Ахмет Байтұрсынұлы және «Маса»
25.10.2015
65070
42
images (1)XX ғасырдың басында ел тағдырына алаңдаған қазақтың зиялы тобының ішінде ұлт санасын оятуға ұмтылған оқыған азаматтардың рухани көсемі Ахмет Байтұрсынұлы болды. Ұлттың рухани көсеміне айналғанын сол уақыттың өзінде Міржақып Дулатов «А.Бай­тұрсын­ұлының арқасында санасыз түрде болмаса да шын мәнінде орыстана және татарлана бастаған қазақ зиялыларының бір тобы дереу есін жиып, …өз ағаттықтарын түсіне бастады», – деп айқындап берген болатын. Қай қоғамда болмасын А.Байтұрсынұлының орны айрықша екені Ғаббас Тоғжановтың «…Бір кезде сары маса боп ызыңдап оятқан Ахметті қазақ еңбекшілері де қадірлей біледі, сөзін оқып, сүйсінеді», – деген пікірінен де аңғарылып жатады.

Алаш рухты әдебиеттің іргетасын қала­ған ақынның бірі Ахмет Байтұрсын­ұлы­ның 1905-1911 жылдары жазған өлеңдері 1911 жылы Орынбор қа­ла­сында жарық көрген «Маса» атты жи­на­ғында басылды. Бұл жинақ алғысөз іспеттес «Маса» деп аталатын төрт жол өлеңмен және «Сөз иесінен» деп аталатын екі шумақпен басталады.
Түсіне қарап,
Ішінен түңілме!
Күшіне қарап,
Ісінен түңілме,–
деген ескертуі арқылы ақын нені мең­зегендей? Негізінен масаның бар күші – шағу, ал ісі – адамды ұйқысынан ояту еке­ні бәрімізге белгілі. Біздіңше, бұл ара­да Ахмет Байтұрсынұлы оқыр­манына масаның түсі мен күшіне назар аударта отырып, осы өлеңдер жинағына сипаттама жасаған тәрізді. Олай дейтініміз, кейін­гі өлең жолдарында осы масаның түс­теріне арнайы тоқталып, мұны да тұспалдап жеткізеді.
Ызыңдап ұшқан мынау біздің маса,
Сап-сары, аяқтары ұзын маса.
Өзіне біткен түсі өзгерілмес,
Дегенмен қара, яки қызыл маса.
Қалың ұйқыда жатқан қазағын оят­пақ­қа ұмтылған жинақты «ызыңдап ұш­қан» масаға балауы түсінікті. Ал «сап-са­ры, аяқтары ұзын масасын» ақын «біздің маса» деп көпше түрде беруі қалай? Және оның «өзіне біткен түсі өзгерілмес» деп алып, «қара, яки, қызыл» дегенді тағы айтады. Ақынның бұл жұмбағы, әрине, сол кездегі қазақ зиялыларына ұғынық­ты еді.
Сонымен, бұл арада «аяқтары ұзын ма­са» түсінің сап-сары болуы жинақтағы өлеңдердің идеялық мазмұнын бедерлеп тұрғандай, яғни ақынның ұлт мүд­де­сін ойлаған сарыуайымы десек те болады. Сондықтан болар, олардың «өзіне біт­кен түсінің» өзгерілмейтіні де. Ал «біз­дің» дегені өз үнінің «оян, қазақ!» деп жар салған алаш азаматтарымен ортақ­та­сып жатқанын білдіртсе керек. Және де М.Дулатовтың «Оқушыларға мағлұм, «Оян, қазақ!»  атты өлең кітабымды ескі һүкімет шам көріп, «қазақ оянып кетеді» деп қорқып, 1911 жылы мені сотқа бер­ді… «Оян, қазақ!» халық арасына тарамасын деп, һүкімет үкім салды» деген тарихи шындығына зер салсақ, А.Байтұр­сынұ­лының «біздің маса» деуі де заң­ды­лық еді. Сонымен қатар, жинақтағы өлең­­дердің өзгерілмес «өзіне біткен түсі» бар екенін айқындағанда ақын «қара, яки қызыл» түсті де ұмытпайды.Яғни бұл жинақта  ішінара адамгершілікті уағыздайтын тәрбиелік мәні бар мысал және аударма өлеңдердің бар екенін де еске салғандай. Қысқасы, «елшілдік ұраны» болған «Маса» жинағы туралы ақын­ның айтпақ ойын осылайша ұғынуға болатын тәрізді.
А.Байтұрсынұлының «Маса» жина­ғын­­дағы өлеңдерінің дені азаттықты аң­саған, күрес идеясына толы. «Қазақ қалпы», «Қазақ салты», «Досыма хат», «Жи­ған-тер­ген», «Анама хат», «Тілек батам», «Жауға түскен жан сөзі», «Адам­дық­тың диқан­шы­сы», «Көк есектерге», «Қа… қаласына», «Жұртыма», «Жұбату» сияқты шығармала­ры ел қамы үшін арпалысқан ақынның жан айқайы десек те болады.
Ақынның осы өлеңдерінің көпшілігі 1905-1907 жылдардағы отарлық саясат­қа наразылық танытқан Алаш қозғалы­сы­ның алғашқы белгілерінен хабардар етеді. Айталық, «Қазақ қалпы» өлеңін­дегі:
Қаз едік қатар ұшып қаңқылдаған,
Сахара көлге қонып салқындаған.
Бір өртке қаудан шыққан душар болып,
Не қалды тәнімізде шарпылмаған?!

Алаштың адамының бәрі мәлім:
Кім қалды таразыға тартылмаған? –
деген жолдар сол кездегі ұлт зиялылары­ның басына түскен ауыртпашылық­ты бедерлеп тұрғанға ұқсайды. Бұған осы шарпыған өрттің кезін меңзеген М.Әуе­зов­тің «Қарқаралыда тұрғандағы соңғы 4 жыл Ахаңның саясат ісіне белсеніп кірі­сіп, жазуымен де, ісімен де бой көр­сет­кен кезі. Сол мезгілде 1905 жылдың өзгерісі болған… Көпшіліктің оянуына се­бепші болған… Бірақ сол кезде төң­керіс­тің күні бітіп, патшаның жауыз үкіметі қайта күшейіп, елшілдерге қуғын жасап, қысымшылық жасайтын қанды күндері қайта туған… Қазақтың өзгеріс уақытында түзелуді ойлап, тура бетпен жүрген азаматтарының бәрі де үкіметтің қырын қабағына ілініп, абақтыға түсе бастаған» дегендері бұлтартпас дәлел бола алатыны анық.
Сондай-ақ, өлең соңында ақынның «Байға мал, оқығанға шен мақсұт боп, Ойлайтын жұрттың қамын адам аздан» деп ел жайын ойлайтындардың аз еке­ніне қынжылғаны С.Сейфулиннің «Өзге оқыған мырзалар шен іздеп жүргенде, қорлыққа шыдап, құлдыққа көніп, ұйқы басқан қалың қазақтың ұлт намысын жыртып, ұлттың арын жоқтаған патша заманында жалғыз-ақ Ахмет еді…», – дегенін еске түсіреді.
Ақынның «Қа… қаласына», «Анама хат», «Тілек батам», «Жауға түскен жан сөзі», т.б. өлеңдері де осы уақыттағы оқиғалардан сыр шертеді. «Қа… қала­сына» өлеңінің шығу тарихын айқындап берген М.Әуезовтің «…1907 жылы Қар­қаралы қаласында Ахаңды 6 жолдасымен абақтыға салған. Қарқаралы тұтқынында аз уақыт отырған соң «жазалыларды» Семейге айдаған. 12 жыл өмірін өткізіп, еңбегі жанбай айдалып бара жатқанда Ахаңның қайғылы көңілінен шыққан ауыр сөздің бірі:
Қош сау бол, Қарқаралы, жуылмаған,
Айдай бер, қалса адамың қуылмаған, –
деген өлеңінен анық көрінеді», – деген деректерінде елінің мұңын жоқтаған «жазалылардың» тағдырымен таны­са­мыз.
Ал «Анама хат» өлеңінде ақынның өзі­мен қоса «талай жорға, талай тұл­пар­лар­дың» енді Қарқаралы абақтысында емес, Семейдің түрмесінде отырғанын білеміз. Мұнда «өр зорлыққа» шыда­ған а­қын­ның «…Орынсыз күйзелейін мен несіне» деп ел үшін осындай күйге түске­ніне еш өкінбейтіндігі сезілсе, «Тілек батам» өлеңінде өзін жазықсыз жала жауып, ұстатқандардың «масайрасып, мәз болып» қуанғандарына ызаланады.Сон­дай-ақ, «Көк есектерге» атты өлеңін­де де өзегін өртеген осы өкінішін ашық білдіріп өтеді.
А.Байтұрсынұлының осы өлеңдерінде ел мүддесі үшін азап шеккендердің тағ­дыры ғана емес,  халқының келеше­гіне алаңдаушылық та мол сипатталған.
Құнсыз болып еріміз,
Жесір болып жеріміз,
«Жан менікі» дей алмай,
«Мал менікі» дей алмай,
Ит пен құсқа азық ек.
Мұндағы «ит пен құс» дегені қазақ жеріне қоныс тепкен мұжықтарды нұс­қап отырғаны белгілі. Осындай қайдағы келімсектерге жем болған жұртының мүшкіл халін бедерлеп қана қоймай, «Мұны көріп көзіміз, Бірігер деп сөзіміз, Кен болар деп балшықты, Көл болар деп шалшықты, Біз үмітпен қазып ек» деп алаш қозғалысының негізгі мақсатын да айқындап береді.
Енді бірде ақын «Әлди, әлди, ақ бө­пем…» деп қазақтың бала жұбату өлеңін алға тарта отырып, өзінің  «Жұбату» өлеңі­мен елін әлдилеуге көшеді.  Дегенмен, бұл жұбату өзгерек еді. Алдымен  «…нулы жерің мен сулы көлің, еркін көш­кен елің, ел қорғаны ерің, тура айтатын биің… қайда?» деген сауалдардың астына алады. Одан әрі «Нулы жерден көшті айырды, Сулы көлден құсты айырды» деп қазақты жерінен айырғандарды ашып айтпай, ел санасының өздігінен оянуына түрткі болғысы келеді. Малы талауда, жаны қамауда тұрғанын да ескерте келіп, еркіндігінен айрылған елі­нің өзі байқамайтын қараңғылықта әлі ұйықтап жатқанын сынға алады. Сондай-ақ, жұртын әлдилеп, «ұйықтасын деп көп тербеткендер» туралы былай сипаттайды:
Қарның ашса,
Ұлықтарың
Жілік шағып,
Май бермекші…
Ұйқысынан тұра алмай жатқан қазағын одан әрі ұйықтатқысы келе­тін­дердің арбауынан қалай да босатқысы келеді. Сөйтіп, ұйқышыл халқын сілкілеп оятпақ болған А.Байтұрсынұлы:
«Әлди, әлди!» –
Мен де деймін.
Сірә, «әлдиге»
Сенбе деймін,–
деп өзінің негізгі айтпақ ойын түйін­дейді.
«Жиған-терген» өлеңінде де қазақтың жай-күйін зерделемек болған ақын «…Ұқтыра алмай сөз әуре,  Тек тұра алмай біз ­әуре» деу арқылы алаш қозғалы­сының нышандарын, яғни қазақ зиялы­ла­рының «оян, қазақ» деп ұрандап, «сай­­раған тіл­мен, зарлаған үнмен» ха­лықты оятуға ұм­тылғанын, «құлағы жоқ кереңдерге» ұқ­тыра алмай,  ұқтыруға жанын салған зиялы қауымның тек тұра алмай әуре болғаны жайын меңзе­гендей.
Ахмет Байтұрсынұлы бұл өлеңінде арт­қы тарихқа көз жіберіп, қазақ хан­дығы тұсын, нақтырақ айтсақ, қазақ­тар­дың Ресей империясына қосылу кезеңіне де шолу жасайды. Қалай болғанда да қазақ­тың осындай мүсәпір күйге түсуінің бастау көзі сол Ресей империясының қанатының астына кірген кезден бастал­ғанына қынжылған ақынның өлең жол­да­рындағы ескертпесі сол уақыттағы тарихи жағдайлар туралы қазіргі дерек­тердің бұлыңғырлығын айқындай түсетін тәрізді.
Одан әрі ұлт қамын ойлайтындарды «өткелсіз жерге» жер аудартып, сол үшін жоғары ұлықтардан мақтау алған шекпен құмарларды бір күн тойса мәз болатын есектерге балап қана қоймай, ақын ел тағдырына жаны ашымайтын болыстар мен молдаларға да күйінеді.
Қабағын түйіп,
Қаһарын жиып,
Жан-жақты бұлт торлады.
Жаңбыр жаумай, жауса қар,
Жұрт жұтайтын түрі бар.
Осылайша ақын «қабағын түйіп, қа­һарын жиып, жан-жақты торлаған» бұлт арқылы орыс отаршылдығын тұспалдап сипаттайды да. Олар әдеттегідей жаңбыр ғана жауғызса игі. Егер қар жауғызса, ел-жұртына үлкен қайғы келетінін ес­кер­теді. Яғни «қар жауылса – ұлан-ғайыр жердің көп бөлігі  алынбақ» де­генді ұқ­тыр­ғысы келгендей. Олай дейтін се­бе­біміз, ақын:
Балалық қалып,
Ес біліп анық,
Ер жеткелі жиырма жыл,–
деп Ресей империясының отар елге жасап жатқан мұндай қиянаттарына жиыр­ма жыл толғанын еске салады. Анық­­тап айтқанда, қазақ жерін бөл­шек­тей билеу саясатын жоғары деңгейде іске асырғысы келген патша әкімшілігінің 1891 жылы
25 наурызда «Ақмола, Семей, Жетісу, Орал және Торғай облыстарын басқару туралы ереже» қабыл­да­ға­нын тілге тиек етсек, сөзіміздің шын­­дыққа жақын екені айқындала тү­седі.
Сонымен, бүкіл қазақ жұртының ұй­қыда жатқанына қапаланған ақын­ қауіп­тің алдын алып, елі үшін шыр-пыр болады.
Ұйқышыл жұртты
Түксиген мұртты
Обыр обып, сорып тұр… –
деп ақынның өзі де ұйқышыл жұрттың күнін  түнге  айналдырып, мінін көрсет­пей, олардың оянып кетпеуін бақылап тұрған «түксиген мұртты обырды» патша им­пе­рия­сының әкімшілігі етіп бейнелейді де,  «Обыр болса қамқорың, Қайнағаны сол сорың!» – деп патша ұлықтарына үміт пен сенім артпау керектігін астарлы түр­де осылайша жеткізеді.
Оянған ерге
Ұмтылған жерде
Еруші аз, серік кем… –
дей отырып, ақын ел қамын жеген алаш зиялыларының көксеген мүддесіне көп­шіліктің риясыз сеніп, оларға қолдау көр­сетуін үндейді.
«Қыс ішінде бірер қаз  Келгенменен, қайда жаз?!» дегенде де ақын «қыс» пен «жазды» бодандық пен тәуелсіздікке балап, «бірер қазды» аз ғана топтанған қа­зақ зиялылары етіп суреттеген еді. «Қыс ішінде бірер қаз келгенменен, жаз­дың тез арада бола қоймайтынын» да ұқ­тырғысы келеді.  Сөйтіп, сол уақыттары ел мұратына бірден қол жеткізе ал­май­тындығын өкіне жырлап қана қоймай, «Қазағым, елім, Қайқайып белің, Сынуға тұр таянып» деп ұлтының болашағына алаңдайды. «…Қанған жоқ па әлі ұй­қың, Ұйықтайтын бар не сиқың?!» деп елі­нің қамсыздығына да күйінеді.
Жалпы, өлеңді осылайша түйіндеу ар­қылы А.Байтұрсынұлы ұйқышыл жұртына маса болып ызыңдауының мәнісін де ұқтырғандай еді.

Күнімжан Әбдіқалық,
ҚазМемҚызПУ-дің доценті.
ПІКІРЛЕР42
Shugyla 27.10.2016 | 12:02

Сабакка оте керек болып тур еди. Даптериме жазып коширип алдым. Жаксы оте пайдалы сайт. Бирак неге кошируге болмайды???? Ак паракка шыгара салайын десем коширилмейди. Окиништи бирак коширдим даптерге. Жазып алдым. Шыгара алмадым.

Warrennap 02.07.2019 | 06:55

тор гидра — гидра зеркало, Гидра анион

JesseVah 07.07.2019 | 13:25

скачать игру — скачать шарит, скачать ватсап бесплатно

Thomassmear 02.08.2019 | 17:52

4 жемчужины Андамана 2 дня — Обзорная экскурсия по Пхукету, Фридом Пати , пенная вечеринка на яхте

coleenpa69 08.08.2019 | 20:40

Free Porn Galleries — Hot Sex Pictures
http://milflesbians.instakink.com/?keely

stepsisters and step brothers porn porn star kristara barrigton fucked hard porn amatur grannys porn search egines lady gaga the porn star

Аноним 15.08.2019 | 07:19

Twitch Prime / Твич Прайм Аккаунт — купить кс го стим, купить аккаунт warface за 10 рублей

Аноним 23.09.2019 | 11:28

адвокат с запорожья

адвокаты Запорожья

Аноним 02.10.2019 | 08:31

Рахмет 😘

Аноним 11.11.2019 | 07:16

Гидра зайти с телефона — Зайти на hydra, гидра ссылка

Аноним 16.11.2019 | 08:21

Browse over 500 000 of the best porn galleries, daily updated collections
http://cutiebootie.installifunny.bestsexyblog.com/?mariah

young people porn free black mass porn shaft black porn porn sex hampster straight free ebony porn black downloads 3gp

Аноним 22.11.2019 | 18:15

Nude Sex Pics, Sexy Naked Women, Hot Girls Porn
http://freestraponporn.sextoypartyporn.bestsexyblog.com/?allyssa

young chubbies auditioning porn tube school girls porn pictures porn sex videos teen parkway school teacher porn overseas big pussy porn

Аноним 24.11.2019 | 20:15

развивающие настольные игры — игровой трек, Купить куклу в магазине Megaboo

Аноним 25.11.2019 | 04:19

Scandal porn galleries, daily updated lists
http://pornhomevideos.welshporn.topanasex.com/?macey

porn talent agent famous cartoon characters porn man girl porn gay hard porn free movie porn sample mpegs

Аноним 28.11.2019 | 04:18

Browse over 500 000 of the best porn galleries, daily updated collections
http://titmilkporn.sexjanet.com/?jade

wwe porn ashley ekstreme teen mastubaation porn young girls porn top list dildo porn galeries machine sex free porn

Аноним 03.12.2019 | 02:28

Browse over 500 000 of the best porn galleries, daily updated collections
http://sexwithashemale.relayblog.com/?mary

best site for thug gay porn avatar airbender free porn 3d toon porn hampster x young panties porn pic amatuers having fun porn tube

Аноним 08.12.2019 | 14:29

Hot photo galleries blogs and pictures
http://wwwebaykarges.alypics.com/?maribel

free cartoon porn mobile videos lick matures porn vids small teen fuck porn colored porn paul and ashley hardcore porn pics

Аноним 16.12.2019 | 12:26

Dirty Porn Photos, daily updated galleries
http://redheadpornstar.topanasex.com/?karli

free porn with tranny sinba porn brit porn depositfiles sedora porn redhaed amatuer want porn star

Аноним 24.12.2019 | 17:17

Композитные изделия характеризуются выдающимися качествами, отличающимися от стали.

К списку этих качеств относятся: износостойкость, радиопрозрачность, ремонтопригодность, низкое влагопоглощение. Это позволяет использовать стеклокомпозитные материалы в самых различных видах деятельности. К примеру это:

Автомобилестроение
Промышленность
Бетонные конструкции
Промышленное строительство
Изделия водного транспорта
Неповторимые изделия под цели потребителя

Мы готовы поставить следующие изделия из композитов:

ремонт спойлера из стеклопластика

На каждую из перечисленных работ дается гарантия от 10 месяцев или согласно техническим характеристикам использования.

Загодя просим извинения, если вдруг отняли время. Если здесь нельзя размещать ссылки на другие страницы просим модератора их удалить. Большое спасибо за ваш интерес.

Аноним 02.01.2020 | 15:52

Browse over 500 000 of the best porn galleries, daily updated collections
http://onesexylady.sexygirlsstills.bestsexyblog.com/?tania

vintage teen porn longer flash you porn mat amature public porn porn kate jones horse cumming porn

Аноним 05.01.2020 | 11:37

Enjoy daily galleries
http://bestoffreeporn.miaxxx.com/?allyssa

free cartoon porn jabcomix free diamond foxx porn rachel star uk free porn video iceland porn tube sexy teacher porn video

Аноним 05.01.2020 | 16:33

Hot galleries, daily updated collections
http://oldlezbiansporn.alypics.com/?jayde

shaved teen porn pics porn trannies hot nurses porn gay lift and carry porn afghan porn xxx

Аноним 06.01.2020 | 10:21

College Girls Porn Pics
http://moviepornclips.topanasex.com/?maribel

bra porn tunes free spanking porn clips viedio game porn free downloadable blackberry flip porn ll cool jay and porn

Аноним 14.01.2020 | 14:26

Наша сервисная служба доставки груза основана в интересах простоты потребителей. У нашей международной компании ООО ИСААКИЙ Тихорецк имеется в наличии штат рассыльных а также свой автомобильный порк. Мы готовы совершить доставку продукта для вашей компании в благоприятное время. Для данной цели обязательно закажите эту услугу. В том случае ваш продукт будет доставлен невероятно быстро и точно. Вы можете рассчитывать на своевременное сопровождение, отличное качество печати и индивидуальные решения.
пакеты с клеевым клапаном

Корпорация ООО Преображенский Самара стремится предоставить покупателю, роскошный сервис. Наш значительных размеров запас товаров(пакетах из полиэтилена высокого давления (пвд)) на торговом складе, быстрое принятие заявок, прекрасное сопровождение потенциальных клиентов и весьма очень доступные каждому покупателю стоимость товара позволяет приобрести пакетах с прямоугольным дном каждому. Знаменитое предприятие импортирует, производит, а также реализует любые виды упаковки(пакетов пвх ).

Аноним 15.01.2020 | 21:36

Круто, давно искал

Аноним 18.01.2020 | 10:28

Hot galleries, daily updated collections
http://naivebimbosporn.jsutandy.com/?aimee

watch porn videos with modgets porn masturbing mom free porn allure ftv porn films lesbian get paid for awtching porn

Аноним 19.01.2020 | 04:35

Hot new pictures each day
http://pornflick.miaxxx.com/?izabella

wemen dog porn transexual teen porn freckled porn movies porn wars episode 1 vid how to startup porn website

Аноним 24.01.2020 | 03:51

Всем здрасти
я натолкнулась тут на один магазин по пряже
домпряжи.рф
В чем собственно мой вопрос:
Хотела тут кое-что купить

свитер женский крупной вязки
Подскажите пожалуйста кто что слышал про этот магазин ?
Им можно доверять? Кто где пряжу еще берет?

Аноним 26.01.2020 | 22:12

Суға не мынау

Аноним 02.02.2020 | 22:37

Hot sexy pron projects, daily updates
http://freetrannysex.bestsexyblog.com/?courtney

south african porn movie sites daughter fuckimg farher porn free meggan fox porn first time asain porn lesbian or cartoon porn

Аноним 04.02.2020 | 10:41

Hot galleries, daily updated collections
http://housemdfakeporn.hoterika.com/?amaya

teen dp porn x porn 656 porn star search rankings wedding night porn gallery mark davis porn online free

Аноним 12.02.2020 | 11:26

Free Porn Pictures and Best HD Sex Photos
http://christmas.porn.bestsexyblog.com/?baby

free porn pics teens hard core porn hd free easygals porn powered by phpbb you porn smoking fetish free son and mom porn video

Аноним 13.02.2020 | 12:30

Free Porn Galleries — Hot Sex Pictures
http://popularporndvds.relayblog.com/?keyla

jillian cross porn net porn free amiture teens porn hub totally free gay xxx hardcore porn grandma girdle porn

Аноним 16.02.2020 | 06:30

Teen Girls Pussy Pics. Hot galleries
http://passapassaporn.lexixxx.com/?alisa

amanda bynes porn fakes pakistan lesbian porn young pussy in porn free rugby porn hd flash porn

Аноним 16.02.2020 | 10:27

Scandal porn galleries, daily updated lists
http://yourboyyyangelx.lexixxx.com/?jasmyn

giant tit porn star list laundry time porn game porn super girl free far porn mobile porn wild

Аноним 19.02.2020 | 02:11

штучний граніт — столешницы кухонные, столешницы для кухни из искусственного камня

Аноним 01.03.2020 | 08:16

достаточный сайт 1win букмекерская

Аноним 03.03.2020 | 08:00

Enjoy daily galleries
http://shemalechatroom.relayblog.com/?jessica

gay porn on quick time porn chat roulette free porn star kerri lane bio brutal bisexual porn rappers in gay porn

Аноним 23.03.2020 | 13:50

Hello!
Essays are commonly used as literary criticism, political manifestos, learned arguments, observations of daily life, recollections, and reflections of the author. Almost all modern essays are written in prose, but works in verse have been dubbed essays (e.g., Alexander Pope’s An …

http://muhakat.com/index.php/en/forum/5-general-discussion/1657837-press-release-writing-services#1672470

essay writer cheap
expert essay writers

Аноним 01.04.2020 | 01:58

вполне себе годнота

Аноним 15.04.2020 | 19:23

Hello!
Where to Buy an Essay. There are many places to buy college essay online. However, not all websites are created equal. You may well find a website out there that promises you the world – all for pennies. This isn’t going to end well. If a company can charge so much less than the industry standard, there has to be a reason for that.

http://neposediki.ru/n72f/viewtopic.php?f=7&t=1333585

custom essay UK
critical essay help

Аноним 03.04.2021 | 02:55

Вот и вторая волна коронавируса вроде бы рассалась, но ожидается третья волна, как говорят ((.

Что же делать во время очередного карантина?

Займитесь — сайтами знакомств! Это вечный бизнес, тем более весна(лето) «щепка на щепку лезет».

мобильное приложение для знакомств

Свой сайт знакомств — http://www.znakomtes.email

Аноним 11.05.2021 | 13:21

#theme.datingЗнакомьтесь околофутбол 🙂 ]
#theme.adultЗнакомьтесь 00===> околофутбол 🙂 ]
#theme.gamingИграем до последнего… полевого игрока… с красной, нет не карточкой, а мордой 🙂 ]
#theme.carsФутбол, есть и пить не просит. Просто берет из бюджета, что ему хочется. ]

Петер Шмейхель (Родился в 1963 г.) Играл в клубах «Хвидовре» и «Брондбю» (Дания), http://www.marathonbet.live «Манчестер Юнайтед» (Англия), «Спортинг» (Португалия), «Астон Вилла» и «Манчестер Сити» (Англия). В 1988—2001 годах вратарь сборной Дании букмекерские конторы онлайн #футбол

ПІКІР ҚОСУ

Ваш адрес email не будет опубликован.

Пікір