2025 жылы қыркүйек айында отандық прокатқа шыққан «Қайтадан» (Qaitadan) — режиссері Думан Еркімбектің тұңғыш толық метражды фильмі. Фильм Қазақстанда алғаш рет «катастрофа» жанрын қазақ кинематографында қолдануға ниеттенген туынды ретінде ерекше назарға алынуда.

Сюжет және құрылым

Фильмнің негізгі идеясы — уақыттың шеңберге оралуы, яғни бір оқиғаның бірнеше рет қайталануы. Басты кейіпкер — мектеп бітірген Рауан (Жасұлан Көпберген). Рауан ЕНТ емтиханынан төмен балл алған соң, ата-анасы оны ауылға жіберуге бел буады. Бірақ сол ауылда дамба жарылып, тасқын салдарынан ауыл қирап, тұрғындар зардап шегеді. Сол сәтте Рауан «қайтадан» сол күнді бастан кешіреді — оқиға тағы да шарықтап, қайтадан қайталанып отырады.

Кинокритиктер бұл құрылымды классикалық «День Сурка» (Groundhog Day) мотивімен салыстырады — қайталанып отыратын оқиғалар арқылы кейіпкер өзгеріс жасамаған жағдайда тағдыр да өзгермейді деген идея көрсетіледі.

Түсірілім және локациялар

Фильмнің түсірілімі 2024 жылдың тамыз–қыркүйек айларында Алматы және Алматы облысында жүргізілген. Режиссер Думан Еркімбек өзінің жобасын дәл осы жерлерде түсіруді артық санаған — табиғи ландшафттар, ауылдық орталар мен дамбаның болуы осы аймақтың мүмкіншілігін көрсетеді.

Еркімбек түсірілім барысында бірнеше рет дамбаны шынайы түрде құлатып, судың ағуын қолданған. Бұл — техникалық тұрғыдан да, ұйымдастырушылық тұрғыдан да үлкен тәуекел талап еткен қадам. Сонымен қатар, әрбір кадр мен әрбір «қайталану» сценасы әрқилы болуы тиіс еді — интерьер, жарық, актер киімі мен реквизиттерге дейін аздаған өзгерістер болуы шарт.

Кадрлық және операторлық тұрғыда да фильмде жоғары талаптар қойылған: қоюшы-оператор ретінде француз маманы Каролин Шампетье (Caroline Champetier) шақырылғаны айтылады.

Актерлер мен команда

Негізгі рөлді Жасұлан Көпберген ойнайды. Өте физикалық талаптары көп сценарий болғандықтан, актерлерге эмоционалдық қырынан бөлек физикалық тұрақтылық қажет болған.

Жалпы команда жас, көптеген мүшелер үшін бұл — үлкен сынақ. Қойылым дизайнері Бекен Нарбай жобаның визуалдық көрінісін алатын маңызды тұлғалардың бірі болған.

Қоғамдық резонанс және сын

«Қайтадан» прокатта 4 қыркүйектен бастап көрсетіле бастады. Критикада фильмді қазақ киносына жаңа жанр әкелуге талпыныс ретінде бағалайды. Бірақ кейбір сыншылар кей жерлерде болмашы қателіктер мен баяу даму байқалады деп те жазады.

Мысалы, Vlast.kz порталы «фильм жақсы көрінетін, бірақ кейде түбегейлі ой шақырмайды» деген баға береді. The Steppe журналы да фильмнің буыны, идеясы мен масштабын жоғары бағалап, бұл жобаның қазақ киносына тың серпін болуы мүмкін екенін жазады.

Қорытынды

«Қайтадан» — бұл қазақ киносы үшін батыл қадам: уақыттық құрылымды қолдана отырып, катастрофа мотивін қолданып, әлеуметке айтқысы келген ойды визуалды түрде жеткізуге талпынған тәжірибе.

Алматы мен оның айналасында жүзеге асқан түсірілім, табиғи ландшафт, техникалық талаптар — бәрі де жобаның міндетін ауырлатып, сонымен бірге ерекше нышандар береді.

Бұл фильм өз аудиториясын табатыны анық — жастармен, әлеуметтік мәселелермен, өткен мен болашақ арасындағы байланыспен әңгімелесетін көрермендерге жақындығы бар.