Абайдың мемлекеттік тарихи-мәдени жә­не әдеби-мемориалдық қорық-мұра­жайы Қазақстандағы ірі мәдени орталық. Қорық-мұражайдың негізгі қызметі – Абай­дың өмірі мен шығармашылығын жә­не оның ақындық өнер айналасын, сол за­мандағы тарих пен мәдениет құбы­лыс­та­рын, заттық, құжаттық жәдігерлерді зерт­теу, сақтау, насихаттау, қорғау.
Жалпы, Абай мұражайы бірнеше ба­ғыт­та жұмыс жасайды. Соның бір бағыты – мұражайдың шығармашылық байланысы. Яғни қаламыздағы білім ордаларымен, әртүрлі мекемелермен бірге атқаратын жұ­мыстарына тоқталып өтпекпін.
Ең басты шығармашылық байланыстағы му­зей педагогикасын дамыту мақсатында мұра­жайда біршама жұмыстар атқарылып жа­тыр. Соның дәлелі ретінде музейімізде ашыл­ған «Өлең – сөздің патшасы…» атты мә­нерлеп оқу мектебін, «Асыл қазына» ақын­дар клубын атап айтсақ болады.
Музей педагогикасының қажеттілігі бү­гінгі күні еліміздегі музей қызметінің жүйе­­сіне мектеп оқушыларының көптеп тар­тылуымен байланысты. Жалпы алғанда, му­зей педагогикасы бұл музей мен мектеп арасындағы қарым-қатынасқа бағытталған пән болып табылады, өйткені музейдің мә­дени білім берудегі деңгейі өте жоғары бо­­лып келеді. Осының негізінде жаңағы атап өткен мектептердің маңыздылығы ерек­ше. Мұнда оқушылардың жан-жақты дамуына үлкен ықпал жасаймыз. Бойында ақындық қабілеті, өлеңге құштарлығы бар оқушылар ақындар клубына мүше болу арқылы өз талабын ұштай түссе, мәнерлеп оқу мектебінен сөз шешендігі, поэзия, про­за, көркемсөз оқу шеберлігі бойынша ме­к­тептен тыс бағдарлама бойынша көп­теген бағыттар алып, шеберліктерін шы­ң­дай түсуге мүмкіндік мол. Клуб мүшелері мұ­ражайда өтетін әр- түрлі шараларға, әде­би-танымдық кештерге, жыл сайын дәс­түрлі түрде өтетін Абай, Мұхтар, Шәкә­рім оқуларына қатысып жүлделі орындарға ие болып жатады.Бұл да осы музейлік пе­да­гогиканың нәтижесі деп білеміз.
Осы бағыт негізінде мұражай қызмет­кер­лері әрбір мерейлі күндерге, мемле­кет­тік мереке күндеріне арналған кешенді іс-шаралар, танымдық сабақтар, лекциялар, тақырыптық экскурсиялар, тарихи жер­лерге экскурсия, жылжымалы көрме­лер тағы да басқа жұмыс түрлерін ұйым­дас­тырып, қаламыздың барлық мектеп оқу­шылары мен студенттерін қамтуда. Сон­дай-ақ, қаламыздағы «Жас қанат» ба­ла­­лар орталығы, №4 нашар еститін бала­лар­ға арналған мектеп интернатымен ты­ғыз шығармашылық байланыс орнатып, жыл сайын мұражайда осы аталған орта­лықтардың жеке көрмелерін өткізіп келеді. Биылғы жылы Абайдың 170 жылдық, Қазақ хандығының 550 жылдығы, мұражайдың 75 жылдығына арналған «Жас қанат» ор­та­лығының «Қазақстан – алтын бесігім» жә­не №4 мектеп-интернаттың «Мерейлі бе­лестер және рухани құндылық» атты көр­мелері ұйымдастырылып, мұражай экс­позициясынан ерекше орын алды. Оқу­шылардың өз қолдарынан шыққан қолөнер бұйымдары, картиналары осы көрмелер арқылы көпшілік назарына ұсынылып, өз ба­ғасын алып жатады. Осындай мұражай мен мектеп арасындағы екі жақтық шы­ғар­машылық келісім-шарт негізінде түрлі ба­ғыттағы қызмет түрлері арқылы оқушы­лар­ға қазақтың ұлы ақыны Абай Құнан­бай­ұлының мұрасын, шәкәрімтану, мұх­тар­тану, алаштану, саласындағы ең­бек­терді кеңінен насихаттаймыз, терең білуге ынталандырамыз.
Мұражай қызметкерлерінің өткізетін іс-шараларының мектеп бағдарламасынан тағы бір ерекшелігі – мұражай қорында сақ­таулы Ұлы Абайдың өмірі шығармашы­лы­ғы, ақындық айналасына қатысты ар­хив­тік құжаттар, қолжазбалар, сирек фо­тосуреттер, мектеп бағдарламасынан бө­лек тың материалдар, деректерді бейне­баян көрсету арқылы оқушының қызығу­шы­лығын арттырып, ой-өрісін, сөйлеу ше­берлігін дамытуда, әдеби қорын кеңей­туде, шығармашылыққа баулуда маңызы зор.
Қалалық білім бөлімі, дене шынықтыру жә­не спорт бөлімі және мәдениет бөлі­мі­мен де бірлесе көптеген шаралар ұйым­дастырылып отырады. Атап айтсақ, жыл сайын дәстүрлі түрде өтетін республикалық «Абай оқулары», биыл облыстық деңгейде өт­кен «Абайды оқы, таңырқа…» білім сайысы, семинарлар, дөңгелек үстелдер, то-ғызқұмалақ және дойбыдан жекелей бі­рін­шіліктер, жергілікті ақын- жазушылардың шығармашылық кештері, кітаптардың тұсау­кесері, т.б. көптеген мәдени шаралар осы Абай мұражайынан бастау алып жата­ды. Оқушыларға ұлы ақынның мұрасын та­нытуда, интеллектуалдық пайым-пара­са­тын арттыруда мұндай шаралардың да өзіндік маңызы бар.
Бұл мұражайдың білім ордаларымен шы­ғармашылық байланысының бір қыры болса, екінші – ол мекемелермен байланыс ор­нату. Бұл ретте де үлкен жетістіктерге же­тіп отыр. Қаламыздағы әр мекемені қам­ту мұражай қызметкерлерінің енші­сін­де. Осы орайда музейде арнайы экскурсия ұйымдастыру, ұсыныстар бойынша арнайы мекемелерге барып лекция, жылжымалы көрмелер апарып, Абай, Шәкәрім, Мұхтар мұ­раларымен таныстырып, насихат жұ­мыстарын жүргізу – мұражай қызметінің бір бағыты болып саналады. Жыл басынан Абай­дың 170 жылдық мерейтойы бастау алғаннан бастап «Абай әлемі» тақы­ры­бын­дағы іс-шаралар қаламыздағы Қорғаныс істер жөніндегі басқармасы, Шығыс әске­ри қолбасшылығында, қалалық Салық бас­қармасында, түрлі мәдениет ошақ­та­рында, жоғары оқу орындарында, т.б. мекемелерде жүзеге асып жатыр.
Қазіргі кезде елімізде мұражай – ғы­лым­ның, білімінің, мәдениеттің қалып­тасуы­на ықпал ететін ғылыми-танымдық ба­ғытта қызмет атқаратын өз алдына дер­бес мекеме.
Жалпы айтқанда, жас жеткіншектерге бі­лім беру, шығармашылыққа баулуда, отан­сүйгіштік рухта тәрбиелеуде мұражай қыз­метінің атқарып отырған үлесі зор еке­нін айтып өткеніміз жөн.
Музей – ел тарихы, ұлттың мәдение­тінен ха­бар беретін тарихтың қайнар көзі. Музейде сақталған әрбір құндылықтан жеке мұра тарихын ғана емес, сол мұраға байланысты кезеңді, оны жасаған халық­тың мәдени деңгейін, тарихын көруге бола­ды. Абай мұражайына келген әрбір көрер­мен осы құндылықтарды өз көз­де­рімен көру арқылы үлкен рухани азық ала алады.

Гүлжан Құдайбергенова,
Абай қорық-мұражайының
ғылыми қызметкері.