Бүкіл әлем бойынша медицинаның қауқары жетпей жатқан дерт – ісік аурулары. Бұрынғы қазақтар бұл дертті «обыр» деген екен. Қазақстанда ісік ауруларымен күрес жылдан-жылға жақсарып келе жатыр. Ең озық медициналық аппараттар мен ең соңғы медициналық емдеу әдістері қолданылады. Нәтижесі де жаман емес. Дәрігерлердің біліктілігі де ешбір озық елдерден кем емес. Ісік ауруларын Қазақстан медицинасы қалай емдейді, қандай ем-шаралары бар? Айтылар әңгіме көп. Бүгінгі сұхбатымыз барысында Алматы онкологиялық орталығының онкогинекология бөлімінің меңгерушісі, медицина ғылымының докторы, дәрігер Райхан Болатбековамен аурудың алдын алу және елімізде жаңа емдеу үрдістері жөнінде, Қазақстанның медицина саласындағы озық тәжірибелері, ғылыми жетістіктері жайлы әңгімелеп беруін сұраған едік.

– Райхан Өлмесханқызы, қазақта «аты жаман ауру» деп атын да атаудан қорыққан бұл кеселдің алдын алу, оның алғашқы белгілері жайлы айта кетсеңіз…
– Қазақ – өте ырымшыл, ұстанымы мен негізі, менталитеті ерекше халық. Біз әдетте жақсылықтар туралы мақтанышпен айтамыз, жаман хабарды немесе жаман ауруды жасырғанды жөн көретін ырымшыл халықпыз. Бұл ауруға жиі душар болады. Қоғамда онкологиялық аурулар туралы көп айта бермеуді, оны талқыламауды жөн көреді. Онкологияда мұндай көзқарас аурудан қорқыныштың артуына, дәрігерлердің көмегіне, диагностикасына және емделуге кері ықпал етеді, соның салдарынан науқастар дер кезінде ем қабылдамайды. Сол үшін ерте баста ауруды анықтауға енжарлық танытпай, жалпы аурудың, оның ішінде онкологиялық аурулардың алдын алу бойынша ақпараттық науқандарды көбірек жүргізу керек деп ойлаймын. Елімізде бүгінгі таңда сүт безі обырын, жатыр мойны обырын және тоқішек обырын ерте анықтау үшін скринингтің 3 түрі бар. Қазақстан Республикасының азаматтары үшін соның бәрі емханаларда тегін жүргізіледі.Вакцинаның көмегімен алдын алуға болатын қатерлі ісік түрлері де бар. Оларға жатыр мойны обыры жатады. Қыздар мен ұлдарды жасөспірім кезінде вакцинациялау жатыр мойны обырын толығымен жоя алады.
– Кейбір науқастар бойындағы кеселдің онкологиялық дерт екенін біле тұра, көбіне медициналық көмектен бұрын халық емшілеріне барғанды жөн көріп жатады. Олардың арасында ішінара айыққандары болуы да мүмкін, дегенмен, мұнда қандай сыр бар? Осыған тоқтала кетсеңіз…
– Иә, емделушілер мамандардың көмегіне жүгінбей, халық емшілеріне баратын жағдайларды жиі кездестіреміз. Пациенттеріме үнемі айтып, ескертіп отырамын. Егер бұл оңай шаруа болса, барлығын халық емшілері емдейтін еді. Дәрігерлер тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар шетелдік беделді ұйымдарда да арнайы диагностикалық және емдеу хаттамаларымен бекітілген, дәлелденген емдеу әдісін ұсынады. Медицинада қолданылатын әдістер тәжірибелік емес, бірақ олар дәлелденген, қауіпсіз, нақты ауруларды емдеудің ең жақсы нұсқасы бар.

– Алдына науқас адам келгенде аянып қалмайтын дәрігерлер көп. Керісінше, оған селқос қарап, диагнозын дұрыс қоймағаннан да көп аурудың соңы осы жаман кеселге шалдығып, арты орны толмас өкінішке апарып жатады. «Дәрігерде үш қару бар» деген екен ұлы ойшыл Ибн Сина. Олар: сөз, өсімдік, пышақ. Сіз осы үш нәрсенің қайсысы емдеуде нәтиже береді дер едіңіз?
– Дәрігер ең алдымен өз ісінің кәсіби маманы болуы керек, сонымен бірге науқасқа деген үлкен жанашырлығы болуы керек деп есептеймін. Онкологтар әрқашан емдеуді ғана емес, сонымен қатар науқастардың туыстарының да медициналық қызметкерлердің қолдауын қажет етеді. Оларға сөзбен де, психологиялық та көмек қажет.
– Заман өзгеріп жатыр, технология дамып келеді, яғни медициналық озық техникалар бір орында тоқтап тұрған жоқ. Сіздің «инста-парақшаңызды» қарай отырып, шетелдік ғалымдарымен бірге семинар, конференцияларға баратыныңызды байқадық. Ондай ғылыми ортадан көптеген жаңалықтарды біліп, мол тәжірибе жинақтайтыныңызға күмән жоқ. Өздеріңіз де еліміздің медицинасының дамуына үлес қосып жүрсіздер?
– Шынында да, әлем бір орында тұрмайды, медицина әлемі де. Ірі зерттеулер жүргізілуде, біздің салада үлкен жаңалықтар ашылып жатыр. Халықаралық конференцияларға қатысу озық зерттеулердің нәтижелерін білуге мүмкіндік береді, сонымен қатар осы саладағы жетекші сарапшылардың тәжірибесін үйренуге мүмкіндік береді. Халықаралық конференцияларға тыңдаушы ретінде де, спикер ретінде де қатысып, тәжірибе алмасуға, жаңа таныстар тауып, бірлескен көп орталықта жобаларды құруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар жоғарыда аталғандардың ешқайсысы ағылшын тілін білмейінше мүмкін емес. Бүгінгі таңда Қазақстанда қатерлі ісік саласындағы алдыңғы қатарлы молекулярлық-генетикалық және геномдық зерттеулер жүргізілуде, бұл диагностика мен емдеуді дербестендіруге мүмкіндік береді. Бұл – біздің медицина үшін үлкен қадам. Бұл зерттеудің нәтижелері онкологиялық аурулардың кейбір түрлерін емдеуде ең үлкен тиімділігі бар иммунотерапияны қолдануға мүмкіндік берді.
– Қазіргі дәуірдің ақылды адамдарының Илон Маск: «Мен сүйікті ісімнің «ауруына шалдыққан» америкалық тұрғынмын. Мұндай аурумен ауыратындар үлкен жетістіктерге қол жеткізеді» депті. Сіз де өз мамандығыңыздың майталманысыз. Қол жеткен жетістіктеріңіз туралы айтып берсеңіз?
– Мен өз жұмысымды және істейтін ісімді шынымен жақсы көремін деп айта аламын. Мен гинекологиялық онкологпын және гинекологиялық ісіктерді емдеймін. Сүйікті ісіңмен айналыспасаң, қалаған нәтижеге жете алмайсың деп ойлаймын. Медицина, әсіресе онкология – үлкен күш жұмсайтын қиын сала. Бірақ науқасқа көмектесіп жатқаныңызды сезіну және соның нәтижесі науқастардың жағдайы жақсарғанын көру – адамды шабыттандырады және ол мен үшін нағыз қозғаушы күш деп білемін.

Сұхбаттасқан
Жанна Ақбергенқызы