Қазіргі әлем бойынша қалыптасып отырған діни ахуал өте күрделі екені мәлім. Елімізге де зардабын аз тигізіп жатқан жоқ. Осы ретте ұлттық құндылықтарымызды қалай сақтауға тиістіміз? Әсіресе, отбасы жылуы, елдің ұйытқысы саналатын әйел-ана тағдыры не боп жатыр? Осы тақылеттес күрделі сауалдарға Орал қаласында өткен «Дін және әйел» атты республикалық форумынан толыққанды жауап тапқандай болдық.

---

Асылы ОСМАН,
«Мемлекеттік тілге – құрмет» бірлестігінің төрайымы,
Қазақстан халқы Ассамблеясы­ның мүшесі,
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері,
филология ғылымдарының кандидаты

 

Форум тақырыбы қысқа да нұсқа қойыл­ғанымен, бүгінгі қоғамдағы кө­кей­кесті мәселелерді кеңінен қозғады. Халқымыз ғасырлар бойы тұтынып келген Ислам – рақымшылдық сипаты мол асыл дін. Адам иман қуатын санамен сезініп, жүрегімен қабылдайды.

Жалпы, Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің, дін істері басқармасы,ҚР Мәдениет және спорт министрлігі Дін істері комитетінің дін мәселелері жөніндегі ғылыми зерттеу және талдау орталығы, М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік универ­си­теті ұйымдастырған форумнан келелі ой түйген тұстарымыз көп болды. Белгілі ғалымдар, теологтар, ақын-жа­зу­шылар баяндамалар жасады, пікір алмасты.

Сондай-ақ, форумда «Қазақстан Жазушылар одағы» РҚБ облыстық фил­иалы­ның төрайымы, ақын, Мем­лекет­тік сыйлықтың иегері Ақұштап Бақтыгереева мен қоғам қайраткері, ақын Айсұлу Қадырбаева, Х.Досмұ­ха­медов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің профессоры, педагогика ғылымдарының докторы Бақыт Барсай, Л.Гумилев атындағы Еуразия­лық Ұлттық университетінің доценті, филология ғылымдарының кандидаты Омар  Темірбеков, М.Өтемісов атын­дағы БҚМУ-дың «Қазақстан тарихы және өлкетану» ғылыми орталығының жетекшісі, тарих ғылымдарының кандидаты Жаңабек Жақсығалиев  алқа отырысында баяндама жасап, өз ойларын ортаға салды.

Басқосу барысында «Қыз  Жібек» клу­бының тұсаукесері өтті. Оған «Қа­зақ­стан Жазушылар одағы» РҚБ об­лыс­­тық филиалының төрайымы, ақын, қоғам қайраткері Ақұштап Бақ­ты­герееваның жетекшілік ететіні көң­іл қуантып отыр. Әлбетте, қай уа­қыт­та болсын, қоғамның тірегі асыл аналар ғой. Баланың бойына ұлттық рухты дарытатын ананың ақ сүті, бесіктің жы­ры, ананың әлдиі. Ал қалып­тас­ты­ра­тын ұлттық тәрбие мен орта. Біз сол бесік  жырымыздан да, әлдиімізден де ажырап бара жатқаны­мыз жасырын емес. Қыз – ұлттың ары, мөлдірлік сим­волы. Қазақ – қыз тәр­бие­сіне ер­ек­ше көңіл бөлген халық. Ұлттық құн­дылықтарды жандандыруды мақсат тұтқан, ибалы да ақылды қазақ аруларын үлгі қылатын «Қыз Жібек» клу­бы алғаш 2013 жылы Алматы қаласын­дағы Қазақ мемлекеттік қыздар пе­даго­гикалық универси­те­тінде ашыл­ған. Кейін бұл үрдіс басқа облыстарда да жалғасын табады. Ақ­жайық өңірінде бой көтерген «Қыз Жібек» клубы да ұлттық тәрбиенің керегесін кеңейтуге қызмет етері анық. Форумда онлаин арқылы байланысқа шыққан ҚР МСМ ДІК Дін мәселелері жөніндегі ғылыми зерттеу және талдау орталығының директоры, филология ғылымдарының кандидаты Айнұр Әбдірасылқызы  желтоқсанның 11-ін­де еліміздегі «Қыз Жібек» клубының жетекшілері мен белсенді мүшелерінің басын қосу туралы өте орынды ұсыныс жасады. Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің жас­тар саясатын дамыту бөлімінің басшысы, «Қыз Жібек» клубының жетек­шісі Маржан Ахтаева да өз тәжірибесімен бөлісті. Сонымен қатар, «Дін және әйел» республикалық форумының қара­­рында «Қыз Жібек» клубтары құ­рылған университеттерге ортақ жур­нал шыға­ру, жоғары және арнаулы орта білім беретін оқу орындарында «Қыз Жібек», «Үлгілі келін» байқаула­рын өткізу, қазақстандық аналар мен қыз­дардың мәртебесін көтеру, ұлттық дәстүрімізді, дінімізді, ата-бабалардың рухани мұраларын әлеуметтік желілер­де,  кездесулерде насихаттау жұмысын жандандыру жөнінде тың бастамалар көтерілді.

Салыстырмалы түрде айтар болсам, Орал қаласында бұл салада атқа­ры­лып жатқан біраз ілгерілеушілік­ті бай­қадым. М.Өтемісов атындағы БҚМУ-дың қыздар клубының жетек­шісі, ақын Ақұштап Бақтыгерееваның тәрбие жұмысына ерекше мән беріп, ықпал жасағаны анық аңғарылады.  Ж.Досмұхамедов атындағы педаго­ги­ка­­лық колледждің директоры Шал­қы­ма Құрманалина тұсаукесер жасап, оқу-тәрбие үдерісінде жинаған бай тәжірбесімен бөлісті. Ұстаздық еңбек­пен қатар, қоғамдық істерге  белсене қатысып жүрген әйел-ананың  ролі зор екенін осыдан білуге болады.

Жалпы, батыс қыздарының кісілігі де кішілігі мол екенін айтып жүремін. Ақжайық өңірінде ер Мәншүк пен Хиуаздай батыр қыздар туғаны тегін емес. Адамды қалыптастыратын да, тәрбиелейтін де ортасы мен топырақ. Қазақ осындайдан топырағына тарта туған азамат деп жоғары бағалайды. Ақжайық аруларының іскерлігі де, білімдарлығы да, даналығы да, дара­лы­ғы да басым болатыны сондықтан болар. Бұл бұрыннан сақталған үрдіс. Төле бидің «Ақты ақ деп бағалайық, қараны  қара деп бағалайық, қара болса бәріміз қаралайық» деген өнегелі де кесімді сөзі бар емес пе? Батыс қыз­дары­ның бойында қарағайға қарсы біткен бұтақтай қайсарлық, батылдық, батырлығы бар да, жалтақтығы жоқ. Ірі турайтын кезі көп. Ал бұл өңірдің жігіттері ибалы да инабатты боп келеді. Қазақ ер жақсысын қызға балайды. Қыз мінезді  дейді. Қыздарына сүйсін­се, асқақтатып, оны жігітке балайды.

Батыс Қазақстан облысы кең жа­зықта мыңғыртып мал өсірген, пейілі кең тұрғындары бар, ежелден кие қонған құт мекен. Аяулы махаббаттың қос шынары болған Қыз Жібек пен Төлегенін құрметтеген ел ерке Жайық­тың жағасында мәңгі ескерткіш-дас­тан қалдырды. Ресей патшалығы отар­лаған кең өлкені заңды мұрагері ретін­де иеленіп қалған Бөкей ханның даналығын айтпасқа болар ма? От
ауызды, орақ тілді Сырым шешеннің нақылдарын, ел деп еңіреп туған Махамбет ақынның өр жырларын ел жатқа біледі. Батыс өңірінің батырлары Табын Бөкенбай, Есет, Дәуқара, Шолан, Исатай батырлардай азаттық үшін аһ ұрып, қатерге бас тіккен ерлер ұмытылмас. Биыл Бөкей Ордасы ауданында Қазақ хандығының 550 жылды­ғы кеңінен аталып өткені де зор абырой. Ресей Федерациясының бес об­лысы­мен шекаралас отырған облыс халықаралық қатынаста алтын көпір болып отыр.

Орал қаласының көптеген қоғам­дық орындарын араладым. Жұма күні еді. Тұрғындар бауырсақ, шелпек пісіріп, ата-баба рухына Құран сауабын бағыштап жатты. Халықтың ата дәстүрден қол үзбегенін көріп, қуан­дым. Мұндай ата дәстүрді сақтау өзге өңірлерге үлгі боларлық іс.

Жалпы, Ақжайықтың  халқы ар­дақ­­тыла­рын зор құрмет тұтады екен. Осы сапарымда Қадыр Мырза-Әлі атын­дағы мәдениет және өнер орта­лығында болдым. Еліміздің көптеген аймақта­рын аралаған адаммын. Бірақ дәл осы­лай жеке ақынға арнап біртұтас кешен салып, ескерткіш соққан елді көрген жоқпын. Қазақтың қабырғалы қалам­ге­рінің әрбір кітабы болсын, суреті бол­сын, керемет етіп, орны-орнына қойыл­ған. Бұл рухани игіліктің ұрпақ үшін танымдық та, тәлімдік те, тәр­биелік те мәні, маңызы өте зор. Қадыр Мырза-Әлі қай тақырыпты қаузаса да, сөз мәйегін екшеп, тереңнен қалам тартқан қарымды каламгер. Қадырдың әрбір сөзі құнды да, мәнерлі де, әуезді де. Өзінің өмірінен, халқының жан-дүниесінен сыр шертіп, қазақтың бойындағы асыл қасиетін баршаға танытып кетті.

Бір жаманы әліппені кеше ашқаны,

Бір жақсысы күмбірлетіп күй шашқаны.

Бір жаманы қызын малға сатқаны,

Бір жақсысы сүйгенін алып қашқаны, –

деп жырлағанында терең пәлсапалық мән жатыр.  Осының бәріне назар аударып, ұлттық құндылық рухын, өзі­нің еліне, жеріне деген сүйіспен­ші­лі­гін асқақтатып көрсетуі кейінгі ұрпаққа тәлім боп қалады.

Азаматын асқақтата ардақтаған Орал өңірінің атқарған оң істерінен басқа облыс басшылары мен тұрғын­да­ры үлгі алып, аяулыларын ардақтап, азаматтарын қадірлесе екен. Алматы қаласының жергілікті билігі Қадыр мен Тұманбай ағаларымызды бөліп-жармай, аруағын аялап, шаһардың көр­некті жеріне ескерткіш орнатып, көшеге, мектепке есімін берсе, нұр үс­ті­не нұр болар еді. Сондай-ақ, Алматы об­лысының әкімдігі де Тұманбай ақын­ның туған жерінде еңселі ескерт­кі­шін көтерсе екен деген тілегіміз бар.

Орал қаласындағы форумнан кейін А.Островский атындағы облыстық орыс драма театрында М.Томановтың «Жәннат» драмасын көріп, тамаша әсер алдым. Жат діни ағым торына түскен бала зарынан әйел-ананың дү­ние салуы. Әрине, ақиқат іздеп, ұрпақ үшін шыр-пыр болған анаға жәрдем еткен имамның қамқор да жетекшілік тұлғасы айрықша көрсе­тіл­ген. Бұл қойылымды бүкіл Қазақс­тан жұртшылығы көретіндей жағдай жасау керек. Драмаға арқау болған оқиғаның жай-жапсары мені толған­тып,  жанарыма жас ұялатып, көзімнен еріксіз жас ағызды.

Қоғам сау болса, бәріміз де саумыз. Қоғамды сауықтыру отбасымыздан басталады, әрқайсымыздан басталады.

Қазақ тілін мектептен ерте мең­герту маңызды. Оқу орыс тілінде жү­ре­тін мектептерге қарағанда қазақ тілді білім ұясын бітірген балалар әл­де­қайда ибалы, имандылыққа жақын болады. Міне, тілдің құдіреті деген осы. Тіл имандылықтың, қазақылық­тың бала бойында ерте дамуына зор әсер етеді.

Бір ақынның ашына жырлағаны бар: «Өлді бәрі. Өлмеген көмейдегі сөз бенен таңдайдағы тіл ғана. Ана деген сөзге тілі келмеген Ана болып жарытпайды қыз балаң. Сүйем деген сөзге тілі келмеген Сүйіктің боп жарытпайды ұл балаң». Тілдің, сөздің қандай құдіретті екендігін осыдан сезуге болады.

Ұлттық рух, салт-дәстүр қазақ тілді ұрпағымызда бар, орыс тілді перзент­тері­міз кейбіреулерінде шамалы, жоқ­тың қасы. Сондықтан да ол жат пиғыл­ға ілесуге бейім тұрады. Әрқайсымызда елге, жерге, Отанымызға деген сүйіс­пен­шілік пен патриоттық сезім болу керек.

Ақиық ақын Мұқағали тебірене Отанын мәңгілікке сүйіп өтем деп жыр­лағанындай, мен де қазақ елін сүйем.

Оның ағынды өзен, айдын көл,

асқар тау, жерін сүйем.

Мен оның киелі тілін сүйем,

Мен елімнің құдіретті сөзін сүйем,

Қазақстан, Қазақстан,

мен үшін бәрінен биік екен.

Мен оны мәңгілікке сүйіп өтем,

Оны сүймеу мен үшін күйік екен.

Баланың бойындағы патриоттық сезім, отансүйгіштік, еліне, жеріне де­ген сүйіспеншілікті арттыруымыз керек. Ұлтын сүйген адам тілін де сүйеді, сол тіл арқылы ұлттың рухани парасатын бойына сіңіреді. Қазақтың көңілі даласындай дархан. Адамгер­шілік қасиетті жоғалтпай, жарлы болсақ та арлы болып, рухани аштыққа ұрын­бай, қайырымды іс істеп, мейірім­ді сөз айтып, соңымызда ізгілікті ізі­міз, парасатты да өнегелі жолымыз қал­сын, ағайын!