Өтежан НҰРҒАЛИЕВ

Бұл сұхбат 2008 жылы «Жас қазақ» газетінің №32 санында жарияланған екен. Ол кезде ақын 70 жасқа келіп жатса керек. Содан бері арада аттай шауып 10 жыл өтіпті. Ақынның сондағы айтқан сөзі мен ойлары өзіне тән қиғаштау мінезін әйгілеп, көз алдымызда қайтадан көрініс тапқандай болды. Сол сұхбаттың алдына мынандай кіріспе сөз жазыппыз:

«Ақын Өтежан Нұрғалиев сұхбат берген басылым нөмiрiн оқырман қауым iздеп жүрiп оқиды. Нелiктен?
Бiздiңше, бұл ақынның ой-пiкiрлерi жаттанды қалыпқа сыймайтындығынан секiлдi. Оның қай сұх­батын алмаңыз, парадоксты түйiндердiң нөпiр тас­қыны астында қаласыз. Күлесiз, күңiренесiз, рен­жи­сiз, бiрақ ешқашан бейтарап, бейқам қала ал­май­сыз. Қайсыбiр сөзiн тiкелей қабылдасаңыз – Нұрғалиевтен өткен күнаһар жоқ секiлдi көрiнiп кетедi. Ал байыбына барып, астарына үңiлсеңiз – Нұрғалиевтiң қаны шашыраған шындықты, ащы шын­дықты айтып отырғанын, бүкпей айтып отыр­ғанын аңғарасыз. Ақын көзiңiзге табиғат қаһарына мiнiп, аспан беймаза мiнезбен шатырлаған күнгi жайтартқыштай болып елестейдi. Бейнебiр дүлей жаратылыспен бiтiспес күрес жүрiп жатқандай.
Осындай қарама-қайшылықтан ақиқатты iздеу­ден танбай келе жатқан ақынымыз бүгiн 70 жасқа толып отыр. Ақынды мерейтойымен құттықтай оты­рып, жақында ғана алынған сұхбатты назар­ларыңызға ұсынып отырмыз».

---

Бұлар – билiк жасаған тiзiмнiң мүшелерi

– Әдебиетшiсi бар, басқасы бар оқырман қауым поэзияда Жұ­мекен Нәжiмеденовi мен Мұ­қағали Мақатаевы, Төлеген Ай­бергеновi мен Сағи Жиенбаевы, про­задан Әбiш Кекiлбаевi мен Сайын Мұратбековi, Қалихан Ыс­қағы мен Әкiм Таразиы қадау-қа­дау болып менмұндалайтын сiз­дiң буынды қазақ әдебиетiнiң ал­тын ғасырын жасады деген пi­кiр айтып жүр. Бұл пiкiрдi шын­дыққа қанша­лықты жақын деп ойлайсыз?
– Бұлардың бәрi – Орталық Ко­митет жасаған тiзiмнiң мү­ше­лерi. Бәрiне уақыт өзi түзету жа­сай­­ды, мезгiлi жеткенде ұмыт­тыра­­ды. Бұл тiзiм қайтадан қа­­­­ра­­лады. Тiзiммен жасалған ке­ңес әдебиетi осылай құрып жа­тыр. Бiреуi қалған жоқ қазiр. Шо­­ло­ховтың басына да қара бұлт тө­нiп тұр.
– Орыстар Шолоховтың «Ты­нық Донды» 23 жасында-ақ өзi жаз­ғанын сақталған қолжаз­ба­сы арқылы дәлелдеп берген жоқ па?
– Адамдар бар жерде ештеңе де дәлелденбейдi, тамырың қыр­қы­лады да отырады. Адамның та­биғаты маймылдан да жаман. Го­мердi қаралау, Шолохов ро­ма­нын өзi жазбады деген сөздердiң бә­рi дақпырт. «Даңқ пен дақ­пырт» деп кезiнде Жұмекен ро­ман жазды. Оның айтуы бойын­ша, адамның даңқы көзi тiрiсiнде өзiне қызмет iстейдi, iшiп-жемiн түгендеуге көмектеседi. Уақыт сенi жоғалтқанымен, артыңда дақ­пыртың қалады. Өзiңдi ақ не­м­есе қызыл қылып көрсеткiң кел­генiмен, ол бояулардың бәрi жо­ғалады да, қасыңда тек кө­лең­кең ғана жүредi.
– Құрдасыңыз Жұмекен де көзi тiрiсiнде ешқандай атақ-даңқ­қа бөленбедi ғой. Баспаның қа­рапайым қызметкерi болып қа­на күн кештi…
– Ол даңққа, құрметке қы­зық­­пады. Ол жай ғана ақын емес, көнтерлi, сiрi жанды ақын едi. Қа­зiр де даңқы шығып, аспандап жатқаны шамалы. Өйткенi, адам өзiнiң кiндiгiнен бәрiбiр аса ал­май­ды. Ол сабырлы, төзiмдi, со­сын жыбырлақ ақын болатын. Қа­ламы қайда тартады, солай жы­бырлатып жаза бередi, жаза бе­редi. Басқа ақындарға қара­ғанда бағының төмен болатыны сол. Оның халық бiлетiн бiр-ақ өлеңi бар, ол – «Менiң Қазақ­ста­ным­ның», қазiргi әнұранның мә­тiнi. Болмаса Қадыр, Тұман­бай, Мұқағалилардан оның еш айырмашылығы жоқ. Кеңес өкі­меті тұсындағы осындай есiм­дер­ден тұратын құбатөбел ақындар тобының бiр мүшесi. Билiк ха­лық­тың қажетiн осылар қанағат­тандырады деп оларға бiршама жағдай жасап қойды. Бiрақ ақын олай болмауы керек. Ақын хал-қының мазасын алып, қалғып бара жатса, бөгелек, сона болып шағу үшiн, адамның ар-ұятын ояту үшiн туады. Бiзде ондай ақын әлi туған жоқ. Қазақ халқы кү­тiп отыр, бұйыртса, туып қалуы мүм­кiн.

Шекспир деген адам жоқ. Ол – Френсис Бэкон

– Сiздiң көзқарасыңызбен қа­райтын болсақ, тек қазақтың емес, өзгенiң үлкен ақындары да түкке жарамай қалатын секiлдi. Мы­салы, өзбек Әлiшер Науаи мен не­мiс Гете билiк iсiне аралас­ты, ор­ыс Пушкин ақ патшаның қам­қор­лығында болды деген­дей…
– Әрине. Ел есiнде есiмi Алла­ның атымен қатар тұратын сол Пушкинге орыс ақындары қазiр күлiп қарайды, ақын деп са­намайды. Өйткенi, орыста ақын көп. Әрбiр жүз орыстың бiреуi ақын. Олар – абырой-бе­делге қарамайтын халық. Кiмнiң хал­қы күштi, соның ақыны ас­пан­дайды. Шекспирдi ешкiм ақын демеушi едi, қазiр жұлдызы жанып тұр. Неге? Өйткенi, ағыл­шындардың бағы көтерiлiп тұр. Кезiнде аралға тығылып артта қалған, мәдениеттен жұрдай, тө­белес-ұрыстан басқаны бiлмейтiн елдiң қазiр ақ дегенi алғыс, қара дегенi қарғыс болуда. Ағылшын­дар соңғы сөзiн Шекспир арқылы айтып отыр. Ал Шекспирдi оқы­май келгенiмiз бiздiң сорымыз.
– Қарап отырсаңыз, Пушкин де орыс патшасына адал екендiгiн талай мәрте мәлiмдедi. Шекспир де өз заманының ақсүйектерiмен араласты. Бiрақ осынысы үшiн олар­ды жағымпаз деп кемсiтiп жа­тқан орыс не ағылшын жоқ. Ал бiзде неге бәрi керiсiнше?
– Шекспир туралы қанша кi­тап оқысаң да, айтатындары бiр-бiрiне қарама-қайшы. Өйткенi, Шекспир – ұлы, қай жағынан келiп қарасаң да – ұлы. Әйтпесе, тарих­тағы шын Шекспир әртiс болған адам. Өзi жазған пьеса­ларында өзi ойнаған. Ол – ұлы актер әрi ұлы драматург, үшiншi жағынан үл­кен патриот, ал төр­тiн­шi жа­ғы­нан Шекспир деген адам жоқ. Ол – Френсис Бэкон. Екеуiнiң суре­тiн салыстырсаң түр-түсi, үстiн­дегi киген киiмiне дейiн ұқсайды. Неге олай? Се­бебi, оның дақпыр­ты­нан даңқы күштi болған. Шекс­пирдi ұғыну үшiн ағылшын­ның орнында болуымыз керек, орыстан озуы­мыз қажет.
– Егер шығармаларын жiлiгiн шағып, майын iшiп оқитын, ой­лы, терең оқырман қауымы пайда болса, Мұқағали, Жұмекендердiң жұлдызы жаңадан жарқырауы мүмкін бе?
– Олардың мүмкiндiгi өте күш­тi, бiрақ әлi ашылмай жатыр. Себебi, солар туралы талдап жа­за­тын адам жоқ. Өйткенi, бiз бә­рiн де өзiмiздiң биiгiмiзбен өлшеймiз. Мысалы, менiң бойым 1 метр 60 сантиметр дейiк, қазiр бiр адам келедi десе, бойы қанша екен деп сұраймын, келгесiн қасына барып тұра қалам. Егер оның бойы 2 метр 70 сантиметр болса, өзiмдi мүлде салыстыра ал­­маймын. Бiзге осындай ойы биiк ақындар тобымен келуi ке­рек. Сонда ғана өлшеп, салыс­тыру­ға болады. Бiзде салыстыруға болмайды дейтiн көзқарас бар. Абай күштi ме, Шәкәрiм күштi ме деп сұрақ қойсам, басқалар «бұ­лар салыстыруға болмайтын ақын­­дар ғой» деп ат-тонын ала қа­шады. Неге салыстыруға бол­ма­сын, барлық нәрсе салыстыру ар­қылы өзiнiң бағасын алады.

Бiз өзiмiздiң жамандығымызға ғана ғашықпыз

– Егер бұл арада әңгiме санға ке­лiп тiрелетiн болса, бiзден саны әлдеқайда аз грузин¬дердiң орта ғасырдағы Шота Руставелиiн әлем бiледi, Нодар Думбадзе се­кiл­дi жазушысын, Николо Пи­рос­мани­дай суретшiсiн де тани­ды. Демек, мәселе тек санда ғана болмағаны ғой?
– Әрбiр халыққа өзiн көрсете­тiн, танытатын уақыты келедi. Өз­бектiң Әлiшер Науаи деген 550 жыл бұрын өмiр сүрген ақыны және оның «Қазыналар мағы­на­сы» деген 11 томдық шығармасы бар. Әр томы Абайдың өлеңдер жинағынан 4 есе қалың. Өйткенi, ол Абай көрген қысым мен азап­ты көрген жоқ. Өзбектер төбе­сiне көтерiп, қастерлеп ұстайды. Ал бiз жалғыз Абайды олай да, былай да тартамыз. Абайды түсiнбеуге бар күшiмiздi салып келемiз. Ең әуелi Абайды түсiнуiмiз керек. Оны кришнашы етiп шығару, соны жазған бейшараның өзiнше болса да Абайды түсiнгiсi келген­дi­гi ғой. Кришна деген кiм? Ол – идея. Бүкiл Үндiстанның идея­сы деуге болады. Қытайдағы Күң­зы (Конфуций), арабтағы Мұ­хаммед (с.ғ.с.) деген сияқты үндiнiң қас­тер­лi тұлғасы. Үндi үндi болмай тұр­ған кездегi рухын көтерген Қо­быланды батыры. Ал бiз Абайды бiр қазақ Кришнаға ұ­қсатса ар-на­мысымызды қорла­ған­дай болып, ашу шақырып, өре тұрамыз.
– Әңгімеміздің бет аласы дiнге келiп тiрелетiндей. Мыса­лы, орыстар әлемдiк дiндердiң бәрiн зерттеп, аударып бередi. Дзен-буд-дизмнiң, синтоизмнiң, иудаизм мен исламның, ақыр соңы самурайлар­дың канондық кiтабына дейiн аударады. Сосын орыстың әде­биетi мен өнерiнен соған сай ұқсас­тық­тар iздейдi. Бұл орыс қана ем­ес, басқа да озық елдерде бар үлгi болса, одан не­ге қорқамыз?
– Орыстар өзiнiң ұлттық ка­но­нын әлдеқашан жасап шықты. Орыстың дiнiн де, өнерi мен бас­қа да қасиетiн көтеретiн қадау-қа­дау жазушылары бар. Олар – кiмдер? Олар өзгеге мұрнын шүйi­ре қарайтын орыстар емес. Олар әлемнiң ең озық идеялары­мен ауырған жiгiттер. Лев Толс­той Конфуцийдi, Лао-цзыны, Криш­наны да бiлген, iлiмдерiн зерт­теп оқыған. Бiлгiштiгiнен емес, орысқа керек-ау деп түйсiгi ар­қылы сезiнгендiктен бәрiне бей­жай қарамаған.
– Ондай жағдай Абайдың ба­сын­да да болған ғой. Будданы оқып сөздерiне тәнтi болған, қа­зақ­қа керек нәрсе екен деп түй­ген. Кеш бiлгенiне өкiнiш бiл­дiрген. Абайдан тәлiм алған Мұх­тар Әуе­зов Толстойдың Будда тура­лы әңгiмесiн аударып бердi. Осының бәрi – қазақ топы­ра­ғында XX ғасыр­дың басында бо­лған оқиға­лар. Ол кездегi қазақ Буд­даны да, Кришнаны да әлем­дiк тұлғалар, адамзатқа ортақ ру­хани көсемдер ретiнде жат са­намаған. Бiрақ қазiр олай емес. Сонда бұл XXI ғасыр басындағы қазақтың XX ғасыр басындағы қазаққа қарағанда керi кетуi ме?
– Бiз ешуақытта халқымыз жө­нiнде көңiлге жағар ештеңе айта алмаймыз. Абай қазақтан баз кешiп, «ең оңбаған халық» деген қорытынды шығарған. Шығармаларында айтқан соңғы сөзi «мен бұл халықтан кеттiм» дегенге тiреледi ғой… Абай өлген­де халқына барған жоқ. Халқынан кеттi. Абайдың өмiрi солай аяқталған. Мiне, бiз – ештеңенiң қадiрiне жетпейтiн осындай ха­лық­пыз. Өзiмiздiң кiм екенiмiздi бiлуге ұмтылыс ендi ғана бастал­ды. Бiз қазiр өзiмiздiң жаман­шы­лығымызға ғана ғашықпыз. Бас­қа ештеңемiз жоқ. Ақшаны жақ­сы көремiз, атаққұмармыз, даң­ғоймыз, жақынымызды мұ­қатқыш елмiз. Ештеңенi көргiмiз кел­мейдi. Өзiмiз ғана әулие бол­ғымыз келедi. Өзiмiздi мақтап-мадақтауға шебермiз. Ондай заманнан үмiт жоқ. Бiздiң бола­ша­ғымыз әлi алда. Оған баратын тарау-тарау жолдар жатқанымен бiздiң қазақтың бiреуi бұл бағыт­қа түскен жоқ. Ал түскiсi келген адам болса аңдып тұрып, атқы­мыз келедi. Ал тағы бiр дайын жол – басқа халықтардың жүрген жолымен жүрген жоқпыз. Жаһан­дануды қазақ жек көредi, өзде­рiнiң өлiм жолындай көредi. Бiрақ басқа жол жоқ. Жалғыз ғана ортақ жол, талай халықтың сүйегiн қуратып қырған, бақыт­сыз еткен, ең соңында ұрпағы қай­та тапқан жол – осы. Ассирия, Бабыл, бағзы Грек, Шумерия, бәрi құрыды, артында тек атағы ғана қалды. Тек аңыз ғана қалады. Қазақ та осылай, өзiнiң қазақшы­лығын жоғалтады.
– Сонда қазақтың болашағы жоқ деп айтқыңыз келе ме?
– Бұл – қазақтың болашағы жоқ деген мағынадағы сөз емес. Бұл – халық алдағы уақытта киiз үйде тұрмайды, атқа мiнбейдi. Оты­ра қалып ақша есептейдi не­месе басқаларға аула сыпыру­шы болады деген сөз.
– Ақша есептеуден еврейлер жаман болып отырған жоқ қой?
– Еврей болу үшiн Құдай сенi сүюi керек. Алла еврейдi жақсы көр­генiм үшiн жараттым деген. Бүкiл дiн атаулының тiзгiнiн ұс­та­ған да солар. Ислам, христиан­шы­лық, иудаизм дiндерiнiң бәрi­нiң негiзi алдымен еврейден шық­қан Ибраһим пайғамбарға түс­кен деп саналады. Еврейдің бір шалы екi қатынымен жайлы жер iздеп көшедi екен. Сосын кiшi қатыны үлкенi Сарадан таяқ жеп, күнiн көре алмай бiр баласы­мен жолда қаңғып қалады. Одан тарағандар – бүгiнгi палестин­дiк­тер. Ал бiрiншi қатыны Сарадан туған баланың ұрпақтарының жолы болды. Олар – қазiргi ев­рей­лер. Олар сан жағынан өспег­е­нiм­ен, байлық пен барлық со­лар­да. Бүкiл тарихты солардың жолы­мен жасап отырсың. Мысалы, сен қазақтың тарихын басқалар тұм­сығын да сұға алмайтындай етiп жақсылап тұрып жасайсың, бiрақ бәрiбiр еврейдiң тарихынан аумай шығады. Өйткенi, өмiр бойы оқығаның тек еврейдiң оқуы. Одан басқа оқу жоқ.

Борхес – қазақтың
Сегiз серiсi

– Неге олай? Аргентин Бор­хес­тi оқысаңыз, эфталит, ғұн, галл мен гот секiлдi халықтардың ұрпағына мұра еткен тарихы жоқ, дәстүрлi тарих тек Өлi теңiз жа­ғалауындағы халықтарда ғана бар дейдi. Олардың арабтар мен еврейлер екенi белiгiлi.
– Борхес – бiздiң заманның Сегiз серiсi. Сендер оның атын ға­на бiлесiңдер. Бүкiл қазақтың оңай өлең шығаратын, бес ми­нут­та бүкiл тарихты жырлап бере­тiн ақындарын Сегiз серi деп ай­туға болады. Сегiз серi дом­быра­мен бес минутта тарихты тi­зiп айтып бередi. Ол оның пара­сат­тылығы немесе бiлiмдiлiгi емес, патриоттығы. Қазақты кө­тере бiлетiндiгi. Сосын қаума­ла­ған жұрт одан бата-тiлек сұрайды. Сегiз серi болса, «қазақтан асқан халық жоқ, жауды көрсең қарсы шап, алдында бас име. Далада дәл мен сияқты еңсеңдi түсiрмей асқақ жүр. Елiңдi, далаңды сүй, ешқандай байлыққа ұмтылма, жалғанды жалпағынан басқан серi болып өт» дейдi. Бүкiл қазақ­тың ақындары тура сондай серi болғысы келедi. Бiрақ оның заманы әлдеқашан кеткен. Сегiз серiнi басқалардың ұнатпайтыны сол. Қазақтың мыңның үстiнде әнi болса, соның бәрiн шығарған Сегiз серi. Бiрақ «бiлгiштер» оның бәрiн халық әнi деп жүр. Не үшiн? Себебi, Сегiз серiнiң атын өшiр­гiсi келедi. Қазақтың мәде­ниетiн, ауыз әдебиетiн жасаған осы Сегiз серi. Сегiз серi бiр ауыл­­ға барады да, байын мақтай­ды, «саған хан да, қара да басын ие­дi. Сенен асқан батыр, бай жоқ» дейдi. Со­сын әлгi бай оған үй тiгiп, әйел алып бередi. Ол бұл жерде бас-аяғы екi-үш жыл тұрады да, қа­ты­ны мен баласын қалдырып тағы кетедi қаңғып. Қысқасы, серi­лiк дегенiң өспеу деген сөз. Қазақтың ақындарының бәрi серi болғысы келедi, бiрақ серiлiкпен алысқа бармайтынын бiлгiсi келмейдi.
– Өзiңiз поэма арнаған Асқар Сүлейменов замандасыңыз қандай жазушы едi?
– Ол жазушы емес. Бар болға­ны өзiнiң қара басының бостан­дығын сүйген адам. Ол да өте керек қасиеттiң бiрi. Ол «менiң бiлгенiмдi бiлген адам құдiреттi» деп санап, тапса төбесiне шығар­ғысы келедi. Бiрақ ондай адам таппайды. Ол кез келген ұлттың мұрасын жатсынбай, жатып алып оқитын. Мысалы, Асқар фа­шизм­нiң музыкасын шығарушы деп бiреулер жаңсақ түсiндiрiп жүрген немiс ұлтының мақтаны­шы Рихард Вагнердiң музыкасын түсiну үшiн оқуын стипендиясы­мен бiрге тастап, бiр жыл Вагнер­мен жынданған адам. Вагнер кiмге керек қазiр. Бiрақ қазақта Вагнер сияқты музыкамен ха­лық­тың барлық шаруасын жасап беретiн ешкiм жоқ.

Менен бәрi көшiредi

– Жоғарыда тарих және ев­рей­лер туралы айтылып қалды. Қарап отырсақ, үш жарым мың жылды қамтитын олардың тари­хы да тым ұзақ деуге келмейтiн­дей. Және тарихты шумерлерден, бабылдық­тардан көшiрiп алды дейтiн әңгiме тағы бар?
– Әрине, кiм кiмнен көшiрiп ал­ғанын жазып отырған адам ғана бiледi. Қазақтың барлық ақы­ны Өтекеңнен көшiру үстiн­де. Менi ешкiм оқымайды деп ойламаңдар, күштi оқиды, тiптi лу­памен оқиды. Сосын ойында­ғысын жасай бередi. Мысалы, Қа­дыр, Тұманбай, Оңғарсынова Фәриза бәрi көшiредi. Бiрге оқы­ған кезде Кекiлбайдың Әбiшi де көшiрген. Бiрақ оған қалай рен­жисiң, өйткенi, мен – халықтың қазынасымын. Менен де күштi ақын шыққанына мен қуанбасам ренжiмеймiн. Бiрақ ондай ақын жоқ. Себебi, менiң өлеңiмдi шы­ғарт­пауға бәрi тырысып жатыр. Уақытқа жауап беретiн өлең ме­нiкi ғана. Мен тек жанға жайлы өлең тудырғысы келетiн ақын­дар­ды түсiнбеймiн. Өлең жанға жайсыз болу керек. Астыңдағы есе­гiңнiң арқасы жауыр болу ке­рек. Сонда ғана ол тулап жығады. Менiң шындықты айтпаудан бас­қа жолым да жоқ. Егер сөз үшiн түрмеге отырғызу керек бол­са, отыруға болады. Жұрт ме­нi ойына келгенiн iстеп жүре бере­тiн ең бақытты адам деп есеп­тейдi. Басқалар солай ойлай­ды. Неге менiң өлеңiмдi оқығысы келмейдi, өлеңiмдi неге шығар­майды?
– «Егемен Қазақстанға» бiр бет өлеңдерiңiз басылды ғой?
– Ол дегенiң 1958-1959 жыл­дар­дағы баяғы Израильдiң пат­шалығы тұсындағы өлеңдер емес пе?

Қазақтың тек Қыз Жiбекке үйленгiсi келедi

– Абайдың қадiрiне жетпедiк, басқаларымызды көзге де iлмейдi демексiз бе?
– Өмiрi ұзарып, тiрi жүрсе Абай аға сұлтан болар едi. Бiрақ Абай оған шыдай алмады. Өйт­кенi, ақын ғой, сол ақындықтың соңында жанып кеттi. Өзiнiң өлеңiнiң қызығын да көрмеген адам. Бiздiң оны түсiнiп, еңбек­терiн қолға алуымыз кездейсоқ­тық. Мүрсейiт, Мұхтар секiлдi ға­жайып адамдардың жанқияр­лық жұмысының арқасы. Әйт­песе Абай да Сегiз серiнiң кебiн киер едi.
– Өткенге сiздiң көз­қара­сы­ңыз­бен қарайтын болсақ, тарих­та бiрде-бiр ұлы адам қал­май­тын секiлдi?
– Қалмайды. Эсхил, Софокл құсап ұлттың трагедиясын ашып көрсететiн ақындар ғана ұлы. Халқы құрып бара жатқанда шығар жол көрсеткен ақын ғана ұлы. Ал қазақ халқына мұндай жол көрсетiп отырған ақын жоқ.
– Ақындар бiр-бiрiне қара таңба тапсырады деп жатады, сiзге ешкiм олай iстеген жоқ па?
– Иә, ондай дәстүр бар, қо­лыңа қара белгi әкелiп тапсыра­ды, Не оны жағынан салып жi­беруiң керек, не болмаса өлең оқы дейсiң. Маған Алмас Темiр­бай деген бала тапсырды. Бұл «Сен бiттiң, ендi ақын емессiң» дегенi. Сосын оған өлең оқы деп едiм, екi өлең оқыды. Екеуi де ке­ре­мет. «Мына өлеңдер өзiңдiкi ме, әлi де осындай өлең жаза ала­сың ба, әлде бар өлеңiң осы ғана ма?» деп сұрадым. Иә, өзiмдiкi дедi. «Ондай болса үйге жүр, ме­нiң сенiкi сияқты бес жүз өлеңiм бар» дедiм. Жоламай кеттi. Кейiн мүшәйрада жүлде алған өлеңiн оқып едiм, нашар екен.
Мен қазақтың ұлыларын ақы­мақ қылып, ақымақтарын ұлы етiп көрсетемiн. Сонда ғана шындық қайтадан жаңа қырынан көрiнедi. Бiз дайын штамптармен жүр­меуiмiз керек. Қазақтың әде­биетiнде, өнерiнде халтура көп сияқты, ұнатпай тұрамын. Сосын тоқмейiлсу, iштарлық бар. Француз, әзербайжан халықтары секiлдi кең болуымыз керек. Бас­қалардың артықшылығынан үйрене бiлуiмiз керек. Қазақ өзi­нiң тауықтың жұмыртқасы секiлдi тар үйшiгiнен сыртқа шық­қысы келмейдi. Қарабай, Сарыбайдың заманын аңсап, Қыз Жiбекке үйленгiсi келедi. Қой үстiне бозторғай жұмыртқа­ласа деп ойлайды. Қойдың үстiне бозторғай қайдан жұмыртқала­сын?..

Әмiрхан БАЛҚЫБЕК,
Мұрат АЛМАСБЕКҰЛЫ