ТЕКТІ АБАЙ ӘУЛЕТІНІҢ ҰРПАҒЫМЫН
13.11.2015
16180
25
380625_1252471521_7070__6_«Жеті атасын білмеген – жетесіз», – дейді дана халқымыз. Қазақ жазба әдебиеті мен әдеби тілінің негізін қалаушы, ұлы ақын, философ Абай (Ибраһим) Құнанбайұлының туғанына 170 жыл толу мерейтойы қарсаңында тікелей ұрпағы, асылдың сынығы ретінде өзімнің Азат атам жасаған шежіресін аз-кем таратып айтуды жөн көрдім. Мен Нұргүл – данышпан бабамыз Абай Құнанбайұлының туған інісі Ысқақтың тікелей ұрпағымын.

Жетінші атам Өскенбай Ырғызбайұлы (1778-1850) – жастайынан зерек, ақылгөй жан екен. Әкесі Ырғызбай дүниеден озған соң, ел ағасы Кеңгірбай би өзі қартайған шағында Өскенбайды тәрбиелеп ел билігін қолына беріп, би қояды. Өскенбай би бәй­бішесі Зере апамыздан (шын аты – Тоқбала Бек­темірқызы) – Құттымұхамбет, Құнан­бай, Тайбала есімді екі ұл, бір қыз сүйеді. Құт­тымұхамбет жастай қайтыс болған. Зе­реден кейінгі төрт әйелінен Өскенбай би тоғыз ұл көрген. Тобықты елін билеген Өс­кенбай ата орта жасқа келгенде ел би­лігін үлкен ұлы Құнанбайға тапсырады.
Алтыншы атам аға сұлтан, қоғам қай­рат­кері Құнанбай қажы Өскенбайұлының (1804-1986) – төрт әйелі болды. Бәйбішесі Әйбөбектен (Күнке) – Құдайберді туды. Ұл­жан анадан – Тәңірберді, Абай (Иб­раһим), Ысқақ, Оспан, ал үшінші әйелі Ай­ғыздан – Халиулла, Смағұл, Кәмшат ту­ған, төртінші әйелі Нұрғанымнан ұрпақ бол­маған. Өскенбайдан басталған билікті оның ұрпағы 150 жыл бойы Совет өкіметі би­лікке келгенге дейін қолдарынан шы­ғар­маған.

Құнанбай бабамыздың балаларының ара­сында Абайдың айтқанымен жүріп, тәр­биесін тыңдап, ағаларын арқа тұтқан іні­лері Ысқақ пен Оспан өзара тату болған. Бі­рақ Оспан жас шағында қайтыс болады.
Бесінші атам Ысқақ Құнанбайұлы (1847-1901) – Абайдың өзінен кейінгі ту­ған тете інісі. Ол да Ұлжан анадан туған. Бірақ Құнанбай әкесінің үлкен әйелі Күн­кенің қолында тәрбиеленген. Ірі денелі, алып күштің иесі Ысқақ атам өте шаруақор, ақкөңіл, сөзге шешен, байыпты, мінезді, екі сөйлемейтін, жомарт жан болған екен. Ол кісі Абай ағасының шаруашылығын өз іс­терімен қоса жүргізіп, оның білім, ғы­лым­мен айналысуына мүмкіндік жасаған. Ыс­қақ атам Абайдың қолын ұзартқан. Ке­дей-кепшіктің жағдайын көп ойлайтын, қолы ашық жан болған екен. Ысқақ атам ауыл молдасынан оқып, ескіше хат таны­ған. Абайдың ұйғарымымен, халқының қа­лауымен 9 жыл болыс болып, ел бас­қар­ған. Ерте дүниеден озған ағасы Құд­ай­бер­дінің балаларына – Шәкәрім бастаған інілеріне ерекше қамқорлық көрсеткен. Құнанбай тетелес үш баласы – Тәңірберді, Абай, Ысқақты бір күнде үйлендіріп, енші­ле­рін беріп, бөлек отау етіп шығарған. Абай мен Ысқаққа Ащысу бойындағы Те­сіп­шыққан қорығы мен Ақшоқыдан жер бе­реді. Алғашқы жылдары бірге тұрған Абай мен Ысқақ арасындағы тату-тәтті туыс­тық қарым-қатынас өмір бойына үзіл­меген. Араларына 2-3 ай салып Ділдәдан туған Мағауия мен Тектіден туған Кәкітай бірге тай-құлындай тебісіп, сырлас, мұңдас, құр­дас туыс болып өсті. Текті жастай қай­тыс болғанда Кәкітай Абай атаның ауылын­да Ділдә ананың бауырында өсіп ер жет­ті.
Төртінші атам Ғабдүлхакім Ысқақұлын (1869-1915) ата-анасы Кәкітай деп ер­ке­летіп атап кеткен. Кәкітай атам 8 жасынан бастап ауыл молдасынан 4 жылдай са­уатын ашып, түрікше және арабша хат таныған. Кәкітайдың ерекше зеректігін бай­қаған Абай оны өзіне бала етіп алып, Мағауиямен бірге тәрбиелеген. Семейге бір­ге ертіп барып, орыс тілін үйреткен. 1-2 жыл ішінде Кәкітай ата орыс тілін жетік бі­ліп қана қоймай, орыс әдебиеті клас­сик­терінің шығармаларын, Еуропа елдері мә­­дениет қайраткерлерін оқып, өз зама­ны­ның білімді азаматына айналды. Кәкітай Абай ағасының мұраларын тұңғыш бастырушы. Ол кісі Абай атаның барлық өлеңдері мен поэмаларын, ғақлия сөздерін жинақ­тап, тұңғыш рет өмірбаянын жазып, өз қа­ра­жатымен 1909 жылы Петербургте ал­ғашқы жинағын бастырып шығарғандығы көпке мәлім.

Үшінші атам Әрхам Кәкітайұлы (1885-1962). Кәкітай атам да Әрхам атам тұңғышы болғандықтан, қазақтың қалыптасқан сал­ты бойынша Ысқақ атасы мен Абай ата­сы­ның тәрбиесіне берген. Абай атамыз қай­тыс болғанда Әрхам атам 19 жаста болған екен. Осы жасқа дейін Абай атасының қа­сын­да отырып, сөздерін естіп, өлеңдерін жат­тап, оның ақын, өнерлі шәкірттерімен бір­ге музыка аспаптарын және дойбы, то­ғызқұмалақ ойындарын жетік меңгерген. Әрхам атам байдың ұрпағы ретінде көп жыл­дар бойы қуғында жүрген. Мұхтар Әуе­зов бастаған қазақ зиялыларының тікелей араласуының арқасында Абай ұрпақтары ақталып еліне қайтқан екен. Әрхам атам ел­ге оралысымен Семейдегі және Жи­де­бай­дағы Абай музейінің іргетасын қаласып, оны Абай мұраларымен толықтырған. Абай мұ­раларын жинап, шығармаларына анық­тама, түсінік беріп, музей қорын қолжазба, ес­телік, ғылыми зерттеулермен байытқан. Абай атаның көптеген өлең-жырларын, ол к­ісінің әйел теңдігін көздеген игі ісін баян­дай­тын «Зағипа» атты дастанын және «Абай­дың өмір жолы» повесін жазып қал­дыр­ған.

Өз атам Азат Әрхамұлы (1928-1996) – Әрхам атамның кенже ұлы. 1951 жылдан Аягөз қаласындағы №2 мектепте қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі, Ысқақ атасы мен Әрхам әкесінің ісін ілгері дамытып, Ұлы Абай мұрасын насихаттаумен үзбей шұ­ғыл­­данған. Атам мен апам Қарлығаш Құл­шы­бекқызы да осы аталған мектепте жар­ты ғасырға жуық қызмет істеп, шәкірт тәр­биелеп, ата-аналардың құрметіне бө­лен­ген жандар. Жұбайы Қарлығаш екеуі бір­лесе отырып, Абай ұрпағы ретінде Аягөз қаласындағы №2 мектепте Абай мен М.Әуезовтің әдеби-мемориалдық му­зейін ұйымдастырған, оны 1987 жылы Мұх­тар атамыздың туғанына 90 жыл толу ме­рейтойы қарсаңында ашты.
Бұл музей Абай мен Мұхтардың және кейін қосылған Шәкәрім атамыздың өмір жолы мен шығармашылық мұрасын оқу­шы­ларға тереңдете жеткізіп, насихаттаудың мәдени ошағына айналды. Музей Азат атам мен Қарлығаш апамның Абай ата ұр­пағы атынан Аягөз қаласының халқына, ұр­пақтарына қалдырған бағалы ескерткіш-тар­туы деп білеміз.

Азат атам осы музейді ашу қарсаңында «Құнанбай қажы ұрпақтары» атты шежіре құрастырған.
Әкем Әлішер Азатұлы (1951-2010) – Аягөз қаласында дүниеге келген. Бірақ екі жасынан Жидебай қорығында орналасқан музейде тұратын атасы Әрхам Кәкі­тайұ­лы­ның қолында тәрбиеленген. Дана Құнанбай атамыздың үйінде, жерінде тұрып Ұлы Абай, Кәкітай аталарымыздан нәр алған Әр­хам атамыз әкем Әлішерді де ата-ба­басының тарихын жақсы білетін зерделі етіп тәрбиелеген. Әкем мектепке барар жы­лы Әрхам ата Қарауылға көшіп келген. Әлі­шер әкемнің келбетінде Абай, Ысқақ, Кәкіт­ай бабаларының бейнесі тұратын, ол кісі­нің бойында аталарынан сіңірген қа­сиет­­тері де аз емес еді. Барлық музыкалық аспаптарда (пианино, домбыра, мандолина, гармон, гитара, т.б) ойнап, ән салып, пье­саларда түрлі рөлдерді сомдап, жа­қын­дарының тойларында асаба болып та жү­ретін. Қазақстанға әйгілі «Қаламқас» ансамблінің құрамында оркестрде мандолинде ойнаған, өнерге таласы бар жан еді. Әкем Әлішер барлық саналы өмірін жас ұрпақты білім нәрімен сусындандырумен, адамгершілікке тәрбиелеумен, ұстаз­дық­пен өткізді. 1981-1998 жылдары Аягөз қа­­ласындағы №44 теміржол орта мекте­бін­де тарих пәнінен ұстаздық етті. Сол жы­­лы Алматы қаласына қоныс аударып, ұс­таздық қызметін жалғастырып, мең­геру­ші, бір жылдары директор да болып қызмет атқарды.
Байқап қарасам, Абай сынды ұлы ба­ба­мызға інісі Ысқақтан бастап, одан тара­ған ұрпақтарының еңбектерінде жалғасын тап­қандай.
Шыңғыста Абай сынды дана туған,
Шәкәрім, Мұхтарлар дара туған.
Ақылбай, Мағауия, Тұрағұл, Кәкітай, Әрхам-
Ақындықпен әкенің жолын қуған, –
деп жырлайды Азат атам. Ақындық ұлы қа­сиет атадан балаға дарыған Азат Әр­хамұлы да, әкем Әлішер де өлең шығаратын. Әкем Азат атамның өлеңдерін жинақтап «Сырлы жүрек» атты кітабын шығарып, әке алдындағы бір парызын өтеген еді.

Асқар тау әкем 2010 жылы мамыр айын­­да сырқаттанып дүниеден өтті. Әкем Әлі­шер үнемі текті ұрпақтан тарағанымызды мақтан етіп айтып, аталарымыздың мұра­ла­рын жинайтын. Осы жылы Абай хакімнің 170 жылдық мерейтойы қарсаңында, текті Абай әулетінің тікелей ұрпағы бол­ған­дық­тан, Құнанбай атамнан бастаған шежіре, сол кісіден тараған ұрпақтарының фотосу­рет­тері мен мұраларын өзім қызмет атқа­ра­тын Қазақстан Республикасы Мемле­кет­тік Орталық музейінің қорына сый ре­тінде тапсырдым. Осылай ізгі қадам жа­сауды өзіме биік парыз санадым. «Алмас қанжар қын түбінде жатпас» деген емес пе! Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев: «Абайдың сөзі – қазақтың бойтұмары. Абай­дың мұрасы – қазақтың ең қасиетті қа­зынасы», – деген болатын. Аса құрмет­пен қастерлеп өткізілген бұл құнды фотосу­реттер  Абай атаның торқалы мерей­тойы­ның ая­сында киелі шаңырақ – еліміздің бас му­зейінде «Абай әлемі» атты көрмесіне қойыл­ды. Енді осы материалдар Абай Құ­нан­байұлының кешенін толықтыра түсіп, музей қорында сақталып, экспозицияларға қойылып, ғылыми айналысқа еніп, өскелең ұрпақты тәрбиелеуде зор үлесін қосады деген сенімдемін.

Нұргүл Әлішерқызы Ысқақова,
Қазақстан Республикасының
Мемлекеттік Орталық музейінің
Қорды есепке алу тобының маманы.
ПІКІРЛЕР25
Аноним 26.09.2019 | 19:55

Неге сурет толық көрсетпиді

Аноним 06.11.2019 | 22:25

Дана Абаиды шығарындар😭😭😭😭😢?

Аноним 15.11.2019 | 09:20

87471216505

Аноним 02.12.2019 | 19:37

ұрпақтары күшті екен

Аноним 05.12.2019 | 18:36

абай атаны көрсетсейші😭😭😭😭😹😹😹😂😂😰

Аноним 05.12.2019 | 18:42

👍👍👍😄😃😀😊😍😍

Аноним 10.12.2019 | 15:45

Базар жоқ 😃😃😃

Аноним 18.01.2020 | 11:20

керемет екен

Аноним 18.01.2020 | 11:22

бірак екінші атасы жоқ секілді ғой

Аноним 18.01.2020 | 11:24

сендер смаликті кайдан алдындар

Аноним 18.01.2020 | 11:25

сендер жынды екенсіңдер

Аноним 18.01.2020 | 11:25

тупит етпендерші топастар

Аноним 18.01.2020 | 11:26

неге екінші атасы жоқ

Аноним 18.01.2020 | 11:27

кім анау жынды деп жаткан

Аноним 24.01.2020 | 22:52

Абайдын неге толык биринши,екинши,ушинши,тортинши,бесинши,алтыншы,жетинши аталарын толык неге жазбадындар?

Аноним 23.02.2020 | 15:39

Сурет толық көрсетілмейді неге? 😢😿😿😢

Аноним 16.06.2020 | 14:23

Осындай ұлы ақынның ұрпағы болу неткен бақыт десеңші!!.Тамаша 👏👏👏
Қайта қайталанбас биік тұлға Абай Құнанбай ұлына бас иіп,тағзым етеміз🙏

Аноним 25.06.2020 | 18:48

Аааа

Аноним 25.03.2021 | 15:42

Өзін жынды Абай Құнанбаев ұлы ақын 😡😡😡😠😠😠

Аноним 19.04.2021 | 13:59

Абай ең ұлы ақын

Аноним 19.04.2021 | 14:02

Абай атамыздың неше күйі бар айтып жіберіңдерші

Аноним 05.06.2021 | 19:23

Рахмет! Әлі де жетіспей жатқан мәліметтер көп ақ! Абай атамыздан қалған ұрпақтар туралы мәз мәлімет жоқ. Шежіреде жазылған Мағауядан қалған Камила деп жазылған. туған жылы көрсетілмеген. 1938 жыл деген дерек қана тұр. Ол не? Қайтыс болған кезі ме? Жалпы Әбдірахман мен Мағауядан кімдер бар еді, олардан тарағандар кімдер? Және Айкерімнен туған ұрпақтар туралы толығырақ нендей мәлімет бар екен?

Аноним 22.07.2021 | 12:23

Жақсы мәлімет алдық.

Аноним 12.11.2021 | 11:51

Сурет дұрыс емес неге толық көрсетпейді 😡😡😡😞

Аноним 13.02.2024 | 08:49

Мен Мұрат Дүйсен ұлы ФарһулФуат немересі СЕРІКБАЕВ.

Абай ға арналған энциклопедиясы.
Абай мен СЕРІКБАЙ Қажы жайында.
Мен СЕРІКБАЙ Қажы Садырбай ұлы ұлының Текті СЕРІКБАЙ Әулетінің ұрпағымын. Есімім Мұрат Дүйсен ұлы 27_09_1984.ж
Абай Облысы Аякөз Ауданында Таңсық кентінде тарлаулы ауылының Камал Кәдіржанов Атындағы Қызыл қия Орта мектебінің. 2000-2001.түлегі әлемге әйгілі мәшһүр Найман тайпасының ҚАРАКЕРЕЙ Жанғұлы Руының Атақты биі Найман СЕРІКБАЙ Қажы Садырбай ұлы ұлының Текті СЕРІКБАЙ Әулетінің ұрпағымын.
Найман СЕРІКБАЙ Қажы Садырбай ұлы ұлының Алғашқы Жары КЕРЕЙДІҢ Атақты түйе балуаны Дәумен.қызы Өрім әжеміз 8-құрсақ көтерген кіші қызы Көки СЕРІКБАЙ Қажы қызы Жары Әзімбай Тәңірберді. Ұлы (1862_&_1918).
Әзімбай.дан
Басари. Фердоуси Қашым.
Зұллғарыш Зұлпатан.
Әлила мен Ибадат.

Әлила апамыздың жары.
Әуезов Разак Сапархан.ұды
Ғафура мен Гүлнара.
Гүлнара апамыздың Жары
Әмен Әзиев Мақат.ұлы(1927_&_2003).
Ғафура апамыздың Жары
Ақылбаев Бағыур Әлімқұл.ұлы
Эрнест мен Айдар..
1934_&_1983. 1949_&_2021.
Айдос. Данияр.
1967.ж. 1971.ж
Александра. Дана Кәмила Меруерт.
1989. 1999. 2005. 2012.

ПІКІР ҚОСУ

Ваш адрес email не будет опубликован.

Пікір