Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Ұлт­тық құрылтайдың IV отырысына қатысты. Президент Көкше төріндегі құрылтайда осыдан үш жыл бұрын наурыз айында жариялаған Жолдауына сай жүргізілген қоғамдық-саяси реформаларға тоқталып, ел ішіндегі оң өзгерістерге Ұлт­тық құрылтай мүшелері де орасан зор үлес қосқанын атап өт­ті.

Мемлекет басшысы, ең алдымен, қоғамда қызу талқыланып жатқан салық реформасына қатысты пікір білдірді.
– Салық жүйесі, бұл – бүкіл мемлекет­тік жүйенің тірегі. Бюджет­те қаржы болмаса, мемлекет өз міндетін толық атқара алмайды, әлеумет­тік міндет­темелер де орындалмайды. Еліміз үшін аса қажет шаралардың мән-маңызын халыққа егжей-тегжейлі түсіндіру керек. Жұрт­тың бәрі экономист немесе қаржыгер емес. Мемлекет­тің қандай шараны не үшін қолға алып жатқанын бәрі бірдей түсіне бермеуі мүмкін. Сондықтан реформаның мәнін әр адамға түсінікті тілмен жеткізу керек. Үкімет салық реформасына қатысты жаңа тәсілдерді ұсынды. Бұл шаралар, жалпы алғанда, дұрыс. Онда негізгі экономикалық және әлеумет­тік факторлар ескерілген. Кәсіби мамандар да, жалпы жұртшылық та қосымша құн салығының мөлшерлемесін көтеру қажет­тігіне түсіністікпен қарайды. Дегенмен ұсынылған шараларға, соның ішінде, қосымша құн салығына қатысты сын-пікірлер де естіліп қалады. Бірақ мұндай пайым шынайы ахуалға негізделмеген. Түрлі себепке байланысты өзіне ауқымды әлеумет­тік міндет­теме алмайтын елдер аз емес. Ал Қазақ­станның бюджет қаржысының жартысынан көбі әлеумет­тік саланың еншісінде. Біздің еліміз – әлеумет­тік мемлекет. Сондықтан білім беру, денсаулық сақтау салаларына инвестиция салуды жалғастырамыз, – деді Президент.
Бұдан бөлек, Қасым-Жомарт Тоқаев Ұлт­тық құрылтай мүшелері тарапынан көтерілген қоғамдық әдепті рет­теу; теріс ағымдар мен ұлт­тық болмысымызға жат идеологияларға, түрлі алаяқтық әрекет­терге тосқауыл қою; отандық кино және анимация өндірісіне идеологиялық тұрғыдан мән беру; әйелдер колониясындағы жағдайды түзеп, қылмыстық-атқару жүйесіндегі заңнаманың жүкті немесе кәмелет жасқа толмаған балалары бар әйелдерге қатысты тұсын қайта қарау, кәсіптік-техникалық колледждерді дамыту ісінде жаңа мамандықтарға сұраныс пен еңбек нарығындағы жағдайды ескеру секілді өзекті мәселелерге қолдау білдіріп, өз ойын ортаға салды.
Мемлекет басшысы ономастика саласын, мемлекет­тік және мекемелік марапат­тар жүйесін жетілдіру, жасампаздық құндылықтарды дәріптеу, әлеумет­тік кеселдерді жою, азамат­тық қоғамды дамыту бағытында атқарылып жатқан жұмыстың кемшін тұстарына назар аударып, ішкі саясат­тағы ауқымды идеологиялық жұмысты жүйелейтін біртұтас тұжырымдамалық құжат әзірлеуді тапсырды.
Сонымен қатар Президент ұлт­тық бірегейлігімізді нығайту жолында мәдениет саласы айрықша рөл атқаратынын айт­ты. Қасым-Жомарт Тоқаев елімізде театр өнеріне деген қызығушылық өсіп келе жатқанын алға тартып, өңірлердегі театрларды дамытуға әрі бұл іске бизнес өкілдерін белсенді атсалысуға шақырды. Сондай-ақ Абай Құнанбайұлының 180 жылдық мерейтойы қарсаңында Абай институтын Конфуций, Гете, Сервантес институт­тары сияқты халықаралық деңгейдегі мәдени-ағарту мекемесіне айналдыру үшін Сыртқы істер министрлігі мен «Отандастар» қорына Мәдениет және ақпарат министрлігімен бірлесіп, шет­елде осындай орталықтар ашу бойынша тиісті жұмысты жалғастыруды тапсырды.
Бұдан бөлек, Президент халық­аралық «Қазақ тілі» қоғамының бастамаларын қолдау, құжат түріндегі мұраларымызды ЮНЕСКО-ның «Әлем жады» тізіміне енгізу, төл болмысымыз бен мәдениетімізді айшықтайтын ұлт­тық цифрлық мұрағат­ты жасанды интеллект жүйелеріне кіріктіру, тарихи зерт­теулерді жандандыру міндет­терін айқындады.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың жұртшы­лық алдындағы сөзінің бір бөлігі елімізде жүзеге асырылып жатқан ірі инвестициялық және инфрақұрылымдық жобаларға арналды.
Президент­тің айтуынша, мемлекет­тің ең басты міндеті – аймақтардың экономикалық өсіміне түрткі болатын және өңірлердің дамуындағы теңсіздікті жоятын бастамаларға баса мән беру. Бұл рет­те биыл экономиканың нақты секторын қаржыландыру көлемі екі есе, яғни 8 триллион теңгеге де­йін ұлғаймақ. Президент өңірлердегі білім беру, денсаулық сақтау, туризм және спорт салаларын дамыту жобаларына кеңінен тоқталып, оларды уақтылы әрі сапалы жүзеге асыру маңызды екенін ескерт­ті.
– «Қуат­ты аймақтар – қуат­ты ел» ұстанымы – менің саяси бағдарымдағы мызғымас қағиданың бірі. Үкімет осы қағиданы негізге ала отырып, облыстардың еншісіндегі әлеумет­тік салықты сақтап қалу туралы шешім қабылдады. Алайда облыс әкімдері бюджет қаржысын үнемдеп, тиімді пайдалануы керек. Елге пайдасы тиетін әлеумет­тік маңызы бар жобаларға басымдық беру қажет. Бүгін айтылған бастамалар мен жобалар аймақтардың біркелкі дамуына ықпал етіп, еліміздің одан әрі өркендеуіне жол ашады деп сенемін, – деді Мемлекет басшысы.
Қасым-Жомарт Тоқаев сөзін қорытындылай келе, жаһанда жүріп жатқан үдерістерге шолу жасап, Қазақ­станды кез келген сын-қатерге төтеп бере алатын қуат­ты мемлекетке айналдыру жөнінде ой толғады.
Президент­тің пікірінше, еліміз тәуелсіздіктің 40 жылдығына қандай жетістікпен жететінін, оған де­йін қандай тарихи міндет­тердің орындалуға тиіс екенін нақты білу маңызды. Бұл рет­те Мемлекет басшысы цифрландыру мен жасанды интеллектіні, энергетика, агроөнеркәсіп секторын және адам капиталын Қазақ­станның жаңа әлемдегі орнықты дамуына жол ашатын негізгі факторлары ретінде атады.

 

Аида БАЛАЕВА, ҚР Мәдениет және ақпарат министрі:
– Мемлекет басшысы Ұлт­тық құрылтай отырысында мәдени-гуманитарлық саланы дамытуға қатысты бірқатар маңызды тапсырмалар берді. Президент кезекті рет әйел­дер мен балалардың құқықтарын қорғау мәселесіне ерекше назар аударды.
Президент өз сөзінде адами капиталға инвестиция салудың маңыздылығын атап өтіп, елдің интеллектуалды және шығармашылық әлеуетін қолдау мен оны табысты іске асыру қажет­тігін айт­ты. Мемлекет басшысы сонымен қатар еліміздің құжат­тық мұрасын сақтау мәселесіне де ерекше тоқталды.
Президент қазақ­стандық киноөндіріс пен анимацияны дамыту мәселесін де көтеріп, олардың сапасын арт­тыру қажет­тігін баса айт­ты. Министрлік «Қазақ­фильм» киностудиясының ұлт­тық киноөндірістегі жетекші рөлін сақтап қана қоймай, оны халықаралық деңгейге шығаруды мақсат етіп отыр.
Мемлекет басшысының тапсырмасы аясында Қытай, Түркия және Ресейде Қазақ­стан мәдени орталықтарын ашу мәселесі қарастырылып жатыр. Министрлік Президент атап өткен барлық бағыт­тар бойынша жұмыстарды жалғастыратын болады.

 

Мереке ҚҰЛКЕНОВ, Қазақ­стан Жазушылар одағы Басқармасының төрағасы:
– Ұлт­тық құрылтайда елдің бүгіні мен болашағына тікелей қатысты, кезек күт­тірмейтін, шын мәнінде, жалпыұлт­тық маңызы бар мәселелер талқыланды. Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев ұлт бірлігін сақтау, экономиканы заман талаптарына сай дамыту, идеологиялық жұмысты жандандыру сияқты күрделі мәселелерге ерекше мән бергеніне баршамыз куә болдық.
Саяси тұрғыдан алғанда, қоғамдағы татулық пен бірлік – реформалардың табысты жүзеге асуының кепілі. Ұлт­тық құрылтайдың мақсаты да осы – халықтың көке­йіндегі мәселелерді ашық айтып, оның шешу жолдарын қарастыру. Президент ұсынған «алуан түрлі пікір – біртұтас ұлт» қағидаты Ұлт­тық құрылтайда өз көрінісін тапқаны – өмір шындығы. Сол жиында Ұлт­тық құрылтайдың мүшесі ретінде өзім де сөз сөйлеп, рухани саланың көкейкесті мәселелеріне тоқталдым. Басқа да әріптестер өздеріне тиесілі салалар бойынша өз пікірлерін ортаға салды.
Қазіргі қаржы тапшы кезеңде мемлекет­тің инвестицияны білім, ғылым, денсаулық сақтау және көлік салаларына жұмсауы – халқымыздың тұрмыс сапасын жақсартуға бағыт­талған маңызды шешімдер деп ойлаймын. Әділет­ті салық жүйесін қалыптастыру – қоғамдағы табыс теңсіздігін азайтып, экономикамызды тұрақтандырудың негізгі тетіктерінің бірі болып табылатыны сөзсіз.
Ұлт­тық құрылтайда ұлтымыздың рухани өмірінің сан салалы мәселелері талқылануы жақсы дәстүрге айналып барады. Бұл жолғы жиында да әдебиет, мәдениет пен өнер тақырыбы кеңінен сөз болды. Президентіміздің осы салалардағы жағдайдан, орын алып жатқан үдерістер мен жеке оқиғалардан хабардар, мағлұматы мол екенін байқадық.
Құрылтайда цифрландырудың ұлт­тық руханият­ты ілгерілетудегі рөлі ерекше атап өтілді. Ақпарат­тық технологияларды тиімді пайдалану арқылы мәдени мұраны кеңінен насихат­тау – заман талабы. Бұл бағыт­та әдебиет, өнер және тарихи жадыны цифрлық кеңістікке бейімдеу өте-мөте өзекті деп ойлаймын. Бұл шаруаға өз әріптестерімен бірлесе отырып, Жазушылар одағы да белсене араласпақ.
Президентіміз биыл аталып өтетін Абай Құнанбайұлының 180 жылдығына жеке тоқталды. Осы датаға орай Жазушылар одағы да ауқымды жоспарларды жүзеге асырмақ. Соның бірі – ұлы ойшылдың туған күнін Қазақ­станның барлық өңірінде бір мезет­те, онлайн формат­та атап өту.
Мұндай кең ауқымды іс-шара тек мерекелік сипатқа ие емес, ол Абай әлеміне тағы бір рет терең бойлап, оның рухани мұрасын бүгінгі қоғаммен, жас ұрпақпен байланыстырудың жолы болмақ. Атап айт­қанда, Махамбет, Жамбыл, Абай мерейтойлары осы жоба аясында аталып өтетін болады.
Қорыта айтсам, Ұлт­тық құрылтай бүгінде халық пен биліктің арасындағы ашық, жан-жақты да терең диалог алаңына айналды. Ендігі жерде осы биік мінбеде айтылып, талқыланып, қолдау тапқан идеялар мен бастамаларды жүзеге асыру баршамыздың – қоғамның, билік институт­тарының мәртебелі міндеті деп санаймын.

 

Кәрімбек ҚҰРМАНӘЛИЕВ, Ұлт­тық құрылтай мүшесі, филология ғылымының докторы, академик
– Мен ғылым-білім сес­сиясында үнемі ұсыныс айтып жүремін. Кешегі сес­сияға байланысты айтсақ, оқулықтар мәселесін көтердім. Оның ішінде, жоғары оқу орындарының оқулықтары. Қазір елімізде жоғары білім алып жүрген 630 мың студент­тің 75 пайызы қазақ бөлімінде оқиды. Солардың қазақ тіліндегі, төл оқулықтармен қамтылуы 39 пайыз ғана. Сонда қалғаны қай тілде білім алып жүр? Мектеп оқулықтарының бәрі республикалық бюджет есебінен басылып шығарылады. Жоғары оқу орындарының оқулықтары да мемлекет бюджетінен қаржыландырылуы керек. Бірақ оның бәрі бюджетке салмақ түсіруі мүмкін. Қазір бізде 280-дей мамандық классификаторы бар. Солардың әрқайсысына кемінде бір-бір оқулықты электронды түрде шығарсақ болады. Электронды оқулыққа басып шығарудан қарағанда көп шығын да кетпейді. Таралу ауқымы да кең болады. Осыған келіскендей болдық.
Шетелдік рейтингтегі журналдар базасына мақала беру кемінде 1-2 жыл уақыт алады. Сол себептен докторант­тар жұмысын кешеуілдеп қорғап жүр. Диссертация дайын, бірақ шетелдік журналда мақаласы шықпағандықтан бір жыл, екі жыл күтеді. Елімізде 250–300 шамасында ғылыми журнал бар. Солардың арасынан конкурс арқылы Scopus стандартымен мәселе қарайтын ғылыми журналдардың бас редакторлар қауымдастығын құру керек деген ұсыныс енгізгенбіз. Бүгін министр сүйіншіледі. Президент жанындағы Ұлт­тық ғылым академиясының қасынан осындай қауымдастық құрылатын болды. Сонда сыртқа ақша шашпай, өз арамыздан халықаралық талаптарға сай келетін журналдарды айқындап, ғылыми дәреже қорғауын жеңілдететін мүмкіндік ашылады.