Әйіп ЫСҚАҚОВ,
ҚазҰАУ-дың шет елдермен байланыс және инвестиция бойынша проректоры

Дана халқымыз ежелден ұрпағына «Жақсыға жанас, жаманнан адас», «Жақсыдан қашпа, жаманға баспа» деп аманат қалдырған. Содан болар, әрбір ата-ана баласына жақсы мен жаманның не екенін ерте ұқтыруға тырысқан. Дегенмен де, қазір қоғамда осы екі қарама-қайшы ұғым кейде бір-бірімен астасып, ежелден қалыптасқан құндылықтар қайта қаралып жатқаны байқалады. Адалдық, отбасылық, мейірімділік, туысқандық, еңбекқорлық  туралы құндылықтар, өмірге, Отанға, туған жерге деген махаббат та заманға қарай өзгерген секілді.

Бұған жаһандану, бүкіл әлемдік ақ­параттың жеңіл қолжетімдігі себеп болып, әлі буыны қата қоймаған жастарды дұрыс жолдан адастырып та жатады. Жастар арасында суицид­тің таралуы, жас қыздардың ерте жүкті болып, іштерінен шыққан сә­би­леріне аяусыздық көрсетіп, далаға тастап кетуі, жалған діни ағымдарға түсіп, өздерін жоғалтып алуы, өкініш­ке орай, қоғамымыздың үлкен дер­тіне айналып отыр. Жемқорлықтың белең алуы, байып-тасыған отбасы балалары­ның жүгенсіздігі кейбір адам­дар үшін жаман нәрсенің күн­делікті нормаға айналғанын көр­сете­ді. Мұндай мысалдарды көптеп келтіруге болады. Өкінішке қарай, ақ­парат құралдары да сүйінші сұра­ғандай жағымсыз хабарларды жарыса жазып, қоғамдағы негативті энергияны одан әрі қыздыра түсуде. Содан эфирде жаман нәрселер белең алып, қоғамға нашар әсер етіп, жақсы мен жаман арасындағы айқын шекара көмес­кі­леніп бара жатқандай.
Жақсы мен жаманды айыру адами тәрбиеге, әрнәрсені көңіл сүз­гі­сі­нен, ой зердесінен өткізе білу қа­сие­ті­мен де байланысты. Көрген мен естіген нәрсені еш зерделеусіз қай­та­лау жақсы мен жаманның айырмасын аңдамауға әкеліп соғады. Сон­дықтан, әсіресе, ақпарат құрал­да­ры­­ның тетігінде отырғандар, шоу биз­несте жүрген адамдардың мойнына жүктелетін жауапкершілік өте зор.
Жақсы мен жаманды айырмау ана тіліміздің төңірегінде де көптеп кездеседі. Әрине, бәрін қазақшалай­мыз, сөйтіп тілдік қорды байытамыз де­ген жақсы ниет. Алайда, әр нәрсе­нің шегі, белгілі бір стандарттары бо­ла­ды ғой. «Кастрация цветков»-ты «гүлді піштіру», «завязь»-ды «гүлдің жа­тыры» деген ана тілімізге жат сөз­дер­ден не ұқтық, әбден қалыптасып кеткен «сорт» дегенді «сұрып»,
«кл­асс» дегенді «сынып» дегеннен не ұт­тық? Мұндай мысалдар тым көп. Осының салдарынан кейде ана тілі­міздің жағдайын қиын­датып жатқа­нымыз да рас. Тіпті, бір адамның айт­қаны мен жазғанын екіншісі ұқпай қалатынды қайтеміз. Диссер­тациялық кеңестерде отырғанда ғылыми жұ­мыс­тың авторефера­тын­дағы жазыл­ған түйіндеменің қазақ­ша мәтінін ағылшын тіліндегісін оқу арқылы ғана ұққаным бар. Мұны алдымен авторлардың жауап­сыз­дығы, сосын сауатсыздығы деп айтар едім.
Қорыта айтқанда, Абай атамыз сонау ХІХ ғасырда айтқан «Жақсы менен жаманды айырмадың, Бірі қан, бірі май боп енді екі ұртың» деген сөздері бүгінгі күнге арнап ай­тыл­ғандай.
Осы орайда енді не істеу керек деген сұрақ туады. Менің ойым­ша, қо­ғамды салауатты қылудың бір жо­лы – білімді, парасатты адамдардың ролін арттырып, әр ауылда, ұйымда ақсақалдар мектебін қалыптастыру қажет. Көргені мен түйгені мол, дана ақсақалдар кез келген ортаның ұйт­қысы болып, жақсы қасиетті дамы­туға мұрындық болатыны сөзсіз.