ҒИБРАТТЫ ҒҰМЫР
Өмірзақ Озғанбаевтың өмір есігін толық ашпай жатып бүкіл дүниежүзін қамтыған алапат соғыстың зардабын шегуі, соғыстан кейінгі жылдарда өзі қатарлас әкелері соғыстан оралмай қалған балалардың басына тегіс түскен ауыр қиындықтар жағдайында өсіп-жетілуі, балалық шағынан әркез аяқ астынан кездесе кететін кедергілерді жеңіп отыруды басты мақсат ете білуі, оның кейінгі, есейген кезінде алдынан шығатын талай-талай «тар жол, тайғақ кешулерден» сүрінбей өтуіне кеңінен жол ашты.
Өмірзақтың асыл анасы Ақажан жеңгеміз бауыр еті баласына жетімдік көрсетпей, қатарынан қалдырмай өсірді. Ол кісі ең алдымен ұлының сабақтан қалмауын ойластырып, оның сыныптан сыныпқа көшкен кездегі баратын мектептерінің бір-бірінен орасан шалғайлығына қарамастан, онда көшіп бару азабын бастан кешіп отырды. Өмірзақ осындағы мектеп-интернатта жатып оқып, орта мектепті үздік бағамен бітіріп шықты.
Өнегелі өмірімен, тындырымды ісімен халықтың сеніміне, сүйіспеншілігіне ие болған Өмірзақ Озғанбаев қатарынан екі рет: біріншісінде – XIII шақырылған Қазақстан Республикасы Жоғары Кеңесінің депутаты болып сайланса, екіншісінде – қоғамның жаңа талаптарына сай өмірге келген Қазақстан Республикасының тұңғыш кәсіби қос палаталы Сенатының депутаты болып сайланды. Осы палатаның Аймақтық даму мәселелері және жергілікті өзін-өзі басқару Комитетінің төрағасы болып сайлануы халық қалаулысы Өмірзақтың депутаттар арасында да үлкен беделге ие болғанының куәсі еді. Аталған Комитеттің төрағасы бола жүріп, республикамызда аймақтық өзін-өзі билеу саясатының жүйелі жүргізілуіне үлкен жігермен атсалысқаны, өзге елдерде болатын халықаралық парламенттік тәжірибе алмасу, өткізілетін ғылыми конференциялар кездерінде терең біліктілікпен шешен сөйлеп, шет елдік әріптестерін таңғалдырып отыратыны сапарластары тарапынан жиі айтылатын.
Белгілі жазушы, марқұм Камал Смайылов Тұманды Альбион елінде – Лондонда өткен дүниежүзілік конференцияға Өмірзақпен бірге барғанын айта келіп: «…Білімді адам өнебойы ойланып, толғанып жүреді. Бір пікір Англия мен АҚШ-та бірдей қолданылатын, бір ағылшын тілінде бірдей жазылып, екі түрлі, екі бөлек оқытылатын сөздер, ұғымдар көп екенін көріп, Өмірзақ жазылуы мен оқылуы бірдей келетін қазақ тілінің құдіретіне таң қалатынын білдірді», – деп естелік қалдырған еді.
Өмірзақтың ұшқыр қаламынан өмірге келген шығармалардың қай-қайсысы да оқырмандарды бей-жай қалдыра алмайды. Осындай шығармалардың қатарында жазушының «Ресей мемлекеттік думасы және Қазақстан», «Дәуір бел-белестерінде», «Атамекен хикаялары», «Халықтан асқан ұстаз жоқ», «Қара нар керек бұл іске», «Ұлы бесін», «Атан қомынан атом заманына дейін», кейінгі жылдары жазған «Жадымда жүрген жақсылар», «Отты жылдар», басқа да осы сияқты құнды кітаптарын атауға болады. Иса Досан бастаған «Маңғыстау» көтерілісі, «Адай көтерілісі», Мәтжан, Қашаған, Түмен, Оразмағанбет, Шотан, Атағозы батырлар, әрі батыр, әрі шешен, ұзақ жылдар адай елін басқарған Сүйінқара, Пір Бекет ата, тағы басқа адайдың маңдайына біткен көптеген дарын иелері туралы бірқатар қаламгерлер жазып келеді ғой, бірақ Өмірзақтай тереңдеп, кейіпкерлерінің айтулы қасиеттерін, еліне сіңірген еңбектерін жеріне жеткізе баяндай алғаны кемде-кем деп айта аламын.
Өмірзақ Озғанбайұлының Ыбырай Алтынсарин атындағы Білім акадамиясының президенті болып істеген уақыт ішінде атқарылған қыруар жұмыстар туралы сол кездегі Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрі Нұралы Бектұрғановтың кезекті конференцияда сөйлеген сөзінде: «…Ал педагогика саласындағы тұғырлы ой-тұжырымдарыңызды бүгінде Академия президенті қызметін атқару үстінде жан-жақты дамытып, жүзеге асырып отырғаныңызға еліңіз куә. Өзіңіз басшылық еткен уақыт аралығында Академия аясында қыруар қажырлы істердің ұйытқысы болып келесіз. Жаңа уақыт талабына лайық жаңа бағыттардың кең өріс алуына Сіздің қосқан үлесіңізді ерекше атап өту – парыз. Қазақстанның жаңа буын төл оқулықтарын дайындау, жаңа педагогикалық парадигмалардың мектеп тәжірибесіне дендей енгізілуін қамтамасыз ету жүйесінде Сіздің біліктілігіңіз бен біліміңіз айқын көрінді», – деп жоғары баға берген екен.
Өмірзақтың бір таңғаларлық, әрі үлгі-өнеге боларлық қасиеті – осы ғылым салаларындағы жаңалықтарды аша білуге, отызға тарта тартымды кітаптар жазуға мемлекеттік жұмыстарды атқара жүріп уақыт таба білгені. Бұл не деген сөз. Бұл уақытым болса, адам баласының қолынан келген игілікті істердің бәрін жасай алар едім деп армандаған ағылшын ғалымы Юнг айтқандай, Алла Тағала әуелден адам баласына барынша қысқа етіп берген уақытты үнемдей білген әрбір жан ойлаған мұратына жете алады деген сөз деп түсінген ләзім.
Ата-бабаларымыздың кең байтақ жерімізді көз алартып келген жат-жұрттық дұшпандардан қорғап қанын төккен, ғасырлар бойы тәуелсіз ел болуды аңсап келген арманы орындалып, Мемлекетіміз Тәуелсіздік алған, аспан түстес көк туымыз аспандап көтерілген сол бір шақта жан-жақты білімді, өмір тәжірибесі мол Өмірзақ Озғанбаев та бұл бақытқа туған халқымен бірге қуанып, тәуелсіздік тұғырының мызғымас берік болуынан барлық қадір-қабілетін, күш-жігерін аямады. Осындай құлшыныспен еңбек еткен оның республика көлемінде – алғашқыда Маңғыстау облысында, кейіннен Алматы, Астана қалаларында қандай істер тындырғаны, жоғарыда атап өткеніміздей, жұртшылыққа белгілі деп білемін. Бұл кездерде Мемлекетіміздің сарабдал саясатының арқасында Қазақстанның аты әлемді шарлап, экономикасы дами түсіп, халықтың әл-ауқаты жақсарып келе жатқан, ынтымақты, бірлікті, тұрақты ұлтаралық қатынас орнаған бейбіт ел атанып кеткен еді.
Озғанбаев басқаратын Маңғыстау облыстық Ардагерлер Кеңесі ұсыныс беретін кеңесші орган сипатында жұмыс жасады, мемлекеттік саясатқа сәйкес рухани келісімді қамтамасыз ету, тыныштықты, ішкі саяси тұрақтылықты сақтау, жастар арасындағы тәрбие жұмысының жәйін қадағалап, қажетті кезде ақыл айтып, мәселенің оң шешілуіне ықпал етті. Ардагерлер облыстық телерадио Комитетімен тығыз бірлікте жүргізілген «Ақыл ағадан», «Тәуелсіздік тағылымы» атты циклді хабарларда жастар тәрбиесі жайлы пікірлерін ортаға салып, өздерінің өмір тәжірибелерімен таныстырып отырды. Ө.Озғанбаевтың басшылығымен жүргізіліп жатқан жұмыстар ішінде мәдени мұраларды сақтау, қорғау ісіне айырықша көңіл бөлінді. Осы жерде Ө.Озғанбаевтың тікелей араласуымен тындырылған және қатысушылардың ризалығына ие болған мәдени мұраларды сақтау жөніндегі бір істің қалай шешілгендігі туралы өзінің естелігін келтіре кетудің артықтығы болмас деп есептедім. Онда былай делініпті: «…Сисем ата қасиетті бабалардың мәңгі тұрағы. Ертеректе Маңғыстау түбегінде бақилық болған белгілі адамдарды Сисем атаға апарып жерлеу арман болған.
Назар атаның бүгінгі ұрпақтары осы қорым іргесіне рұқсатсыз ескерткіш салу жұмысын бастап кеткен. Ескерткіштерді қорғау жөніндегі заңның бұзылғанын анықтап, мәдениет саласы қызметкерлері дабыл көтерді. Ағайындар 4 миллион теңге қаржы шығындалғанын айтып, оны құлатуға қарсы болды. Мамыр айында осы мәселеге қатысы бар 24 адамды Сисем ата басына алып барып, ардагерлер кеңесін өткізіп, ескерткішті құлатпай, оның қызметін өзгертіп, яғни бабалар басындағы ескерткіштердің орналасу тәртібін көрсететін сілтеме-жоспарға айналдыру туралы ағалар ұсынысы айтысушы екі жақты да қанағаттандырды. Бұл – ел ағаларының қатысуымен шешіліп жатқан жұмыстардың бір парасы ғана».
Айта берсе ардагерлер араласқан жұмыстар сан алуан еді. Кеңес түгел құрамымен аудан, қалаларда көшпелі мәжілістер өткізуді әдетке айналдырды. Сонымен бірге, қайсыбір мәдени-көпшілік, тәрбие жұмыстары бойынша республика көлемінде өткізілетін шараларға да кеңінен қатысып келді. Осы істердің қай-қайсысының да басында жүрген Өмірзақ Озғанбайұлының білімділігі, өз ойын жеткізудегі шешендігі, жоғары ұйымдастырушылық қабілеті, халық арасындағы беделі, бәрі-бәрі Кеңестің салиқалы ой, тиянақты да салмақты пікір орталығы болып қалыптасуына ықпал етті. Құрметті жерлесіміз, ғалым Қабиболла Сыдиықов «Сегіз қырлы, бір сырлы» деп баға берген ұстаз, ғалым, философ, шешен, талапты басшы Өмірзақ өз өмірінің барлық мәнін, мұратын халқына қалтқысыз қызмет ету деумен келеді.
Өмірзақ Озғанбайұлы өзінің «Ұлы бесін» атты еңбегінде адамның Пайғамбар жасынан асуын ұлы бесін деп философиялық тұжырым жасайды. «Ұлы бесін» кітабы Өмірзақ Озғанбаев мырзаның бұрынғы өткен билер мен батырлардың, басқа да елге еңбегі сіңген тұлғалардың өмір жолдарына тереңдете қалам тартқан құнды шығарма болып шыққан.
«Тіл қаруы –сөз, сөз қаруы – тіл» деп атақты қазақ жазушысы Ғабиден Мұстафин айтқандай, алдымен тілді меңгеру, осының негізінде шеберлікпен сөз сөйлей білу жөнінде қазіргі замандастары арасында Өмірзақтың шоқтығы биіктігі талас туғызбайды. Ол ешбір кідірместен, қағазға қарамастан айтайын деген ойын жан-жақты, тұшымды мақал-мәтелдермен, бұрынғы өткен ойшылдардың кестелі сөздерімен қаныққан күйінде, сиқырлы сөздердің майын тамыза, асау арна болып атқылаған бұлақтай құйыла, төгіле, айызыңды қандыра сөйлейді. Сөйлеп тұрған кезінде залда бірде-бір сыбыр, орынсыз қозғалыс болмауын ол түйдек-түйдек ағызып айтатын ой-пікірлердің ұғына білетін құлақтарға барынша терең сіңіп-еніп жатқанының белгісі деп білгеніміз ләзім.
Осындай сөз өнерінің майталманы, терең білімді, басшылық қызметтерде де, ғылымда да, әдебиетте де белгілі еңбектерімен жұртшылыққа кеңінен танымал азаматтың, облыс әкімі жанындағы ардагерлер кеңесінің төрағасы және әкімнің кеңесшісі қызметтерін талаптарға сай білімділікпен, іскерлікпен атқарып, ел алдында зор құрметке бөленіп жүрген көрнекті тұлға – Өмірзақ Озғанбаевтың жоғары билік орындарының ұсынысымен Қазақстан Республикасы Ардагерлер ұйымы Орталық кеңесінің төрағасы болып сайлануы маңғыстаулықтарды кезінде бір қуантса, таяуда өткен съезде қайтадан сайлануы екінші рет қуантып отыр. Қуанышымыз ұзағынан болғай!
75 жас мерейтойыңыз құтты болсын, Өмірзақ інім!
Дүйсембі ӘРІПҰЛЫ,
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері,
Маңғыстау облысының Құрметті азаматы.
ПІКІРЛЕР1