КІТАПХАНА – ЖАЗБАЛАРДЫҢ ЖҮРЕГІ…
Менің «Кітапхана ісі» маманы екенімді білген Ерлан (Жүніс) ағаның: «Арманына жеткен жалғыз ақын болайын деп тұрсың» дегені бар еді. Гүлнар Салықбайдың, Маралтай, Әмірхан ағалардың кітапханашы болуды армандағанын білуші едім. Енді, міне, өзімнің де кеудемді бір мақтаныш сезімі билейді.
Шымкенттік жас ақын Әлімжан Әлішердің «Кітап ұрлау операциясы» деген өлеңі бар. Кітап жайлы, кітапхана жайлы сөз қозғасам, ойыма орала кетеді. Замандасым болған соң ба, біртүрлі жаныма жақын. Былай басталады:
«Абыздарды,
Ақындарды,
Шешенді,
Танып алдым кітаптардан әсерлі.
Кітапхана – жазбалардың жүрегі,
Мешіттен соң киелі орын осы енді…».
…Сөмке-сөмке болмаса да бір-бірден,
Бала едім ғой…
Кітап ұрлап жүрдім мен.
Ізденбесем өз-өзімді табар ма ем,
Ашық сұхбат жасар ма едім бұл күнмен?..».
Дұрысы «Ашық сұхбат жасар ма едік?». Өткен күнмен де, бүгінгі күнмен де, келер күнмен де. Бұл ойымызды Ғабит
Мүсіреповтің мына бір сөзі толықтыратындай: «Кітап дегеніміз – алдыңғы ұрпақтың артқы ұрпаққа қалдырған рухани өсиеті. Кітап оқудан тиылсақ, ой ойлаудан да тиылар едік». Заманмен де, ғаламмен де тілдесе алмас едік. Кітаптың бүгінгі ғылым мен техниканың бастауы екенін айтпағанда, адамның адам болып қалыптасуында алар ролі жоғары. Адамзат – кітапқа қарыздар. Бұған тарих куә.
«…Оқырманға, оқу залға қарамай,
Жымқырған да дұрыс емес көп олай.
Жасақталған сарбаздары жоғалған,
Босап қалған сөрелерге обал-ай.
Балалық-ай шыға келген күлгін боп,
Армандадым атқарсам деп бір міндет.
Көшіргім кеп кітаптарды үйіме,
Өз үйімді кітапхана қылғым кеп.
Төлегеннен, Қасымнан да құр қалмай,
Иелендім өз-өзімді күнде арбай.
Мұқағали не дейді екен ішінен,
Абай маған қабақ түйіп тұрғандай.
Қызық көріп жүрдім түрлі жолменен,
Қылмысымды жасырып та келмегем.
Кітап зат боп көрінетін шығар, ә?
Адамдарға кітап ұрлап көрмеген…».
Алматыға алғаш келген кезім ойға оралып отыр. «Алматыға апаратын пойызға отырам да арманыма бет алам», – деппін сол шақта. Арман – сапарымның алғашқы қадамын жасаймын деп, Жазушылар одағына тарттым. Маралтай ағаға амандасып шығу ойымда. Қолымда – «Кентавр». Біраз әңгімеден кейін: «Аға, кітабыңызға қолтаңба алсам…», – дедім.
– Кітапты қайдан алдың?
– Шынымды айтсам, ауылда кішкентай кітапханамыз бар, сол жерден ұрлап алдым («Кітап ұрлау операциясы» кезіндегі кешкен алапат сезімді айтпадым).
– Әкел!
Біраздан соң қоштасып кете бардым. Шыққан соң көрдім: «Еламан, айналайын, кітап ұрлауды доғарып, банк тонауды қолға ал!», – деп жазып беріпті. Езуіме еріксіз күлкі үйірілді. «Егер мен бай болсам, тек қана кітап сатып алар ем», – дейтін Горькийдің өзі кітап ұрлаған шығар деп қаласың кейде… Маралтай демекші, Маралтай ағамыздың мынадай өлеңі бар. «Кітап» деп аталады:
«Түрлі-түрлі ой түсірген санаға,
Тау да кітап, тас та кітап данаға.
Соноу құстар зау биікте жөңкілген,
Құсжолының жырын оқып бара ма?
Күн де кітап, гүл де кітап білгенге,
Кемеңгерге айналдырар бір демде.
Адамзаттың өзі Кітап емес пе,
Екі дүния арасында жүргенде.
Су да кітап, нұр да кітап көргенге,
(Көре алмаған кеудесі көр шерменде).
Кітабын да қоса берген Жаратқан
Он сегіз мың бұл ғаламды бергенде.
Мен кітапты Ана десем нанасың,
От пен судан қорғаштаған баласын.
Заман қанша жатсынғанмен Анасын
Бұзылмауға тиіс ұлы жарасым.
Азғындаудың шегіне жұрт жеткесін,
Ақын жүрек кімге айтады өкпесін.
…Аяқ асты құсқа айналған анадай
Кітап қайта көкке ұшып кетпесін».
«Кітап маған тақтан да қымбат», – дейтін Шекспир сөзін көкейімізде берік сақтау арқылы біз кітаптың мәртебесін һәм ғұмырын ұзақ қыла аламыз. Кітаптың ғұмыры – кітапхананың ғұмыры. Ал Кітапхана – ұлылар рухының мекені.
«…Кітаптың ақырғы күні – адамзаттың ақырғы күні», – деп жазыпты Әмірхан аға «Қағанатты кітап құлатты» мақаласында. Бұл – жазмыш һәм ақиқат! Кітапхана есігі біліміне білім қосамын деген жас ұрпақтың толассыз легінен жабылмаса екен деген бір тілек.
Еламан Хасенұлы,
Жамбыл атындағы
мемлекеттік
жасөспірімдер
кітапханасының
жас маманы.