Картада бір бұрыш бар: мұнда таулар көкке ұмтылып, ормандар көне аңыздарды сыбырлап, көлдер аспанды соншалық таза бейнелейді, тіпті тынысыңды ішке тартып қалады. Бұл – Шығыс Қазақстан. Оны құрғақ сөздермен сипаттау мүмкін емес. Мұнда табиғат әдемі ғана емес, ол – тірі, шынайы әрі келген әрбір жанмен кеңінен бөліседі.

Бүгінгі таңда саяхатшыларды 383 орналастыру орны қарсы алады: жайлы қонақүйлер, пансионаттар, демалыс базалары мен ауыл үйлері. Бір жыл бұрын олардың саны 346 ғана еді. Табиғаттың өзі шақырғандай, жаңа қонақжай үйлер бірінен соң бірі бой көтеріп келеді. Әсіресе ауыл туризмі қарқынды дамуда: мұнда қазірдің өзінде 264 нысан бар, онда табиғат аясындағы нағыз ауыл тіршілігін сезінуге болады.
Жарты жылдың ішінде өңірге 214 мыңнан астам турист келді. Бұл өткен жылмен салыстырғанда алтыдан бір бөлікке артық. Әрбір жаңа қонақ тау соқпақтарында ізімен ғана емес, жан дүниесінің бір бөлігін қалдырады.
Шығыс Қазақстан әлемнің түкпір-түкпірінен келетін туристер үшін тартылыс нүктесіне айналуда. 2025 жылдың алғашқы жартыжылдығында мұнда шамамен 8 мың шетелдік қонақ келген.
Алғашқы орындарда, әрине, біздің көршілеріміз: Ресей (3,5 мың), Қытай (1,5 мың) және Қырғызстан (1,2 мың). Көбірек келе бастағандар қатарында Моңғолия, Беларусь және Түркия бар. Бірақ география бұдан әлдеқайда кең: АҚШ, Франция, Италия, Австралия, Германия және басқа елдер. Әрбір мемлекет өңірдің туристік палитрасына өз бояуын қосады.

Шығыс Қазақстанды нағыз мәдениеттер тоғысқан жер деуге болады. Біреулер ормандар тыныштығы мен айнадай көлдер үшін келеді, басқалар – шытырман оқиғаларды іздеп, ал үшіншілер – табиғат пен тарих тоғысқан жаңа Қазақстанды ашу үшін сапар шегеді.
Катонқарағай ауданы – Алтайдың жүрегі әрі өңірдің мақтанышы. ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енген «Катонқарағай» ұлттық паркі саяхатшыға балқарағайлы ормандарды, альпі шалғындарын, мұздықтарды және шипалы қасиетімен танымал Рахман қайнарларын ашады. Мұнда бәрі үйлесіммен тыныстайды: өзендердің сыңғыры, қылқан жапырақ иісі, қарлы шыңдардағы күн сәулесінің ойыны.
Жақын маңда басқа інжу-маржан Марқакөл көлі мен аттас қорығы жатыр. Ұзыннан-ұзақ созылған биік таулы көл таулар мен бұлттарды өзіне сіңірген алып айнаға ұқсайды. Оның суы мөлдір әрі ерекше ускуч балығы бұл айдынды әлемде теңдессіз етеді. Марқакөл қорығы бай жануарлар мен өсімдіктер әлемін сақтайды: мұнда сирек құстар мен тайга аңдарын кездестіруге болады. Таңертең көлді тұман басып, ал кешке аспан жұлдызға толып, бұрын-соңды болмағандай жақын көрінеді.
Бұқтырма су қоймасы – шығысқазақстандық «теңіз». Оның жағалаулары мүйістерге толы, ал жағажайлары жұмсақ құммен көмкерілген. Күндіз мұнда шомылу, катермен серуендеу, балық аулау қызып жатса, кешке су бетін қызыл шапақ көмкеріп, ерекше тыныштық орнайды. Бұқтырма – толқындардың сыбдыры мен шексіз судың еркіндік сыйлайтын мекені.
Өзінің әсемдігімен Сібе көлдері де – танымал тау жоталары арасында жасырынған бес айнадай таза көл. Әрқайсысының өз мінезі бар: тыныш, оңаша көлдерден бастап, кең, күнге ашық жағалауларға дейін. Бұл жерлер баяу демалысқа арналған: судың жанында отырып, құстардың әнін тыңдап, тыныштықтан ләззат алуға болады.
Өңірдің солтүстігінде Риддер таулары мен Батыс Алтай қорығы созылып жатыр. Бұл – қатаң әрі еңселі табиғат мекені: шыңдар бұлттарға оранып, қалың ормандар ертегідей көрініс сыйлайды. Мұнда сирек жануарлар мен құстар мекендейді, ал табиғаттың қол тимеген сұлулығы өз қайталанбастығымен баурап алады. Риддер таулары – шытырман оқиға іздегендер үшін нағыз мекен: жаяу бағыттар, тау соқпақтары, жанды тоқтататын панорамалар.
Шығыс Қазақстанның әрбір бұрышы – бөлек тарих. Катонқарағайдың алтайлық соқпақтары, тылсым Марқакөл, кең Бұқтырма, тыныш Сібин көлдері немесе асқақ Риддер таулары – бәрі біріккенде саяхатқа шақыратын ғажайып суретті құрайды.

Е. СЕМБИНОВ,
Шығыс Қазақстан облыстық
туризм басқармасының басшысы