«Мектептің жүрегі – мұғалім» дегенді соңғы жылдары жиірек айтатын болып жүр­міз.

Иә, киелі де қасиетті мамандықты иге­ріп, шын болмысымен мұғалім бола білу көп адамның қолынан келе бермейді. Әри­не, бұл мамандықты игеру талай тер төгіп, шынайы іздене, еңбектене білуді талап ете­ті­нін бәріміз де мойындаймыз. Ұлт бо­ла­ша­ғын ойласақ, сол болашақтың жастарын тәр­биелеу, салт-санасын қалыптастырып, ұлт­тық құндылықтарымызды жоғалтпай сақтай біліп, бала бойына үнемі дарыта білу із­гілікті іс екенін мұғалімдеріміз жақсы тү­сі­неді. Олар қашанда тектілік, әдептілік, жауап­кершілік сынды асыл қасиеттерімізді бала бойына сіңіруде жылдар бойы аянбай еңбек етіп,шыдамдылық танытқанда ғана жеңіске жететіндіктеріне кәміл сенеді.

40 жылдан аса республикамыздың О.Жәутіков атындағы «физика-математика» мек­тебінде балалармен бірге жұмыс атқарып ке­ле жатқан аяулы ұстаздарымыздың бірі – Сабурова Гүлшарбан Камылбайқызы. Ол Семей педагогикалық институтының филология факультетін өте жақсы аяқтап, ал­­ғашқы еңбек жолын ауыл мектебінде мұ­ғалім болудан бастады (бұрынғы Семей облысы, Ақсуат ауданының Көкжыра ауылы). Жұмысқа келген жас қыз сол кезде-ақ өзін тек жақсы жақтарымен көрсете білді. Ол жаспын демей, мектепте өтетін бүкіл іс-шараға түгел араласа білді, өзіндік ой-пі­кірімен әріптестеріне үнемі үлгі болды. Жас ұстаздың өткізген әдебиет пен тіл сабақ­та­рын оқушылары үнемі асыға күтті. Апайла­ры өткізген конференция-сабақ, диалог-са­бақ, диспут-сабақ, т.б. олардың жү­рек­теріне жол таба білді. Жаңалыққа жаны құштар ауыл балалары өз ұстаздарынан бір елі қал­май, достаса, сырласа білді. Жас маман пе­­дагогикалық институтта өз кезінде дәріс оқып, білім, тәрбие берген ғалым ұстаздарын құрметпен ерекше есіне алып, қашан да мақ­тан тұтатын. Сол уақытта Білім орда­сын­да еңбек еткен ұстаздары: Л.Е.Малахова, Зоя Иосифовна Кременецкая,Г.М.Нестрова, Светлана Яковлевна Ордынец, т.б. болды. Олардың берген тәрбиесі, ғылым-білімі еш уақытта ұмтылмақ емес, жа­ны­мызға «таусылмайтын азық, рухани күш бо­ла бермек» – деп Гүлшарбан үнемі еске ала­ды.

Бүгінде, Гүлшарбан үшін ауылдан Ал­ма­тыға ауысып, қызметке келгеннен сүйікті ұясына айналған республикалық физика-ма­тематика мектебі оның аса ыстық шаңы­рағына айналды.

Жас мұғалімнің қалыптасу, өсу жолды да тәжірибелі мұғалімдерден іздене жүріп, үй­ренуі де осы мектепте өтті.

Талай қиыншылықтармен бетпе-бет кү­ре­се жүріп, киелі физика-математика пәндері мен әдебиет пәнінің құдіреті оқушы жас­тар үшін өте бағалы екеніне көзін әбден жет­кізді. Ол өз пәнінен сабақ бере жүріп, оқу­шының ойлау қабілетінің өсуіне, өзін­дік пікірлерінің қалыптасуына жол сілтей жүріп, талмай ізденді. Оқыту-әдістемесінің қыр-сырын меңгерді. Ғылымға келу үшін де қан­шама белестерді игерді, өмірден тәжі­ри­бе жинақтады. Педагогика ғылымының кандидаты дәрежесіне ие болған Гүлшарбан Камылбайқызы қашан да өзі зерттеген ғы­лыми еңбектерінен тереңдете зерделеуден бір сәт те ажыраған емес.

Әсіресе, мектептің оқыту-әдістемесін байы­туға өз үлесін мейлінше қосып, тың ой-пікірлерін енгізді. «Аударма шығар­ма­лар­ды оқыту», «Әдебиетті түсіне білудің жол­дары», т.б. жарық көрген еңбектері осы­ның айғағы.

Өзіміз куәсі болып, қатысқан сабағы­мыз­да ғалым-әдіскердің «салыстыру» әдісін өз дәрісінде үнемі ретімен пайдаланып, әде­би сұрақ-тапсырмалар мен әдеби жат­ты­ғуларды түрлендіре құбылтып, әр оқушыға ой тастайды, ізденуге бағыт беретіні көңі­лімізден шықты. Мәселен:

1. Ұлттық әдебиетіміз, қазақ халқы, жал­пы руханиятымыз туралы шетел ғалым­да­ры­ның айтқан пікірлерінің мәнін қалай түсі­ніп, бағалаймыз?
2. Әдеби аударманың маңызын аша отырып, оның халықаралық байланыстағы қыз­метін шәкірттер зердесіне ұялату тәсіл­дері аса қызықты.

Осындай сұрақтар төңірегінде әңгі­ме­лесе отырып, оқушыларының бұл тақырып­тар­ды қалай қабылдағанына да ерекше мән бер­ді. Мысалы, Қазақстанның достық пен туыс­қандық, бауырмалдық бағытында жүр­гізіп отырған саясаты тәуелсіздік тұғы­рын баянды ету жолындағы ірі іс-шаралар­дың бірі екенін жан-жақты дәлелдеді.

Бірер мысалмен шектеле отырып біз Гүл­шарбан Камылбайқызының атқарып жүр­ген қызметін әрқашан қуана құптаймыз. Ол ешуақытта болдым, толдым демей із­денуін жалғастырудан жалыққан емес. Әрі  бәрін де ісімен дәлелдеуге дағдылан­ған.

Осындай ғалымның ЖОО-ға бар­май мектеп­тегі оқушылардың танымына нұр ұя­латуға бар күш-жігерін арнауы – игілікті іс. Кейде шеберлік сыныптарда сабақ өт­кізуі де әріптестеріне үлгі-өнеге. Бір са­ба­ғында С.Есенин шығармаларын жатқа оқы­­са келесі кезекте М.Мұқағали­дың жыр­лары­мен шәкірттерін қызықтыра сусындатады. Сөйтіп, мұғалім оқушыларының жан әлемімен қоса сырласады. Мұндай са­бақ­тардың қатысушылар үшін де пайдасы зор. Оқушылар мәнерлеп жатқа оқуға төселеді. Әдебиет әлеміне еніп, поэзияны сүюге қа­дам басады.

Енді бірде өзіміз қатысқан сыныптан тыс оқу сабағында ұстаз ұлттық құнды­лық­тар жайында сөз қозғап, оқушылардың ойлау жүйесіне ықпал етуін қадағалайды, со­ған лайық бағыт-бағдар береді. Біздің не­гізгі арманымыз – Мәңгілік ел орнату еке­нін жастарға барынша түсіндіре келе, ана тілін құрметтеуге, өз халқымыздың та­ри­хын, мәдениетін, әдебиетін, салт-сана­сын меңгеруге баулиды. Міне, бұл ұстаз әдіс­темесінің шынайы шеберлігі екені сөз­сіз. Жас ұрпақты ұлтымыздың болашағы үшін күресуге дағдыландыру мұғалімдердің, ата-ананың, тәрбиешінің парызы екенін ұс­таз-ғалым Гүлшарбан Камылбайқызы үне­мі есінен шығарған емес.

Қазір өзі басқаратын «Данашым», «Ке­ле­шек» мектебіндегі жұмыс істейтін мұға­лім­дердің біліктілігі жоғары екенін біз жақ­сы білеміз. Мысалы, Айгүл Бейіс­хан­қызы – математиканы өте терең игерген ма­ман. Томскіде білім алып, ол бүгінде шә­кірт­тер тәрбиелеудің үздік үлгісін көрсетуде. Бұл мектептердегі басты қағида – білімнің сапасын жоғарылату. Әдіскер-ғалым Гүл­шар­бан бар күш-қуатын шәкірт тәрбиесіне ар­наған тағылымды ұстаз. Сондықтан да оқушылар оны құрмет тұтады. Өйткені, ол бергенінен берері мол маман. Әдебиеттен әдіс­темелік-оқу құралдарын шығару бүгінгі күн талабы. Әдістеме ілімінен ғылыми жұ­мыс ­қорғап, мектептен бір елі алшақтамай өз еңбегінің қиында қызықты жемісін шә­кірттерімен бірге көру Гүлшарбан үшін үл­кен бақыт. Республикамызда Г.Камыл­бай­қызы сынды үлгі, өнеге иелері тым санаулы.

 Демек, біздің тілегіміз:

Игере білдің қашан да асқар шыңды,

Өнеге еттің өмірге бар асылды.

Үлес қосып елімнің ертеңіне

Шалқар ғұмыр кешіңіз жарасымды, – деген ақын өлеңімен астасып жатқандай.

 

Төкен ЖҰМАЖАНОВА,
педагогика ғылымының докторы,
профессор.