Білім және ғылым министрлігінің Білім және ғылым саласындағы бақылау комитетінің төрағасы Саят Нүсіповтің айтуынша, биылғы жылы орта мектепті 121 мың 90 түлек бітіріп, оның ішінде мемлекеттік грантқа түсуге 86 мың 991 түлек өтініш берген екен. Ал мемлекет тарапынан бар-жоғы 31 702 грант бөлініпті. Мемлекет тарапынан білім гранты аз болғанымен, мемлекеттік бағдарлама аясында жасалған жаңа қаржылық жобаларға назар аударар болсақ, Қазақстанда жоғары білім алудың жолы жылдан-жылға жеңілдей бастағанға ұқсайды…

Орта мектепті жыл сайын жүз­де­ген түлек бітіргенімен, оның үш­тен бірі ғана мемлекеттік білім гран­ты есебінен оқи алады. Қал­ған­­дарына ЖОО мен колледж­дер­дің ақылы бөлімдеріне оқуға ұм­тылу­ларына тура келеді. Әрине, соң­ғы жылдары ЖОО-лар мен кол­­ледждердегі оқу ақысы аса­жо­ғары­латыла қоймады десек те, кәсіби білім алу қомақты қаржыны қажет етеді. Осы мақсатта Мем­ле­кет­тік білім беру жинақтау жүйесі ата-аналардың балаларына лайық­­ты жоғары білім алуы үшін қар­жы жинауына жол ашып отыр. Яғни баласының болашағын ой­лаған әрбір ата-ана қазақстандық «Қа­зақстан Халық Банкі» АҚ, «Нұр­Банк» АҚ және «ЦеснаБанк» АҚ секілді екінші деңгейлі банк­тер­ден білім депозитін ашуына болады.

Есте болса, 2011 жылғы Жол­дауын­да Елбасы: «Қазақ­стан­дық­тарда мемлекеттен пайыздық бонустар ала отырып, балаларын оқы­туға қаржы жинаудың жаңа мүм­кіндіктері пайда болуға тиіс», – деп атап өткен болатын. Осыдан кейін Білім және ғылым ми­нистр­лігі Мемлекеттік білім беру жи­нақ­тау жүйесін әзірлеу ісін қолға ал­ды. Халықаралық тәжірибе зер­де­ленді, шет елдердегі халықтың пі­­кірлері сараланды. Нәтижесінде 2013 жылдың қаңтар айында «Мем­лекеттік білім беру жинақтау жүйесі туралы» Заң қабылданды.

Осы Заңның аясында бүгінде негізгі оператор болыпБілім және ғылым министрлігінің жанындағы «Қаржы орталығы» акционерлік қоғамы жұмыс істеуде.

Ал сол жылдың маусым айында «Те­мірБанк» АҚ-ында бірінші де­­позит тіркелді. 2013 жылы мұн­дай де­позиттердің саны бар-жоғы 700 ға­на болса, биыл оның саны артып, 15,5 мың білім депозитіне дейін өскен.

Бұл депозиттер жүйесі салыс­тыр­малы түрде алғанда, қолда­нылу қарапайымдылығымен қы­зық­тырады. Білім беру жинақтау са­лымын ашу үшін бар-жоғы екі құ­жат – ата-ананың жеке куәлігі мен баланың туу туралы куәлігі ға­на қажет. Бастапқы жарнаның со­ма­сы әрбір орташа статисти­ка­лық отбасына қолжетімді және бар-жоғы 3 АЕК-ті құрайды. Бұл ша­мамен 6 000 теңге. Жарна­лар ке­зеңділігіне деген ешқандай тәуел­ділік жоқ, яғни әрбір салымшы өз депозитін қашан және қан­ша сомаға толтыратынын өзі ше­шеді. Әр банктің депозит бойынша 14% өз сыйақы мөлшерлемесі бел­гі­­ленген. Сонымен қатар, жыл сайын банктің сыйақысын қос­қан­дағы салымда жинақталған со­маға салымшының әлеуметтік жағдайына байланысты жылына 5% немесе 7% мөлшерде мемлекеттен сыйлықақы есептеледі. 7% мөл­шеріндегі көтеріңкі сыйлы­қ­а­қы жетім балаларға, мүгедек ба­ла­ларға, сондай-ақ, көп балалы от­басылардан шыққан балалар мен аз қамсыздандырылған отба­сыдан шыққан балаларға тө­ле­не­ді.

«Қазақстан балалары – Нұрлы жол­мен» атты республикалық ак­ция аясында «Өзіңнен баста!» қайы­рымдылық жобасы басталып, «Бөбек» қоры 2014 жылы Ба­лалар үйінің сегіз мыңға жуық тәр­биеленушісіне арнап 5 млрд. тең­ге көлемінде білім депозитін аш­қан еді. Ал бұл Қазақстандағы же­тім балалардың шамамен 90 пайы­зы мемлекеттік грантқа іліге ал­маса да болашақта жоғары оқу орнында немесе колледждерде бі­лім алуына мүмкіндігі бар деген сөз. Оның мақсаты – тек қара­­пайым азаматтарды ғана емес, со­нымен бірге, бизнес-қо­ғам­­­дастық өкіл­дерін, Қазақстан­ның көрнекті қай­рат­керлерін мұқтаж балаларға бі­лім беру жинағын ашуға тарту. Атал­ған акцияға қазірдің өзінде көп­теген азаматтар қатысып, ба­ла­ларға білім беру депозиттерін аш­ты.

Қайырымдылық  қорлары үшін мұндай депозиттер әрқашан да ашық. Демеушілермен жұмыс іс­тей­тін қайырымдылық қорлары есеп беру мәселесіне өте ұқыпты қа­райды. Яғни олар түскен қар­жы­ны кімге, қандай мақсатқа жұм­са­ғаны жайында есеп берулері қа­жет. Ал білім беру депозитін аш­қаннан кейін кез келген уақыт­та кімнің атына және қандай со­ма­ға есепшот ашылғандығы жа­йын­да шынайы әрі толық есеп бе­ріледі.

Білім депозитін ашқан ең бел­сенді өңірлер – Алматы, Астана және Оңтүстік Қазақстан об­лыс­тары екен. Сонымен қатар, оқу­ға қажетті ақшаның жартысы ға­на жиналған жағдайлар да кез­деседі. Мұндай жағдайда Қаржы орта­лығы кепіл болып, банктен елу пайыз қажетті қаражатты несиеге алып бере алады.

Соңғы деректер бойынша Бі­лім беру жинақтау салымын­да­ры­ның жалпы сомасы үш банктің («Қа­зақстан Халық Банкі» АҚ, «Нұр­Банк» АҚ және «ЦеснаБанк» АҚ) мәліметтерін қоса алғанда – 7,7 миллиард теңгеге жетті.

Ертеңнің кілті – білімде десек, лайықты білім алудың жолын бүгіннен қарастыру – болашақтың кепілі болмақ…