Кешқұрым. Мал өрістен қайт­қан кез. Қойларын, қозы-лақтарын түгендеп абыр-сабыр болған жұрттың шуы бірте-бір­те саябыр таба бастаған. Аракідік желіні сыздап, бұзауын емірене із­деп, үздіге мөңіреген сиырдың, қорадағы қой, қозылардың маңы­рағаны естіледі.
Батиха қораға енген қой­ларының арасында ерекше көзге түсетін жалғыз қоңыр қозының жоқ екенін бірден байқады. Қоңыр қозыны басқаларынан алабөтен аңғаратын жөні бар. Жыл сайын егізден төлдейтін ақ саулық биыл жалқы қоздады. Оның үстіне бұрын-соңды бол­маған оғаш мінез танытып, өз қозысын бауырына салмай же­ріп шыға келгені. Қанша те­лі­генімен маңына жуытпай ығыр қылған соң, ақыры амалы тау­сылған Батиха ала сиырдың сү­тін беріп ауыздандырған. Содан бері қоңыр қозы Батихаға тым үйірсек болып алды, оны көр­се болды, сонадайдан ұмсы­нып, қыр соңынан қалмайтын.
Енді, міне, сол қозы жоқ. Бұ­ған қатты мазасызданған Батиха іле-шала шаңдақ жолды бұр­қылдатып, аула-аулаға кіріп, жо­ғын іздей бастады. Асығыс адым­дап келе жатқан ол еңселі үй­дің биік дуалының жанына кел­генде ғана батылсыздау кіді­ріп қалды, сәлден соң имене тіл қатты.
– Үлкен апа, қораларыңызда бө­тен мал жоқ па?
Осы уақытта алыстан дағара­дай ақ жаулығы көзге бірден ша­лынып, ірі денелі еңселі кем­пір алдымен есіктен басын қыл­титып, Батиханы көріп, мол де­­несімен ырғала қозғалып, дуал­дан жайлап сыртқа шық­ты.
– Е-е, Үлкен апатай, амансыз ба, күйлі-қуаттысыз ба? Ба­ла-шағаңыз аман-есен бе? Көңіл-күйіңіз жақсы ма, Үлкен апа?! – деп, жік-жапар болып, аман-саулығын сұрады. Ал Ба­ти­хаға тесіле қараған қара кем­пір селсоқ күйі: – Шүкір, – деп, ернінің ұшын ғана жыбырлатып, «не айтпақ едің?» дегендей, сұп-сұр суық көзін айырмастан басын кегжитіп, Батиханы бас­тан-аяқ қарап, кірпияздана тұра қа­лыпты. Өңменінен өткен адуын­ды кемпірдің өткір көз­қарасынан қымсынған жас келіншек Батиха өрмекшінің то­рына түскен шыбындай ша­расыздық танытып, жеделдете сөйлеп, келген шаруасын сас­қа­лақтап, абыржыған үнмен асы­ғыс айта бастады.
– Осы апақ-сапақта қоңыр қо­зым жоғалып, соны іздеп шық­қан бетім еді. Жоғалған қо­зымның оң жақ құлағына ен сал­ған тілігі бар…
– Құлағының тілігі жаңа ға­на қарақотырлана бастаған, со­ған қарағанда кескеніне көп бол­са бір жұма шамасы болып қал­ған ба?
– Ие, ие, дәл соның өзі. Сол ая­ғын сылтып басушы еді.
– Аздап ақсаңдайды, басында шөкімдей ғана ақ төбелі бар.
– Ие, ие, күнім апатай, ізде­ге­нім дәл сол қозы. Сіздің қораға еніп пе еді? Онда осында-ақ тұра берсін, мен бекерге әуре болып жү­гіріппін. Қазір ит-құс көп, кім білсін, далада қалып қойды ма деп алаңдап едім, – Іздеген қо­зысының аяқ астынан оп-оңай табыла салғанына қуанып кеткен Батиханың қараторы өңі нұрланып, көңілі жайлана сөй­леді. Бірақ кемпір оның сөзін жаратпай түксие тыңдап, сөзінің аяғын күтпей, мол денесіне лайық жуан даусымен дүрсе қоя берді.

– Ойбай-ау, Батиха-ау, не деп бастырмалатып кеттің? Біз­дің қораға енді деп пәле жап­пақ­сың ба, ондай сөзді кім айтып тұр саған?!
– Жаңа өзіңіз қозымды кө­ріп, ен-таңбасына дейін бұл­жыт­­пай айтқасын… «Мына кем­­пірдің сөз төркініне қараған­да, менің қозымды сойып алған ғой, тәрізі, әйтпесе, ен-таңбасын қай­дан біледі, қу кемпір. Ой­пыр-ай, қорасына баса көктеп кіру тағы ыңғайсыз, енді не іс­тесем екен?» деп іштей күдіктен­ген жас келіншек кәрі кемпірге сезіктенгенін сездіргісі келмей қипақтап, көпе-көрінеу ыңғай­сыз­данып-ақ тұр.
– Үлкен апа, қозымды көріп тұ­рып, қайыра салсаңыз етті. Қап, әттеген-ай! Енді қайдан тап­тым ол қозыны?! Әлдебір сұға­нақтың қолына түссе,
сойып жеп қояды-ау қолың сынғыр, – деп қынжылған ке­лін­шек кемпірге батылсыздау тіл қатып, аулаға күдіктене көз жі­берді. Дәл осы уақытта маңы­раған қозының үні талып естіліп еді, әйел елең етіп, тіпті кемпір­ден именуді қойып, басына тарт­қан қызыл-жасыл гүлді жау­лығының шетін сырып, бар ықы­ласымен құлағын тоса қойып­ты. Осыны күткендей қо­зы тағы зарлана маңырады. Ба­тиханың тәмпіш мұрны делдиіп, қатты дегбірсізденді.
– Үлкен апа, сіздердің қора­ларыңызда бір қозы маңырай ма, қалай? Әлде, байқаусыз сіз­дің қораға еніп кеткен шығар, көп қойдың арасында, кім біл­сін… кішкентай қозыны аңғар­май қалуыңыз мүмкін ғой, – деп жақаурата сөйледі. Бұл жо­лы кемпір қатты кейіді.
– Ойбай-ау, қай бетімді айтайын бұл мұндарға! Әй, қатын, сен өзі күмілжуіңе қарағанда менен күдіктеніп тұрғаннан саумысың?! Немене, байқамай қалатын су қараңғы соқыр деп пе едің?! Құдайға шүкір, жердің түбіндегіні көретін көзім бар, ол қай сасқаның, шырағым!? Немене, мен мына аппақ шашыммен, алпыстан асқан жасыммен, пай­ғамбар жасына келіп қартай­ғанда өтірік айтады деп пе едің?! Осы жасқа келгенше көлденең жатқ­ан көк таяқты олжа көрген жан емеспін, біреудің ала жібін аттамаған адаммын, ал сен, не бық­сытып тұрсың, менен күдік­теніп тұрсың ба, пәтшағар!?
– Жо-ғә, сіз түсінбедіңіз, әй­теуір, байқаусыз бір қораға енді ме екен дегенім ғой. Әйтпесе, сізден көретіндей мені жын со­ғып па? – дегенімен келіншек іш­тей тағы қуыстанды. «Өзіне шаң жуытпай ақталуына қара­ғанда осы кемпірдің бір пәлесі бар. Осы қазір «сен ұрлап алдың» деп ашық айтқам жоқ қой, «се­зікті секіреді» дегеннің кері, ал­­дын ала ақталуын көрдің бе, қу кемпірдің». Үлкен апа қарсы алдында тұрған, шаралы қой көзінің ұзын кірпіктерін жиі жыпылықтатып, өзіне жәутең­деп қарап қалған, етжеңділеу кел­ген аласа бойлы, дөңгелек бе­тіне тәмпіш танауы мен жұп-жұқа қаймыжықтай оймақ ерін­дері үйлесіп, өзгеше сүйкімді көрік берген қараторы келіншек­ке жақтырмай тыжырына қарап, бұл жолы сөзін бөліп-бөліп, ашу­мен зілденіп, тым өктем сөй­леді.
– Е-е, көрсем, қорама қуып әкеп­пін бе? Әлде, көргеніме жа­зықтымын ба?! Қысылғаннан жас келіншектің тәмпіш та­науы­ның үсті тершіп, бет кел­беті күреңіте қызарып кетті. Қиық­тау қой көзі жиі-жиі жы­пылық­тап, жерден бірдемесін түртпек­теп іздегендей, көнетоз, сар­ғыш­тау төплиінің ұшымен тұрған орнын түрткілеп, өзі аяқ астына тесіліп қарап тұрып, міңгірлеп ақтала бастады.
– Жо-ға, тәйірі, Үлкен апа! Мен жай әшейін айта салып едім, соған шамданып қалдыңыз ба? Қай жерде көрдіңіз демекші едім, аузыма сөз түспей, оған айып етпеңіз, Үлкен апа… – Батиха сөзінің аяғын жұтып, кү­міл­жіп қалды. «Мына кемпір қо­зыны қорасына тығып қойып, алдаусыратып сайрап тұрмасына кім кепіл? Әдепсіздік танытып, жү­гіріп барып қарап шығуға та­ғы болмайды, енді қайттім?! деген қобалжу басым. Табиғаты ұяңдау мінезді жас келіншектің бұл кемпірден ыңғайсызданатын жөні бар. Ол тұрмақ осы ауыл­дың үлкен-кішісі түгел Үлкен апа­ның алдынан кесе-көлденең өтпей, қаймығып тұратын. Осынау толықшалау келген, еркек бі­тімді, алпамсадай қара кем­пір­дің кімді болсын әлдеқандай мысы басатын секілді.
Тәрізі, о баста азан шақырып қойыл­ған Зылиқа есімінің ұмы­ты­лып, Үлкен апа аталып кетуі­нің түп-төркіні зор тұлға­сына орай дауысы гүрілдеп, құлаққа тосын естіліп, ерекше тұлғасын одан сайын айбынды көрсететін. Әгәрәкім, бұл кемпірге жақпай қалдың-ақ біттім дей бер, содан қашан өзі жалыққанша жер-жебіріңе жетіп, жеті атаңнан бас­тап сыбаудан тайынбас. Бай­қаусыз оның айтқанына қарсы келсең, ауыздыға сөз, аяқтыға жол бермейтін апамыз әбден с­ілең қатып, оның айтқанына бас шұлғып көнгеніңше қай­дағы-жайдағыны айтып, ығыр қылатыны рас. Сондықтан ауыл адамдары Үлкен апаның алпыс­ты алқымдаған жасын сыйлай ма, әлде адуын мінезінен қай­мы­ға ма, кім білсін, әйтеуір оның алдында үлкені бар, кішісі бар жас баладай елпілдеп, құрақ ұшады.
Ешкімнің бетіне келмеуіне дан­дайсыған көк дауыл кемпір қит етсе көрінгенге әкіреңдеп шы­ға келетін. Осы мінезіне қа­нық Батиха не айтса да Үлкен апа­ның ыңғайына көніп, кездес­кен жерде сөзге келіп қалмауға тырысып, адуын кемпірден ыл­ғи қаймыға беретін.
«Бүгін қас қылғандай, күн­делікті өрістен өзі келіп тұратын қозының келмей қалуын көрдің бе? Енді қайткенмен Үлкен апа­ның аужайын бағып, қозымның қай маңда екенін біліп алайын, әйтпесе, осы кешқұрым бейуа­қыт­та кімнің есігін қағып, жоқ із­деп тентіреп жүрмекпін. Әй, жүре­гі құрғыр сезіп тұр, сол жаңа осы кемпірдің қорасында маңыраған менің-ақ қозым. Әй, қу кемпір-ай, өп-өтірік көлгірси қалуын?» деген сумақай ой ұры иттей жылтыңдап, көкейін қы­жылдатып маза берер емес. «Не де болса ақырын күтейін» деп ой түйген Батиха қарсы алдында тұрған, адамға тіксініп суық қа­райтын, түрі сұсты, шүңірек қой көзді, сәл дөңестеу құс мұ­рын­­ды, атжақты жүзіне қарқара­дай ақ жаулығы үйлесе кеткен кемпірдің қаһарлы кейпіне жас­қана көз салып, оның сөзіне ерік­сіз құлақ түрді. Үлкен апаға де­ген титтей де күмәні жоқ еке­нін білдіріп, тағы да ант-су ішіп, күдікті ойларының жымын біл­дірмей жуып-шайып, таусыла ақталды.
– Астапыралла, сізден көріп не болыпты, құдай сақтасын, апа­­тай! Ондай ойым болған емес, айта көрмеңіз, сізді білем ғой, Үлкен апа!
– Е-е, сөйтіп, сөздің жөніне көш­пеймісің? Қораңда деп сан­дал­ғаның не? Ие, сосын айтпақ­шы, қоңыр қозың жаңа қырқыл­ған ғой?
– Ие, Үлкен апа, алдыңғы кү­ні бар малды қырқып, қоңыр қо­зыны да… – Бәсе, жүні тақыр­ла­нып, әлі қи тиіп былғанбаған тап-таза екен, соған қарап ке­ше­лі-бері қырықты ма деп топшылап едім, ойпырмай, менің қы­ра­ғы көзім қалт еткізбей дөп бас­қанымды қарашы! Біздің әл­гі айналдырған бес-алты саулық пен он шақты қозы-лақты қырқу керек еді, байғұстардың сауыр жүн­дері салбырап болып, бере­кесі кетіп жүр.
Қырқым қайшымды қай­ра­тып алуға бағана қол боста әлгі неме, кім еді әлгі, аты тілімнің ұшын­­да оралып тұрғанын қара­шы, әлгі алтын, жо-ғә мыс, кү­міс пе еді, е-е есіме түсті, Темір­хан­ға барсам, жынды неме ішіп ал­ған ба, жырқ-жырқ күліп, ше­шесіндей менімен қалжыңдаса ма, « – Үлкен апа, осы сіздің қа­ба­ғыңыз ашылатын күн бола ма? Қашан көрсем түнеріп жүре­сіз? Айтыңызшы, жас ке­зіңізде қандай болдыңыз? Ағамыз сіз­бен батылы барып, қалай сөй­лесті, о кісінің жүрегінің түгі ба­р екен, ә?» – деп, ыржыңдайды сайтан алғыр. Әй, мұндай жыным ұстамас, « – Әй, сен, кімді ма­зақ етіп тұрсың, қу шешек?!», – деп қолымдағы қайратуға апар­­ған қайшымды кезеніп, тұра ұмтылып едім, байғұстың зә­ресі ұшып…
– Апатай, айнала көзге түрт­кісіз қараңғы бола бастады, кейін асықпай сөйлесеміз ғой, қоңыр қозыны қай маңайдан бай­қап едіңіз? Құдай тілеуіңізді бер­сін, көрген жеріңізді тезірек ай­та салыңызшы.
– Бәтір-ау, сонша далақтап, мы­на қатынды жын қуып бара ма? Сөзімді аяқтатпай киіп ке­тесің, түге! Өйтіп тыңдағың кел­месе сені кім ұстап тұр, жо­лың әні, жүре бер ары, әдірам қал­ғыр! Алтын уақытымды зая қып, асыл сөзімді қор қылып, о несі-ей, жаман неменің!
– Апатай, балалар жылап қа­ла ма деп… – Батиха қара кем­пірдің сұсты жүзіне жасқана қа­рап, сөзін жалғастырды. – Ара­сында бас-көз болатын естияр үлкен адам болмағасын, өңшең кішкентай балалар жазатайым бірдемеге ұрынып қала ма деп, асығып едім, айып ет­пеңіз, апатай. Батиханың кінәлі адамдай кішірейіп сөйлегені көңіліне жақты ма, кемпірдің қаһарланған сұсты жүзі жылып, шүңірек көзінен шуақ есіп, ептеп қалпына түсті.
– Ие, сөйтіп, сөздің жөніне көшсеңші, пәтшағар! Өңмеңдеп, өзеуреп не болды соншама, «асық­қан – шайтан ісі!». Ештеңе жоқ, жалғыз сенің емес, менің де үбірлі-шүбірлі шиеттей үш не­м­ерем анталап күтіп отыр. Со­ған қарамастан алтын уақы­тымды сарп етіп, сарнап тұрға­ным мынау! Ие, қоңыр қозым деген екенсің ғой. Тегі, мен малжанды адаммын. Кімнің қандай малы бар, салған ен-таңбасы, түр-түсі қандай екенін көзімді жұмып тұрып, жатқа айтып бере аламын. Нанбасаң Жұмабайдан сұрашы, ол алдыңғы күні, жоқ, ке­ше ме еді, әлде екі-үш күн бұрын ба еді…
Кемпірдің сөзінен жалығып, шыдамы таусылған Батиха ерік­сіз тықыршып, – Әйтеуір бір күні десеңізші, құдай-ау, бәрібір емес пе? – деп сөз қосты. Кемпір оның шыдамсызданған кейпін елең етпестен асықпастан ба­йып­тап, әңгімесін баппен одан ары жалғастыра түсті.
– Сол күні ақ саулығын іздеп жүріп, маған жолыға кеткені. Со­дан мен айнытпай буаз мал екен­дігін, арқасына қара сыр жа­ғылып қалғанын, бір құла­ғы­ның шұнақ екенін бәз қалпында айтып беріп едім, Жұмабай жа­ға­сын ұстап, таң қалып, «Үлкен апа, сіз қандай байқағыш, сезім­тал, көреген жансыз. Ойпырмай, мына талантыңызбен егер біліміңіз сай болса, тұп-тура Шер­лік Қолмыстан да асып тү­сер едіңіз! – деп, жағасын ұстап, таңғалғанын көрсең!
– Жұмабай-ау, Шерлігің кім? – деп сұрағанымда, – Апа-ау, ол әлгі аты әлемге әйгілі жазу­шы Құнан Дәуілдің тапқыр тергеушісі…
– Апатай, Шерлігі құрысын, әл­гі менің байғұс қозымды қай жер­ден көргеніңізді айтам деп тұрып…
Үлкен апаның жаратпай, ал­памсадай бүкіл денесімен бұры­лып, түксие қарағанынан сес­ке­ніп, келіншек сөзінің аяғын жұ­тып, жым болды.
– Әй, дегбірсіз байғұс-ай! Ба­ғанадан бері тап соны айта­йын деп, әдейілеп келіп тұрғам жоқ па?! Адам сияқты жайлап тү­сіндірейін десем…
– Кемпір Батиханың шошына монтиып қарай қалған үрік­кен танадай шаралы көздеріне, алабұртқан жүзіне барлай көз тастап, жас келіншекті біржола тұқыртып алайын деді ме, кө­зі­нің үстін түгел жайлаған қалың қабағы түйіліп, шүңірек көздері тесірейіп, түсін суытып, ызбарлана түсті.
– Е-е, өзіңнен мүлде ес кетіп, желге ұшқан қаңбақтай елбектеп жүрсің ғой! Кісі деген сабыр сақтап, салиқалы адамның салдарлы сөзін зер сала тыңдамас па?! Енді ғана қозыңды қайда, қашан көргенімді еске түсіріп, аузымды аша берсем болды, сө­зімді аяқтатпай аузыма қақпақ қоясың, ойбай-ау, еріккені­міз­ден сайрап тұрмыз ба осы?! Өзің адам ғұсап сұрағасын, адам сияқ­ты жауап беріп тұрмын, шы­рағым! Немене, сенімен ойнап тұр ғой деп пе едің?! Қой, қара­ғым, апаңмен ойнама, жөн сұра­ған екенсің, ешкінің құй­рығындай шошаңдамай, сөзді бө­ліп секеңдемей, көрген­сіз­дігіңді көрсетпей, тексіздігіңмен тепеңдемей, аузыңды бағып, ыждаһатпен тыңда, шыра­ғым!..
Ашуға булыққан кемпірдің жуық арада тоқтай қоймасын білген Батиха жіпсіз байланып тұрып қалды. Кемпірдің барған сайын үдеп бара жатқанын се­зіп, тағы еріксізден ығына жы­ғыла сөйледі.
– Апатай, сөзіңізді бөлгенім рас, оған айыптымын, кінәмді мойындаймын. Қайдан білейін, үй­дегі ес білмейтін балалар от­қа, суға түсіп арандап қала ма деп алаңдап едім, апатай. Оның үстіне қарасан келгір қара сиыр сауылмап еді, желіні сыздап, қаң­тарылып байлаулы тұр, оған да обал болды, уақытында сауылмай сүті қайтып кетті-ау, қайран, қара сиырым! Осы сәтте Үлкен апаның түрі әлем-та­пы­рық болып бұзылып, «ойбай, қа­раң қалғыр, сиыр еміп қойды-ау!» деуге ғана мұршасы келді. Жаңа ғана «сабырмен тыңда» деп, жөн-жоралғы үйретіп тұр­ған Үлкен апасы Батиханың сө­зінің аяғын күтпеді. Содан мол пішілген ұзын көйлегінің далаяқтай етегіне сүріне-қабына тұра жүгіргені бар емес пе!? Батиха осы абыр-сабырды пайдаланып, Үлкен апаның көзін ала беріп, мал қораға қарай таянды. Ептеп жақындап, ішке мойнын созып үңіліп қарап еді, үйме-жүйме болып, бір топ ұйлыққан қойдың ішінен өз қозысы шыға келетіндей, сақтығын ұмытып ентелеп, сабырсыздана басын сұқ­ты. Осы уақытта арт жағынан саңқ ете қалған кемпірдің зор даусынан шошынып, басын қораның есігінің үстіңгі кәсегіне оңдырмай соғып алды.
– Әй, пәтшағар! Қорама сонша үңіліп, көз сұғыңды қа­да­­ға­ның не?! Ақыры емер бұзау же­лін­дегі сүтін түгел қақтап еміп қойып­ты, бәрібір ақтан қағыл­дым. Ал бағанадан бері маған сенбей тұрған екенсің ғой, өтірік мүләйімсіп, кәне, өзің кіріп қа­ра, осыдан қорамнан қозыңды тап­­падың бар ғой, көзіңді шұ­қып­ алам, – деп мол денесімен ите­ріп, жалт беріп сыртқа бетте­ген Батиханы қораға қарай тық­сырып әкетіп барады.
– Жо-ғә, әшейін, мына бір қо­зыны ұқсатып, жай көз қы­рым­ды салып едім, мен, жай әшейін, әшейін қарап едім, апатай…
Батиха шошынғанынан тұтығып, азар да безер болға­ны­на қарамастан алпамсадай кем­пір әлжуаз келіншекті қаңбақ­тай тік көтеріп, қораға қарай дедек­тетіп, еркінен тыс сүйрелей жө­нелді.
– Сөзді қой да, жақауратпай қорамды тінтіп шық, әйтпесе ұр­лап алды деп, күлді-бадам өсек­ті көңірсітіп жүрерсің. Бәсе, бағанадан бері маған сезіктеніп тұр екенсің ғой, ұятсыз неме! Сенің ап-арық көтерем қозыңды қайтем, сойсам қыстан қоңды шыққан өз малым жетеді, құ­дай­ға шүкір, Аллаға тәубе… – Кемпір ашуға булығып, түтіге шаптықты. Екі қолын сермелеп, дағарадай ақ жаулығының астынан ақ шаштары дудырап дуда-дуда болып, желге желбіреп, қы­зыл-жасыл гүлді көйлегінің ұзын етегіне сүріне-қабына Б­ати­хаға өршелене айқайлайды. Оңтайлы жас келіншек қара кемпірдің қақпайлауынан бұлт етіп, еппен сытылып шығып, ауладан ата жөнелді. Кемпірдің ашына айқайлағанынан қорық­са да күдігі сейілер емес. – Се­зік­ті секіреді демекші, неге сон­­ша айқайлайсыз? – деп, мің­гірлеп барады. Тысқа шыққан соң, маңдайының терін сүртіп, таза ауаға кеудесін кере демалып, көңілі ептеп жайланғасын кө­кейдегі күпті күдігі одан са­йын ұлғая түсті. «Мен қораға үңі­ліп қарадым, онда не тұр екен? Қозысын танып қоя ма деп, алдын ала байбалам сал­ғанын қарашы! Әй, бір шикілігі бар, әйтпесе неге зор дауысымен гү­рі­лдеп, есі шыға шаңқылдады. Әйтеуір, бір бәлесі бар. Мейлі, «бастан құлақ садақа» деген, қозысы құрысын, сол кемпір-ақ иемденіп қарық болсын, одан кедейленіп қалмаспын, бір қозы садақам… Батиха сөйтіп өз-өзіне тоқтау айтқанымен том­пиған қозысы елестеп, қайтадан көңілі бұзылып, көзіне еріксіз жас үйірілді, тағы күйініп, өкіне бастады: «Қап, әттеген-ай, қорасына батыл кіріп барып, қозымды құлағынан сүйреп, алып шыққанда болатын еді. Ол кемпір қозымның ен-таңбасына дейін бұлжытпай айтып тұр, демек мұнда бір гәп бар. Қап, жа­сық мінезім-ай, ынжықты­ғым­нан томпиып өсіп қалған қозымды көпе-көрінеу кемпірге тастап кеттім. Осындай можантопай болмасам, қозымның маңы­раған дауысын естіп тұ­рып, құр қол қайтам ба?!». Қат­ты жүрістен ентіккен келін­шек­тің көзінен долылықтан по­ра-пора жас шығып, қарсы алдындағы бөренені көрмей, сүрініп кетіп, оңбай құлады, үсті-басындағы шаңын қағып, орнынан атып тұрып, үйіне қарай дедектей жөнелді. Ішкі ойы маза берер емес. «Қап, қо­зы­мды қолдан бергендей бол­дым-ау, маңыраған дауысын та­нып тұрып, қырсық-ай, қай­ран қозым-ай!». Келіншек қатты қынжылып келеді. Қайта баруға оқталып, тас-түйін жігерленіп, кейін бұрылып еді, жүрегі құр­ғыр тарс-тұрс етіп аласұрып, кем­­пір жаққа жолауға ешқандай дауаламады. «Бар пәле сол кем­пірде. Қозымды қорасына тығып алып, жоқ іздеген адамның алдын кес-кестеп жолын бөгеп, әлденені айтып алдаусыратты ке­ліп. Қорасына жақындаға­ным­ды байқап қалып, байбалам салғанын көрмеймісің?!» деп күйіне еске алып, ашумен ши­рақ адымдады.
Үйге таяй бергенде бірінші класта оқитын кішкентай, тұ­лым шашы желбіреген, өзіне ұқса­ған тәмпіш танау қызы Бал­ғын шешесінің алдынан жүгіріп шықты. Шешесінің етегіне оралып, арсалаңдай еркеледі.
– Апатай, қайда жүрсің, апа-ау?
– Келдім ғой, жаным. О-о кіш­кентай күнім, құлыным!
«Е, қозысы құрысыншы, осы балаларым аман болсын» деп ойлаған Батиха «айналайын, құ­лыным» деп аналық мейірім­мен елжірей күбірлеп, қызының майда шашынан сипалап, қо­зыны ойлап қатуланған жүре­гі әп-сәтте балаға деген ана махаббатымен елжіреп сала берді. Жаңа ғана ашу-ызадан ісіп-кеуіп жарылардай болып келе жатқан денесінен ауыр жүк түс­кендей жеңілденіп, кішкентай қызына еркелете тіл қатты.
– Құлыншағым-ау, неге сонша жүгірдің? Садағаң кетейін, ай­на­лайын! Кенже бөпең – Ай­ға­ным жылап қалған жоқ па?
– Жоқ, жылаған жоқ. Апа, сені іздеп жүрсек, қайда жоға­лып кеттің? Қозыны Байғабыл атаның үйінен Қайрат екеуміз тауып әкелдік.
– А, не дейді?! Қоңыр қозы та­былды ма?!
– Ие, апа, бағана қораға кір­гізіп қойғанбыз.
– Алда күнім-ай, тапқанда­рың мұндай жақсы болар ма!
«Ойпырай, Үлкен апаның кө­зі қандай қырағы. Расымен Шерлок Холмс сияқты зерегін-ай! Ол кісіге күдіктеніп, адал жан­ды бекерден-бекер күс­тә­налап, ғайбаттай жаздаппын-ау! Ұят-ай!» деген ойдан келіншек­тің екі беті ду ете түсіп, ұялған­нан нарттай қызарып кетті. Кіш­кентай қызы анасының ұя­ла қызарғанын байқамай қалды. Өйткені, айналаны Батиханның қара күйе күдігі секілді тастай қараңғы түн басқан еді…

Бақыт Мерекенова