ТАУ – МЕНІҢ МӘҢГІЛІК ТАҚЫРЫБЫМ
Тұрлыбек МӘМЕСЕЙІТ:
Қалам ұстаған жандардың өз табиғаты, өз тақырыбы, өз ерекшелігі болады. Талантпен қоса тақырып жымдасып, ойдағы дүние қағазға түседі. Міне, бұл – жазушының таңдап алған жолы. Жазушы, сыншы Тұрлыбек Мәмесейіттің шығармаларының дені тау туралы болып келеді. «Неге олай?» деген сұрағымызға жазушының жауабын сұхбат барысынан оқи аласыздар.
«Абай жолын» түсінбейтін студенттерді де кездестірдік
– Қазір жоғары оқу орнында ұстазсыз. Жастардың әдебиет пәніне деген ынтасы қалай?
– Жоғарыда айттым. Кітап оқымайтын ұрпақ дегенім – бүгінгі студенттерге де қатысы бар сөз. Олардың арасында әдебиетке, кітапқа көңіл аударатын бірлі-жарымы кездесіп қалады. Кездеспесе, ол да жоқ. Көпшілігінің көркем әдебиетке деген ықыласы тым жұтаң. Сондай кездерде ең болмаса мектеп бағдарламасындағы шығармаларды оқыған шығар деп әдейі сұрақ қоямын.
М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, Ғ.Мұстафиннің белгілі туындыларын көпшілігі оқымаған болып шығады. «Абай жолын» бастап оқып едім – түк түсінбедім. Тілі ауыр екен», – деген студентті де кездестірдік. Осындайлардан кейін: «Бұлар мектепті қалай бітірген?! Мектептердегі оқу-тәрбие жұмысының жұрттың көңілінен шықпай жүргені рас екен ғой!» деген ойға қаласың. Білімнің негізі мектеп қабырғасында мықтап қаланбаса, оқушы бойында бір ұмтылыс, білуге құштарлық қалыптаспаса, осылай немқұрайды қожыраудың шырмауында қала береді. Сондай-ақ көркем әдебиетті оқуды да сол мектеп қабырғасында баланың дағдысына сіңірген жөн.
Осыдан екі жыл бұрынғы бір ресми деректе қазақтар кітапты аз оқитын халықтар қатарында екен. Әлі де оңала қойған жоқ. Бұл күнде журналистика факультетінде оқитындардың 90 пайызы қыздар. Олардың кейбірінен «бұл мамандықты неге таңдадың?» деп сұрасаң: «Мен журналист болмаймын, тележүргізуші болғым келеді», – дейді. Байқадыңыздар ма?! Әдемі болып телеэкраннан көрініп отырмақ. Осындай оймен журналистикада оқудың не қажеті бар?!
Сұрақ әдебиетке деген ынта-ықылас жайында еді ғой. Көркем әдебиетті былай қойғанда, қазіргі студенттер оқулық кітаптардың өзіне соншалық ықыласты емес. Онан да интернеттегі ақпараттарды пайдалану оп-оңай. Көпшілігі осы тақ-тұқ еткен қан-сөлсіз ақпаратқа малданып жүр. Тегінде, Рухани жаңғырудың бастау көзі кітапта екенін түсінетін кез келді.
– Драматургия саласында да бірнеше еңбектер жаздыңыз. Жазушылық пен драматургияда өзіндік үндестік бар ма?
– Соңғы жылдары драматургияға қалам тартып, 4-5 пьеса жаздым. 2-3 шығармам сахналанды. Дайындалып жатқандары да бар. «Таңжарық» атты драмам республикалық «Тәуелсіздік толғауы» конкурсында жүлделі орынды иеленді. Сыбайлас жемқорлық тақырыбына жазылған «Құлқынның құлы» атты пьесамды үш театр сұратып алды.
Драма – күрделі де қиын жанр екені белгілі. Таңжарық тақырыбына көп дайындалдым, екі томдық роман жаздым. Қашанда ақын тағдыры – халық тағдыры. Аю мен айдаһардың қыспағында босқындық өмірді бастан кешкен халқымыздың қиын кезеңіндегі тағдырын Таңжарық ақынның азапты ғұмырымен көрсеткім келіп, оның түрмедегі тауқыметке толы ширығысты сәттерін алдым. Қиракезік заманда қиын тағдыр кешкен Таңжарық ақын да Елбасы айтқандай, («Ұлы даланың жеті қыры») Ұлы даланың ұлы тұлғаларының бірі ғой. Олардың ұлылығын ұмытпай, есімдерін жаңғырту кейінгі ұрпақтың – біздің парызымыз болса керек.
Драматургияда қандай тақырыпты қозғасаң да оңай емес. Жанр талабы өте жоғары. Прозадағыдай кең көсіліп суреттей алмайсың, баяндауға, түсіндіруге жол бермейді. Артық деталь, орынсыз айтылған бір ауыз сөздің өзі бәрін бүлдіреді. Сондықтан тереңнен толғап, құпия қалтарыстарға жіті үңіле түсуді талап етеді. Кейде 30-40 беттік драмадан гөрі 300-400 беттік проза жазу оңайырақ көрініп кететіні бар. Дегенмен шұқшия іздену қай жанрға балса да керек.
Сұхбаттасқан
Дүйсенәлі ӘЛІМАҚЫН
(Сұхбаттың толық нұсқасын газеттің №9 (3643) санынан оқи аласыздар)