«Біздің таңдауымыз – жеке және мемлекеттік серіктестік»
image description
Қанатбек ДОСАЛИЕВ,
заң ғылымдарының докторы,
Жаңа технологиялар колледжінің директоры
Өңір басшысы Оңтүстікте индустриялық-инновациялық бағдарламаны дамытуға айрықша назар аударуда.
Еліміздің әлеуметтік жаңғыртылуы ең әуелі әрбір азаматтың санасын өзгерту қажеттігін білдіреді. Яғни кешегі масылдықтан, жатыпішерліктен бас тартып, белсенді өмір позициясына ауысу уақыт талабына айналды. Осы тұрғыда Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты идеясы қысқа мерзім ішінде өзінің өміршеңдігін көрсеткені талас тудырмайды. Мемлекет басшысы ұсынған Ұлт жоспары қоғам өмірінің шешуші салаларын жаңғыртуға бағытталғандықтан, бұл елімізді әлемнің ең үздік әрі дамыған елдерінің қатарына жетелейтін бірден-бір идеологияға айналғаны сөзсіз.
Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамын құру туралы идея қатардағы бастама емес, мемлекеттік және қоғамдық құрылымдар, әр Қазақстан азаматы үшін ұлттық тренд болып табылады. Осы стратегиялық құжат еңбек, білім, жастар саясаты, денсаулық сақтау, тұрғын үй сияқты қоғамның маңызды және өзекті жақтарын қамтиды. Түптеп келгенде, Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы – бұл Қазақстанның жаһандық дағдарысқа берген жауабы. Өйткені, алып-сату арқылы жоқтан мал тауып баюудың заманы өтті, енді ақ ниет, адал еңбек заманы туды.
Жас кадрларды, білікті мамандарды тәрбиелеу ісінде біз осы идеяларды басты ұстаным ретінде назарға алдық. Жалпы, біз осыдан бірер жыл бұрын колледжде модернизациялау жұмыстарын бастадық. Нәтижесінде, оқу орнында білім беру сапасы жылдан-жылға артып келе жатқаны байқалады. Бүгінде облыстың қажеттілігін ғана өтеп қоймай, тұтас мемлекетімізді де бәсекелестікке қабілетті, білікті кәсіби мамандармен қамтудамыз. Сол мақсатта халықаралық серіктестермен жұмыс жасаудамыз. Елбасының бүгінгі таңда бізге қойып отырған талабы – еліміздің колледждеріндегі білім сапасын дүниежүзілік алдыңғы қатарлы арнаулы оқу орындарының дәрежесіне көтеру. Яғни біз даярлаған мамандар қай елге барса да сұранысқа ие болатындай білікті, бәсекеге төтеп беріп, қиналмай жұмыс істей алатындай кәсіби маман болуы керек. Колледжге жүктелген міндет осы! Сондықтан білім сапасын жақсарту үшін, әсіресе, техникалық мамандарды әзірлеуде дуальдік жүйені енгізуіміз қажет. Ол қалай жүзеге асады? Оның қандай формалары бар? Халықаралық жүйелермен үйлесімі қандай болуы керек? Дуальдік оқыту жүйесін Германиямен, Франциямен, Швейцариямен, Сингапурмен, басқа да дамыған елдердің қалыптасқан білім сапасымен сәйкестендіріп енгізгеніміз абзал. Дегенмен, біз дуальдік оқыту жүйесін өзгермейтін бір қағидаға негіздеп алсақ қателесеміз. Аталған жүйенің білім берудегі әдістемелері бірнешеу болуы мүмкін. Ол үшін не керек? Қазіргі жағдайда арнаулы кәсіптік техникалық оқу орындарының қосалқы оқу өндірістік кешендері болғаны дұрыс. Ол облысымыздың жекеменшік колледждерінің кейбірінде ғана бар. Рас, оның орнын әлеуметтік серіктестермен келісімшарт жасасып, өндірістік базаға қол жеткізу арқылы толтыруға болады. Оның екі жолы бар. Біріншісі – мемлекет тарапынан материалдық көмек көрсетіп, оқу-өндірістік база жасақтап беру. Екіншісі – Елбасы айтып жүрген әлеуметтік серіктестік тәсілімен жеке және мемлекеттік серіктестікті дамыту негізінде құру. Өзіңіз білесіз, Мемлекет басшысы білім берудің ұлттық моделін жасауды тапсырды. Бірақ дәл қазір мынау білім берудің ұлттық моделі деп тап басып айтып, көрсетіп беру мүмкін емес. Өйткені, әлемдік тәжірибе көрсеткендей, ұлттық модель 10-15 жылда қалыптасып бітеді. Сондықтан біз осы екі нәрседе қателеспеуіміз керек. Ал біздің таңдауымыз – жеке және мемлекеттік серіктестік.
Бүгінгі таңда елімізде жеке және мемлекеттік серіктестік ретінде құрылған кәсіпорындар табысты қадамдарымен көзге түсіп жүр. Дәл осы формуланы арнайы орта білім беру саласында да қолдануға әбден болатынын дәлелдедік. Заман талабына сай білім беру мақсатында атқарылып келе жатқан жаңғырту жұмыстарының негізгі бағытының бірі – оқу орнының жанынан құрылған «Өрлеу – Сапа» оқу-өндірістік бірлестігі. Бұл Елбасы міндеттеген екі мәселе – дуальдік оқыту жүйесін енгізу және оның ұлттық моделін қалыптастыру, ел экономикасын ілгерілетудегі жеке және мемлекеттік серіктестікті дамыту. Осы мақсатта колледждегі бірнеше әріптестеріміз бірігіп, ортақ қаражатымызға 15 гектар жер алдық. Сол жерде құрылысқа қажетті бетондар, газоблоктар, есік-терезелер, жаяу жүргіншілер жолдарына арналған төсеніс түрлерін шығарып, асфальт зауытын орналастырмақпыз. Бұдан біз не ұтамыз? Біріншіден, «Өрлеу – Сапа» бірлестігі колледждің оқу-өндірістік базасы болып қалыптасады. Расын айту керек, бүгінде еліміздегі арнаулы кәсіптік техникалық оқу орындарының материалдық базалары өте төмен. Көбінде тіпті өздеріне тиесілі шеберханалары да жоқ. Олар амалсыз өздері қалаған емес, келіскен кәсіпорынмен уағдаласып, студенттерін өндірістік тәжірибеден өткізуге мәжбүр. Біз де жыл сайын кемінде 80, кейде 100 кәсіпорынмен келісім-шартқа отырамыз. Солай студенттерімізді практикаға жібергенімізбен оларды бұлай қадағалау, кәсібилігін шыңдау, оған көз жеткізу қиындау. Сондықтан өзіміз жасаған жүйе бойынша еліміздің алдыңғы қатарлы он колледжіне енген мамандықтарымызды бір жерде топтастырдық. Олар құрылыс, экология, электрмен қамтамасыз ету және бағдарламашы мамандықтары. Бұлардың барлығы да өзіміздің өндірістік кешенімізде тәжірибеден өтеді. Ал кәмелет жасқа толғандарға заң талаптарына сай келіп жатса, жұмыстарға орналастырып, еңбек кітапшасын ашуға көмектесеміз. Бұл толық кәсіби білікті маман даярлауға жасалған жағдай. Соған сай болу үшін статусымызды Жоғары колледж дәрежесіне өзгертіп, үш деңгейде маман даярлауға көшудеміз. Біріншісі, жұмысшы кәсібін даярлайтын оқу бағдарламасы – 2 жыл. Екіншісі, колледж деңгейінде оқыту – 1 жыл. Үшіншісі, өз мамандығы бойынша жоғарғы оқу орнының бағдарламасына сай білім беру – 1 жыл, 10 ай. Сонда 9 сыныптан кейін бізге келген талапкер 4 жыл 10 ай оқып, өз ісін жақсы меңгерген білікті маман болып шығады. Жоғары дәрежелі мамандарымыз бен болашақ кадрлардың қатысуымен жасалған бұйымдар сатылымға шығарылып, одан түскен табыстар есебінен еңбектеріне қарай жалақы төлейміз. Ал әріптестеріміз қосқан қаржылық үлестеріне сай дивиденттерін алады. Елбасымыз айтып жүрген дуальдік оқыту жүйесінің ұлттық моделін қалыптастырудың, жеке және мемлекеттік серіктестікті дамытудың басты қағидасы осы. Бірақ бізге осы тұста қаржылық қолдау қажет болып тұр. Өйткені, шағын зауыттардың қондырғыларын алып келіп, орнатып, өндірісімізді іске қосу үшін қаражат таппай отырмыз. Мемлекет тарапынан осындай жүйелі жұмыстарды демеу мақсатында қомақты қаржы қарастырылса дұрыс болар еді. Банк арқылы несие берсе, пайыздық өтемі жоғары… Сондықтан колледждерге арнайы бағдарлама ашып, төменгі пайызбен берсе, жоспарымыз толық жүзеге асар еді. Біздің жасап жатқанымыз білім берудің ұлттық модуліне сай келеді. Тек өндірісіміз толық өзін-өзі ақтағаннан кейін ғана «біз білім берудің қазақстандық моделін қалыптастыра алдық» деп айтатын боламыз.
Қаржылық қолдаудан кейін шешімін табуы тиіс екінші мәселе – жергілікті билік тарапынан жеке және мемлекеттік серіктестікті құрылыс нысандарын салуға қатыстыру. Мысалы, «Өрлеу – Сапа» оқу-өндірістік бірлестігі секілді базасы бар оқу орнына үйлер, ғимараттар салу, мұнай-газ, гидромелиорация саласындағы құрылыстарды берсе, мемлекет екі жақтан да ұтады. Біріншіден, мемлекеттік тапсырыстарды жеңіп алып, арзан, арнайы білімі жоқ жұмысшылардың көмегімен сапасыз құрылыс жүргізетін жекеменшік кәсіпорындардан арылады. Оларды біздегі жоғары дәрежелі кәсіби мамандар алмастыра алады. Екіншіден, құрылыс процестеріне қатыстыру арқылы елімізге қажетті білікті мамандарды өндірісте шыңдай аламыз. Үшінші мәселе – колледждерді сенімді басқаруға беру. Егер колледж жанынан құрылған «Өрлеу – Сапа» оқу-өндірістік бірлестігіне өтсе, онда аталған жеке шағын серіктестіктің табыстарының есебінен оқытушылардың айлық жалақыларынан бастап, әлеуметтік жағдайларын жақсартуға, оқу орнының материалдық базасын нығайтуға болар еді. Үлескерлер колледж ұжымы болғандықтан бәріміз «Өрлеу – Сапаның» өркендеуіне мүдделіміз. Ортақ қаражатымызға алған жерде құрылыс бұйымдарын шығарудан өзге жылыжай жұмыстарын жандандырсақ дейміз. Онда экология мамандарын дуальдік жүйемен оқытатын боламыз. Түрлі салада мамандар даярлаумен қатар өндірісі өркендеген коллдеж мемлекетке қол жаймас еді. Бір сөзбен айтсақ, «Өрлеу – Сапа» оқу-өндірістік бірлестігі – дамуымыздың кепілі. Бұл – Елбасы үнемі айтып жүрген жеке және мемлекеттік серіктестікті дамыту, ел экономикасын көтеру.
Біздің жергілікті тораптық телестудиямыз, баспаханамыз, колледжішілік газетіміз бар. Енді міне, елге тарайтын «Жаңа серпін» журналын шығарып отырмыз. Бәрін өзімізде дайындап, өзіміздің баспаханамыздан басып шығарамыз. Біздің деңгейіміздегі еліміздің алдыңғы қатарлы орта арнаулы оқу орындарында осылай болуы керек. Ал журналды не үшін шығарамыз? Мақсатымыз – жаңа ғана айтқан тың бастамаларымызды, алдағы жоспарларымызды уақытылы жұртқа жария ету, елге есеп беру, көппен кеңесу, пікірлер мен ұсыныстар алмасу. Журнал бетінде Елбасы саясаты, елімізде болып жатқан білім саласындағы реформалар және өзіміздің атқарып жатқан жұмыстарымыз, олардың нәтежилері жарық көретін болады. Бұл басылым ең алдымен серіктестермен, ата-аналармен колледж арасын жалғайтын байланыс құралына айналуы тиіс. «Жаңа серпіннің» бас құрылтайшысы колледж жанынан құрылған «Өрлеу-Сапа» оқу-өндірістік бірлестігі». Біз мынадай бәсекелестік өте жоғары ақпараттық жаңа технологиялар заманында уақыт ағымынан қалып кетпеуіміз керек. Егер ілесе алмай қалсақ, ешкімге керегіміз болмай қалуы мүмкін. Сондықтан журналда кәсіби мамандар даярлау жолдары, білім саласындағы жетістіктер мен реформалардан өзге оқырмандарға мамандардың пайдалы кеңестерін ұсынып, әлеуметтік серіктестіктер туралы материалдар, тарихи-танымдық, әдеби көркем туындылар жарияламақ ниеттеміз. Ата-аналар мен жастарға қажетті тәрбие құралына айналдырсақ дейміз. Осы журнал арқылы дуальдік оқыту жүйесін жетілдіруде Елбасы айтқан білім берудің ұлттық моделін қалыптастырып жатқанымызды жұмыстарымызбен дәлелдегіміз келеді. Мысалы, Мемлекет басшысы Ұлт жоспарында міндеттеген оқу орындарында үш тілде, оның ішінде ағылшынша оқытуды біз бұдан біраз бұрын қолға алып қойғанбыз. Колледжде алматылық «Otrar Education» жеке шағын серіктестігімен бірлескен жоба аясында жасалған оқу бағдарламасымен 4 топта 60 студент ағылшын тілінде өз мамандықтарын тереңдетіп білім алуда. Оларға АҚШ-тың жоғарғы оқу орындары Калифорния, Солтүстік және Оңтүстік Каролина университеттерінің түлектері – білікті мамандар дәріс оқиды.
Заман талабына сай елімізге қажетті кәсіби білікті мамандарды даярлау ісінде әрқашан басты роль оқытушы болып қала береді. Ол сонымен қатар, уақыт талабына сай ізденуші, шәкірттері алдында тәрбиеші, психолог бола білуі тиіс. Колледжде жоғары квалификациялы кадрлар жұмыс істейді: 1 ғылым докторы,
6 ғылым кандидаты, 37 магистр оқытушылықпен айналысса, ұжымның 52 пайызы жоғары санатты және бірінші дәрежелі ағарту ісінің мамандары.
«Кәсіпқор» холдингімен бірлесе әрекет етудің нәтижесінде колледж басшылығынан бастап, оқытушыларымыз кәсіби-техникалық және жоғары білім беру жүйесіне сай оқу бағдарламаларының жаңа принциптері мен әдістемелері бойынша біліктілік курстарынан өтуде. Шетелдерде, оның ішінде Белоруссияда біліктіліктерін жоғарылатуда. Астанада да оқып жатыр. Жалпы, жоғары көрсеткіштерге негізделген оқытушы-кадрларды даярлау талаптары инновациялық өрлеуге жасалған қадам болып табылады. Оның өзге курстардан ерекшелігі формасында ғана емес, маңызы тыңдаушыларды жекелеген бағдарламалармен жұмыс жасауға, өз бетімен білім алуға бейімдейтіндігінде. Бұл кәсіби-техникалық және жоғары білім беру жүйесінің негізін түсінуге, үйренуге және Қазақстан колледждерінде кәсіби білім беру мекемелерінің тәжірибелерін ендіруді талқылауға, инновация тәсілдерін меңгеруге, енгізуге, дәріс әдістерін игеруге көмектеседі.
Мемлекет басшысы өзінің сайлау-алды бағдарламасында жария еткен елімізді жаңғыртуға бағытталған бес иституционалдық реформаны жүзеге асыруда білікті мамандарға иек артатыны әмбеге аян. Болашағымыздың баянды болмағы білімде екендігін меңзеген Ұлт Көшбасшысы соның дәлеліндей «100 нақты қадам» бағдарламасында аталған мәселеге айрықша ден қойды. Ұлт жоспарының 77 қадамында елімізде индустрияландыру және экономикалық өсімді арттыру мақсатында алты негізгі сала бойынша он алдыңғы қатарлы колледж бен он жоғары оқу орнында білікті кадрларды әзірлеуді тапсырды. Сол алдыңғы қатарлы орта арнаулы он оқу орнының бірі – Жаңа технологиялар колледжі. Еліміздегі 800-ге жуық колледж арасынан біздің орта арнаулы оқу орнының үздіктер қатарында таңдалып алынуы тегіннен тегін емес. Бұл біздің ұжымға артылған сенім әрі жүктелген үлкен жауапкершілік.
Ақпараттық технологиялар заманында кеше жасаған дүниең ертең ескіріп қалып жатады. Өйткені, бәсекелестік қарқыны өте жоғары. Келесі бір кәсіпорын жаңадан ойлап табылған бұйымды одан әрі жетілдіріп жасап, жұртқа ұсынуда. Таңдау құқыңызды пайдаланып, соңғы шыққан, жетілген түрін алуға ұмтыласыз. Бұл тек бұйымға ғана емес, соны өндірістік орындарында дайын өнім етіп шығаратын мамандарға тікелей қатысты. Сол тараптан қарағанда колледж әлеуметтік серіктестерінің талаптарына сай мамандар даярлауға ұмтылады. Өндіріске бейім мамандарды әзірлеуді оқытудың тиімді бағдарламаларын жасайтынымыз сондықтан. Жалпы, біздің колледж ғана емес, келешекте барлық орта арнаулы оқу орындары осы жүйемен жұмыс жасауға көшулері тиіс. Бұл – уақыт талабы. Одан айналып өте алмаймыз, ешқайда кете алмаймыз. Дамыған мемлекеттердің колледждері осылай бірлесіп жұмыс істейді.
Еліміздің алдыңғы қатарлы 10 колледжінің бірі ретінде біз «Кәсіпқор» холдингінің талаптары бойынша жұмыс жасаймыз. Холдинг ұсынған оқу бағдарламалары шетелдік әріптестерімізбен бірігіп, халықаралық деңгейдегі стандарттар негізінде түзілген. Соны әлеуметтік серіктестеріміздің талаптарына бейімдеп, сұраныстарға сай кәсіби мамандар даярлап шығамыз. Бұл жердегі басты ерекшелік – бұрын жұмыс беруші өзіне қажетті мамандарды оқуын бітірген соң таңдап алса, мұнда әлеуметтік серіктестеріміз талапкерлер студент атанғаннан бастап, «мынау-мынау біздің мамандарымыз» деп иемденіп, бірінші жылдан бастап-ақ оларды өздері қадағалайтын болады. Өйткені, олар жұмыс берушілердің кәсіпорындарында өндірістік іс-тәжірибеден өтеді. Басты қағида мәні осында! Бұл Елбасының күні кеше Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымына (ДСҰ) кіру келіссөздерінің нәтижелі аяқталуына байланысты халыққа арнаған үндеуінде өндіріс орындарымыздың бәсекелестікке төтеп бере алатындай болуы керектігін ескертті. Соған лайық болуға, сынақтан сүрінбей өтуге шақырды. Міне, сол талаптар үдесіне шығу міндеті уақыт ағымына сай тез бейімделгіш кәсіби мамандарға артылайын деп тұр. Бұл тұрғыда біздің дуальдік оқыту бағдарламамыз кәсіби маман даярлаудың тиімді тәсілі.
Заман талаптарына сай мамандар даярлау мақсатында шетелдік әріптестерімізбен халықаралық жобаларды бірлесіп атқарудамыз. Мүмкіндігімізге қарай өзімізден жоғары тұрған мемлекеттік органға ұсыныспен шығып жатамыз. Жаңа технологиялар колледжі бірқатар халықаралық жобалармен жұмыс жасайды. Кембридж аймақтық коллледжімен бірлескен «2+2» жобасы аясында студенттеріміз шетелде Британдық бағдарламамен оқып, Британ квалификациясын иемдене алады. Екі жыл Шымкентте, екі жыл Кембриджде оқиды. Бүгінде 7 студентіміз Англияда оқып жатыр.
Білім беру қызметінің сапасы СТ РК ИСО 9001-2009 «EUROASIA MS» және халықаралық AFNOR француз ассоциациясының ИСО 9001:2008 талаптарына сай. Колледждің өнімділік сапа жүйесін енгізу тәжірибесі 2010 жылдың 19 наурызында Республикалық оқу орындары директорларының кеңесінде қаралып, техникалық және кәсіби білім беру жүйесі бойынша ҚР Білім және ғылым министрлігінің жоғары бағасын алған.
Жалпы, шетелдерде ЖОО-ларға қарағанда колледждерге деген сұраныс жоғары. Соңғы кезде бізде де сондай бетбұрыстар байқалуда. Өйткені, мемлекеттің экономикалық қозғаушы күші, дамытушы локомотиві – шағын және орта кәсіпкерлік. Елбасының шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға ден қойып, үлкен қолдаулар білдіріп жүргені сондықтан. Ал кәсіби мамандарды біздікі сияқты орта арнаулы оқу орындары даярлайды. Университеттер ғылыммен айналысады.
Біз бітірушілерімізді колледжден кейін де назардан тыс қалдырған емеспіз. Өзіміз жүргізген мониторинг деректеріне сүйенсек, студенттеріміздің 98,9 пайызы оқуын мамандығы бойынша бітіріп шығады. Оның 95 пайызы жұмысқа орналасады. Жалпы, мамандардың кәсіби дайындығы мен өз квалификациясын игеру көрсеткіші – 98 пайыз. Бүгінге дейін колледжді 30 мыңнан астам маман тәмамдап, облыс және республика аумағында мекемелер мен өндіріс орындарында өнімді өз саласының білікті мамандары қатарында өнімді еңбек етуде.
Айта кетерлігі, Оңтүстіктің экономикалық даму саласындағы оң өзгерістер ерекше қуантады. Өңір басшысы Бейбіт Атамқұлов әсіресе индустриялық-инновациялық дамуға айрықша назар аударуда. Жуырда оның Түркістан мен Кентау қалаларына арнайы іс-сапармен барып, осындағы индустриялық аймақтардың жұмысымен етене танысуы, Оңтүстікке шетелдік инвесторларды көптеп тартуға басымдық беруі құптарлық іс. Өйткені, бұл жаңа жобалардың жүзеге асырылатынын, демек жаңа жұмыс орындардың ашылатынын білдіреді. Әсіресе, Бейбіт Бәкірұлының бұған дейін бірнеше рет сынға іліккен нысандардың жағдайын тексеріп, жергілікті әкімдер тарапынан барынша қолдау көрсету қажеттігін қадап айтуы аудандарда индустриалдық-инновациялық дамудың жаңа кезеңі басталғанын айғақтайды. Жалпы, біздің өлкеміз үшін заман талабына сай әрбір инновациялық бастаманың маңызы зор. Сондықтан соңғы айларда Оңтүстікке Малайзия, Германия, Польша елдерінің делегациялары, Канаданың елшісі келіп, көптеген бірлескен жобаларды іске асыру жайлы келіссөздердің жүргізілуі облыс экономикасының бәсеге қабілеттілігін арттыра түсері сөзсіз. Бүгінгі таңда Оңтүстік Қазақстан облысы аймағында жалпы құны 52 миллиард теңгені құрайтын, неміс инвесторларының қаржысы есебінен 3 жоба жүзеге асырылып жатыр екен. Ал поляк бизнесмендері Оңтүстікті Орталық Азия өңіріндегі базалық алаң ретінде қарастырып отыруы облысымыздың зор инвестициялық әлеуетін паш етті. 23 қазанда Шымкентте өтетін ІІ Халықаралық инвестициялық Форумның өтетіні, оған әлемнің көптеген елдерінен инвесторлардың келетіні біз үшін үлкен мүмкіндік. Ал Малайзия елі өкілдерінің өңірімізде әлемдік деңгейдегі техникалық колледж салуға ниет білдіруі тек облыстық емес, бүкіл республикалық білім саласы үшін маңызы жоғары бастама екені талас тудырмайды. Әрине, осындай жағымды жаңалықтар баршамыздың жарқын болашаққа деген үмітімізді арттыра түседі.