Бүгінгі жаңа Қазақ­станның жас буынын тәрбиелеу мен білім беру саласында үздік педагогтардың ішінде ерекше оқытушылардың бірі, ұлағат­ты ұстаз, шебер ұйымдастырушы, басқару­шы, зерт­теуші ғалым, білімді кадрларды даярлауға өзінің үлесін қосып келген тарихшы ағамыз – Талғат Құмарғалиұлының орны бөлек.

Өмір жолын тарих ілімімен сабақтастырып, болашағының бағыт-бағдарын нақты айқындай білген азамат­тардың бірі ретінде Талғат аға бүгінде көпке үлгі.
Талғат Құмарғалиұлының өмірдегі, қызмет­тегі белестері кеңестік Қазақ­стан дәуірінен бастау алып, тәуелсіздік алған тұспен астасып жатыр. Екі тарихи кезеңді көріп, аумалы-төкпелі саяси-экономикалық қиындықтардың куәгері болып, білім алып, еліне қалтқысыз қызмет етіп келе жатқан ұстаз көпбалалы отбасында 1963 жылы 29 маусымда дүниеге келген. Әкесі Құмарғали Мекебайұлы ұзақ жылдар бойы партия қызметкері, еліне сыйлы азамат болған, ал анасы – Әсия айналасына, ағайын-туысқа қадірлі, беделді отанасы болған екен. Ағамыз отбасында жақсы тәрбие алып, 1980 жылы мектепті бітіріп, кейіннен 1982-1984 жылдары Кеңес әскерінің қатарына алынады. Ол Солтүстік Кавказ әскери аймағында жауынгерлік борышын абыроймен атқарып, елге оралған соң бүгінгі қызмет етіп отырған Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлт­тық университетінің тарих факультетіне оқуға түседі. Мұнда С.Қ.Жақыпбеков, У.Х.Шалекенов, С.М.Машимбаев, М.Елеуов, Қ.С.Қаражан, Қ.Т.Жұмағұлов, Ә.Т.Төлебаев, М.Қ.Қойгелдиев сынды ұстаздардан тәлім алып, белгілі тұлғалардың дәрістерін тыңдап, кәсіби деңгейдегі тарихшы болып қалыптасты. Бірге оқыған курстастары, достары еліміздегі ЖОО профессорлары – Б.Б.Кәрібаев, А.Қ.Жұмаділ, Е.Н.Ноянов және т.б. тарихшы-ғалымдардан Талғат ағаның абыройлы студент­тік өмірі, ұйымдастырушылық қабілеті мен зерт­теушілік қарымы туралы көп еститін едік. 1986 жылғы Желтоқсан көтерілісінен кейін студент­терді оқудан шығару, комсомол қатарынан қуу сияқты шараларды жүргізгенде де Талғат ағаның көптеген қазақ жастарын арашалап қалуға барын салып, талай азамат­ты тағдырдың тәлкегінен аман алып қалғанын да жақсы білеміз.
Талғат Құмарғалиұлы 1990 жылы С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекет­тік университетін (қазіргі ҚазҰУ) үздік аяқтап, Қазақ­станның жаңа және қазіргі заман тарихы кафедрасында ассистент ретінде еңбек жолын бастайды. Ғылым жолында Қазақ­станның қазіргі заман тарихын зерт­теген білікті маман патша үкіметінің отарлау саясаты, қос революция, азамат соғысы мен ХХ ғасыр басындағы кеңестік биліктің жүргізген саясатын зерт­теу бойын­ша көптеген еңбектер жазды. Зерт­теуші ретінде тарих саласында өзекті тақырыптар бойынша алыс және жақын шетелдерде өтетін конференциялар мен симпозиумдарға қатысып, баяндамалар жасады. 1996 жылы «Қазақ­стандағы Уақытша үкімет­тің басқару органдарының құрылуы және қызметі» ат­ты тақырыпта кандидат­тық диссертациясын сәт­ті қорғап, ғалымдық пен тәлімгерліктің даңғыл жолына түсті. Оның көптеген ғылыми-әдістемелік мақалалары мен оқу құралдары арқылы отандық тарих саласының шәкірт­тері мен мамандары білім алып келеді. Талғат аға дәрістерінде ұлт тарихына қатысты өзекті мәселелерді қозғап, тарихи деректер мен зерт­теу еңбектерінен міндет­ті түрде үзінділер келтіріп, әр сабағын әсерлі де мағыналы өткізетініне талай куә болған едік. Семинар сабақтарында ерекше қызықты әдістерді пайдалана отырып, нақты деректерге көңіл бөлуді үйрететін. Біз Талғат ағаның семинарларына дайындалып жүргенде Ұлт­тық кітапхананың сирек қорлар кітаптарынан нақты деректер мен дәйектер әкеліп, соны зерделеу еңбектерімізге пайдалануды талап ететін. Бізді зерт­теуші, деректанушы, тарихшы ретінде қалыптастырған да ұстазымыздың осындай әдістері екенін мақтана айтамыз.
Талғат Құмарғалиұлы қызмет­тің барлық баспалдақтарынан өт­ті. 1996-2001 жылдары тарих факультетінде деканның орынбасары, 2001-2010 жылдары университет­тің бірінші проректорының орынбасары, 2010-2011 жылдары университет­тің оқу ісі жөніндегі проректорының кеңесшісі секілді жауапты қызмет­тер атқарса, 2011 жылдан бері университет қызметкерлерінің «Парасат» кәсіподақ ұйымының төрағасы міндетін абыроймен атқарып келеді. Ғалымның жемісті ғылыми-педагогтік және қоғамдық қызмет­тері жоғары басшылық тарапынан да елеусіз қалған емес. Ол «Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-ге – 75 жыл» төсбелгісімен, «М.Тынышбаевтың 130 жылдығы» медалімен, Б.Момышұлының 100 жылдығына орай «Шапағат» медалімен, «Қазақ­стан Республикасының тәуелсіздігіне – 20 жыл», «Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-ге – 80 жыл», «Ерен еңбегі үшін», «Мәдениет саласының үздігі» төсбелгісімен марапат­талған. Сонымен қатар 2020 жылды Алматы облысының Сарқан ауданының «Құрмет­ті азаматы» атанды. Бұл – білікті ғалымның еңбегінің жемісі, азамат­тық белсенділігінің айғағы екені хақ. Шәкірт жүрегінен орын алған, ұлт­тық ғылым, тарих салаларына өлшеусіз үлес қосып келе жатқан ұстаздың халыққа берері әлі де мол екені даусыз.

Ж.Е.ЖАППАСОВ,
Н.А.ТАСИЛОВА,
тарих ғылымдарының кандидат­тары,
қауымдастырылған профессорлар