Бұл – Ұлу жылы, 2012-нің шілде-тамыз айларының қол ұстасқан тұсы болатын.
Қазақстан – егемен, еркін, өз бостандығын өз қолына мәңгілікке алғаны талассыз шындық. Бүгінде Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл деп жатсақ, осы бір мыңжылдықтың жартысынан асатын уақыт белесінде қалуымыз шын мәнінде «мың өліп, мың тірілген» қилы заманды бастан өткізді. Тәуба, бүгінде қазақ елі өз жер көлемі, өз шекарасы, Көк Туы, рухты Әнұраны бар дербес мемлекет. Аты мен абыройы жұмыр жердегі 200-ден аса елдердің ішінен өзіне лайықты айтулы орнын иемденіп, атағы ғаламға жайла бастаған ел!

Бұл күнге Қазақстан оңай жолмен жеткен жоқ! Өзім көрмеген арғы тарих туралы дерек кел­тіріп, көзім көрмеген дүниені әңгімелеу та­би­ғатыма жат. Мен тек көргенімді айтамын! Бү­гін тура сондай бір тарихты тарқатудың сәті тү­сіп тұр…

Тарихты халық жасайды. Бұл – көп дәлелді ке­рек етпейтін ақиқат. Тарихтың басты қаһар­ма­ны да – Халық! Халықтың даму, орнығу ке­зең­дері, басынан өткен «тар жол, тайғақ кешуі», жеңісті күндері мен «ел басына күн туып, еті­гімен су кешкен», көзден жас парлаған сәт-са­ғат­тары ұлттың ұлы жанын құрайды. Ұлт тарихы бір адамның, жеке отбасының, бір ғана ауыл, ау­дан, облыстың қуаныш-қайғысынан емес, тұ­тас халықтың ортақ қуанышы мен өкінішті сәт­терінен тұрады. Мұны біз тарихтың ащы са­бақ­тары деп жатамыз. Ал тарихтың күнгейі мен кө­леңкесі қатар жүрері белгілі.

Қазақ қазақ болғалы ондай шуақты күндер мен бұлтты түндер аз болған жоқ. Осы ғұмыр кеш­кен алпыс бес жылда талай тарихқа куә бол­дым. Ішінде тәттісі де, ащысы да бар. Әңгіме өз бостандығын алған қазақ елі жайлы бол­ғандықтан тізгінді солай қарай тарта сөйлейін. Бұл ширек ғасырға таяу жылдарда елімізде шын мә­нінде тұтас жүз жылға татитын тарих қалып­тасты.

Мен бір нәрсемен келіспеймін: бүгінде би­лік басында жоқ, іс басынан шеттетілген, басына кездейсоқ болса да таяқ тиген жан­мен әң­гі­мелесе қалсаңыз – дүниенің бә­рі жаман, бас­шылардың бәрі оңбаған, тұр­мыс-тіршіліктің бә­рі қараң боп елес­тей­ді. Бірақ олай емес! Ал­ла тағаланың ау­зы­мыз­ға салған алғашқы сө­зін­дей, бәрін «тәу­бамен» бастаған жөн болар. «Тәу­ба! Ел аман, жұрт тыныш, Отанымыз соғыс өр­ті­нен аман, жейтін нан бар, ұрпақ өсіріп жа­­­тыр­мыз». Адамзат баласы өзінің даму барысында, ел, мемлекет өзінің құрылу – тұрақтану ке­­­зеңінде небір сұмдықтарға ұшырағанын ұлан-ғайыр тарихқа көз салған жандар біледі. Біз жаңа дәуірде жаңаша қалыптасып келе жатқан мемлекетпіз. Орнығу жолында желге, құзға ұрынбау мүмкін емес. Тарихтың өркендеу заңы қатал, Көшбасшылық кез келгеннің қолына бе­ріле бермейді. Ұлы тарихта батырлық, ше­шен­дік, би, бек, мансаптық категория се­кілді Ел­басылық тағдыр аса сирек жан­дар­дың маң­дайына жазылады.

Еркіндіктің еркін ауасымен демалған Қа­зақстан халқы даму, тұрақтану кезеңінде не­бір қиындықтарды бастан кешірді. Жиырма жылдың белесінен жаңа асқан біз түгілі, құрылғанына 200 жылдан асқан АҚШ та осындай астаң-кестең тарихты басынан өт­кізуде. Өзге елдерде тек май шайнап, қаймақ түкіріп отырған жоқ.

Мен саясаткер емеспін, журналистпін. Мен нақ­ты жағдайды, яғни өнер, спорт, адамдардың көңіл күйі, арман-мүддесі, куанышы мен ре­­нішін таразылайтын базардың сатушысы мен алушысымын. Кеудеме соны түсі­не­тін жүрек қонып, алақанға сала білер сезім берілген. Мен де пен­де­мін, бірақ ес біліп, етек жапқан күннен бас­тап пендешілектен биік тұруға уәде бер­ген, соны өмірімді сертке тіксем де орын­дап келе жатқан Жазғанмын!

Аждаһадай ақырған жаһандану заманында дербес елдердің өз алдына бөлек өмір сүруі сірә мүмкін емес. Жалғыз қал­ған елді саяқ жүрген құлын-тайдай кез кел­ген күшті ел екі толғап, бір-ақ жұтады. Еш­кім оған «неге бұлай еттің?» демейді. Бү­гінгідей біреу-біреуге соғыс жарияла­ма­ған күннің өзінде бір ел бір елді гүмпілдетіп бом­былап, гүрсілдетіп атқылап жатқанда, кім-кімге тыйым болып отыр?! Мүйізі қа­ра­ғай­дай мемлекеттердің өзі Еуроодақ, Бри­та­нодақтары, ШОС, Еуроазия одағы, Ла­тынамерика мемлекеттерінің одағы, Кариб бас­сейні елдерінің одағы деп бірігіп жат­қан­дары сондықтан. Бұл жаһандану әсе­рінен төніп келе жатқан алапатқа бірігіп қор­ғану, соның әсерінен әлемді буып тұр­ған дағдарыстан күш жинап аман қалу ша­ралары.

Біз қуаныштан гөрі реніш атаулыны кеу­демізде ұзақ сақтайтын әдетіміз… Ал халықтың қуанышын, шын қуанышын кім бі­леді? Кім есіне түсіре алады? Ел боп қуан­ған сәтті, күнді, жылды? Нағыз елдік, ха­лықтық қуанышты… Әрине, біреудің шаңы­рағында нәресте дүниеге келеді, біреу үйленеді, біреу оқу бітіреді, енді біреу марапат алады, тұтас ауыл төл мен егінге ке­неледі, бір аудан үздік атанады, облыс көш бастайды. Бұл да қуаныш. Әйтсе де, олар жеке немесе топ жанның қуанышы. Ал бүкіл Қазақстан халқы ел болып, мемлекет болып қуанған кезін кім көрді? Ел болып қуанған, мемлекет болып мерейленген, бүкіл Қазақстан халқының шын ба­қытты болған сәтін білесіз бе, Сіз – Оқыр­ман?!

Мен білемін! Және сол Бақытты күн­дер­ді қағазға қондырып, сол бақытты сәттердің куәгері болып, оттай ыстық оқи­ғаның қақ ортасында жүрдім! Енді сол бір бүкіл ел бақытқа кенелген 16 күн жайлы айқайлап айтайын! Бұл – Ұлу жылы, яғ­ни 2012-нің шілде-тамыз айларының қол ұс­тасқан тұсы еді.

Бұл кезеңде мен сыпырылып түсіп қал­ған атыма қайта мініп, спорт атты шексіз әлем­ге еркін қанат қаққан сәтім еді. …Жазықсыз жазаланып, жеті жылдай те­ріс қарап жатып алған мені спорт министр­лі­гінің басшыларының бірі ауыл спорты Қоғамын құрып, соны басқаруға Астанаға шақырды. Бардым. Қоғам құру қандай қиын – «мойным ырғайдай, битім торғай­дай» боп азып-тозып жүргенде, таяуда ғана министр болған Талғат Ермегияевке кездейсоқ кіріп қалдым. Мен де оны, ол да мені ұзақ жылдар бойы білетінбіз. Кірген бетте Талғат Амангелдіұлы маған қолқа сал­ды. Шаруа жағдайымен, әрине. «Аға, «Спорт» газеттерін жеке қолдан министр­лікке қайта алып жатырмыз. Спорт секілді ел мерейін, ел намысын қорғайтын салаға өз ведомстволық газеті керек. Газеттердің жағдайы тым төмендеп кеткен екен. Қа­зақша газетіміз мүлдем жоқ, шықпай қа­лыпты… Сол газеттерді Сіз қолға алып, қай­та түлетіңіз!» – деді. Жылап жібердім! Соң­ғы 1991 жылдың қаңтар айында осы рес­публикалық газетке бас редактор боп кел­ген екенмін. Содан бері он спорт ми­нист­рімен қызметтес болыппын. Жүрек­жар­ды шындығымды айтайын, солардың ішінде газетке «мемлекеттік маңызы бар» деп қараған басшы аз болды. Мінез-әре­ке­тінде кедір-бұдыр көп болғанымен га­зет­тің ролін марқұм Аманша Ақбаев терең түсінді. Одаң соң газетке, журналистерге ақылмен, парасатпен қарағандар – Қа­ра­тай Тұрысов ағамыз бен Қырымбек Кө­шер­баев ініміз. Өзгелердің газетті ат-ша­насы, ал журналистерді соған жеккен ат­тары санағанына осы 23 жылда қөргенім мен естігенім куә. Содан да болар, Талғат Ер­мегияев газетке осынша мән беріп, мә­селе етіп көтергенде өлгенім тірілгендей қуан­дым.

…Газетті қайтарып алдық, Астанаға көшірдік, қазақшасын қайта аштық. Жеті жыл іште бұғып жатқан жігер мен құштар­лық аққайнардай атқақтап, дүркіреген өмір­ге араластым да кеттім.

Әне-міне дегенше Лондондағы ХХХ жаз­ғы Олимпиадалық ойындар жақын­дап қалды. Талғат Амангелдіұлы мені жиі қа­был­дап, ой-пікір, идеяларын ортаға салып тұрды. Ешқашан «мынау жайлы жаз, жазба!» деп нұсқау берген емес. Олимпиа­даға қатысы бар сұрақтарды сала басшы­сының тіке өзіне сан рет қарша боратып қойдым. Енді сол сырласулардың қадау-қадау деген бір екеуін ортаға салайын.

Олимпиада таяп қалған кез. Кезекті кез­десу. «Дайындық қалай, Талғатжан?» – деймін сынай қарап.«Аға, мен бапкер емес­­пін, сондықтан әр спортшының даяр­лық дәрежесін дөп басып айта алмаймын. Мен бүгінде негізінен ұлттық құраманың стратегиялық шаруасымен шұғылдануда­мын. Олимпиадашыларды қаржыландыру толыққанды болды, олардың оқу-жаттығу жиындарын, ірі-ірі, аса маңызды Олипиада қар­саңындағы жарыстарға қатыстыру мә­селелерін түгел шештік, оларға киім-ке­шек, құрал-жабдық, дәрі-дәрмек, фарма­ко­­­логиялық қажеттіліктер толық сатып алын­ды. Төрешілермен жеребе тастау мә­се­лелері бойынша рұқсат етілген дәрежеде жұмыс жүргізілді. Мен спорт саласының бас­шысы ретінде өзімнің бар міндетімді орын­дадым. Ендігі салмақ спортшыларда!

– Талғатжан, әйтсе де қанша алтын ала ала­тынымызды анықтап айтшы. «Иә-иә, рес­ми түрде үш алтын медаль аламыз де­геніңді естідік».

– Мен таяуда Қазақстан Президентінің қа­былдауында болдым. Нұрсұлтан Әбішұлы мені өте жылы қабылдап, кең отырып әң­гімелесті. Журналистермен болған кездесуде үш алтын медаль аламыз дегеніммен мен Президентке Лондоннан бес алтын медаль әкелуге уәде бердім.

– Қалай?! Бес алтын медаль?! Ол қай­дан келеді, жаным-ау?! Бұл жайлы Прези­дент­ке уәде беру…

–  Саспаңыз, аға! Мен бұның бәрін ой­дан шығарып отырған жоқпын. Біз бапкерлермен бірігіп әр спортшының мүмкіндігін қарадық, талдадық, ақыры осындай қоры­тын­дыға келдік…

–  Жоқ, Талғат Амангелдіұлы, мұныңыз бе­кер болған! Оның үстіне Президентке уәде беру… Ойбай-ау, бес алтын медаль қай­дан келеді? Кім әпереді оны бізге?

–  Аға, тек қана ауыр атлеттеріміз алты алтын медаль ала алады!

– Алуын ала алады ғой, бірақ соны бе­ре ме?

– Сондықтан да ауыр атлеттерге аманат – 4 алтын!

–  Алла сақтасын!

– Аға, бұл менің Президентке берген уә­дем ғана. Ал жоспарда қанша алтын тұр­ғанын айтуға қорықтым…

–  Талғатжан, Елбасына Олимпиададан бес алтын медаль әкелеміз деп уәде беру – нағыз жүрек жұтқандық! Біз, Қазақстан олимпиадашылары, ең атқа мінген жылдары Олим­пиададан үш алтыннан көп алған емес­піз.

– Онда мен Сізге айтайын, ағасы, біз Лон­доннан жеті алтын медаль әкелеміз!

– Не? Не дедің? Валидол! Карвалол! Нит­роглицерин!..

– Бұлардың ешқайсысын жұтудың қажеті жоқ. Талдау – терең, жоспар – нақты. Бұ­дан көп болуы мүмкін, аз болмайды!

– Талғат Амангелдіұлы, мына болжа­мыңыз­дан мен қорқайын дедім. Құдай үшін, бұл жайлы ешкімге айтпашы.

– Сіз де ешкімге айтпаңыз.

– Жарайды, келістік. Тек Олимпиададан кейін осылай болып жатса және кітап жазсам айтамын. Ал енді осының құпиясы бар ма?

– Бар! Ең бастысы даярлық кезеңі өз дәрежесінде өтті. Спортшыларға ішетін та­мақ пен суды өзімізбен ала кетеміз. Алтын медальдан үміті бар спортшылардың бәрі Олимпиада қалашығында емес, мен тұратын отельде орналасады. Олимпиада қалашығына мойындарына алтын медалін тағып бір-ақ оралады. Осылай сенімді­рек.

– Ал жалпы медальдар саны қанша болады?

– Он бес медаль алуды жоспарлап отырмыз.

– Құлашты көкке сермеген-ақ екенсіз! «Жығылсаң түйеден жығыл» дейді қазақ.

– Біз ештемеден жығылмаймыз, аға! Түйеден де, самолеттен де.

– Онда, мақалды былай деп өзгертей­дік: «Ұшсақ – космос кораблімен ұшайық, Аста­надан Лондонға, Лондоннан Астанаға, штур­валда – Талғат Амангелдіұлы!».

– Рахмет, аға, бұл жоспарды орындаудан жанымызды аямаймыз. Тек штурвалда ел Президенті, біз Елбасының көмекші­лері­міз!

Министрдің кеңсесінен теңселіп шық­тым. Мені теңселткен Талғат Амангелдіұлы­ның батыл жоспарлары: елге айтқан 3 ал­тын медалі былай тұрсын, Елбасына уә­де берген 5 алтын жүлдесі. Неғылған жү­рек­­жұтқан шешім?! Неғылған мықты деген бел­дің өзін қайыстырып қана қоймай, үзіп жі­беретін міндеттеме?! Өзіне дейінгі дү­ние­нің бәрін біледі деген Аманша Ақбаев, төрт құбыланың тізгіні қолында деген Темірхан Досмұханбетов, даңқты спортшы Дәу­лет Тұрлыхановтар жете алмаған же­тістікке қалай жетпек?! Бұл не деген феномен? Ақылы орнында ма осы жігіттің?! «Түу, қойшы, өзіңе біреу сеніп сырын айтса, сан-саққа жүгірту деген не әдет осы? Ас­паннан алып жатқан жоқ шығар осынша биік нәтижелерді? Мамандарды жинап зерт­теп, талдаған шығар. Айтса – сенімі бар болар. Ал уәдесін қалай орындайды – ол өз жұмысы, өз құпиясы. Тәуекел етсе, се­бебі белгілі – Қазақстан халқының арман-мүддесі мен Елбасының тапсырмасы  тұрған жоқ па алдында?! Белің бүгілсе елің үшін бүгілсін де!». Мен министрді осылай түсіндім.

…Лондонға ертең-бүрсүгіні аттанамыз деп отырған күні спорт министрі журналис­термен брифинг өткізді. Талғат Амангел­ді­ұлы дәл осы күнге дейін белгілі болған ақпараттарды қысқаша баяндап берді:

– Әзірге 115 спортшымыз лицензия ал­ды. Олимпиада қорытысында 13 медаль жеңіп алуды жоспарлап отырмыз. Оның 3-уі ал­тын!

Сөз тиген бетте менің әріптестерім көл шайқайтын сұрақтарды қарша боратты дер­сіз:

– Сіз бір жерлерде үш, бір жерлерде бес алтын әкелеміз депсіз. Жеті алтын уә­де берді деген де сыбыс бар. Олай болмаса қыз­меттен кетем депсіз, сол рас па?

– Тағы да қайталаймын: біз он үш медаль жеңіп алуды жоспарладық, оның 3-уі ал­тын.

– Жақсы, алтын жүлдеден үміткерлер кімдер?

– Сегіз ауыр атлеттің бесеуі алтыннан үміт­кер. Дайындықтары өте жақсы, психо­ло­гиялық кедергіден өте алғаны алтын ала­ды!

– Жаңадан қосылған екі ауыр атлет жай­лы айтсаңыз?

– Архи мен Чонтей соңғы екі жылда Қыр­ғыз­стандағы спорт базамызда дайындалды. Көрсеткіштері күшті болған соң оларды командаға қостық.

– Лондонда біздің спортшыларымызға эстрада жүлдыздары барып өнер көрсете ме?

– Спорт министрлігі мұндай шаруамен шұғылданбайды.

– Спорт формасы жәйлі?

– Форманың дизайнын жасаған итальяндар, тігілген жері Түркия. Тапсырманы орындаған Құралай Нұрқаділованың фирмасы.

– Олимпиадаға Қазақстаннан баратын және Ұлыбританияда тұратын қазақстан­дық­тардың жарысқа баруына Спорт ми­нистр­лігі қолғабыс ете ме?

– Міне, бұл тамаша сұрақ. Олимпиадаға Қазақстанның кез келген азаматы бара алуына Спорт министрлігі қолдан келген мүм­кіндігін аямайды.

– Дегенмен… Егер айтқан жоспарыңыз орын­далмай қалса қызметтен кетесіз бе?

– Келіңіздер, былай келісейік. Егер Лон­донда үш алтыны бар он үш медаль ала ал­масақ, осы сұрақты маған сол кезде қойыңыздар. Жауапты да сол кезде аласыздар! Ал қазір бәріңізге рахмет, осымен брифинг аяқталды!

Кездесуден риза болып шықтым. Әшейін­де езуінен күлкі кетпейтін, жұмсақ мінезді Талғат Ермегияев бұл жерде тастай сенім, өзі жоспарлары, жұртқа хабарлаған ақ­паратының тағдыры үшін басын беруге бар басшы ретінде танылды. Халық күн сайын патриоттық болмыс көрсете бермесе де, осындай ел намысы сыналар тұста қа­тал талап қоя алады. Оған шыдас беріп, сөз­ден де, істен де жаңылмау көпті көрген тіс­қаққан басшыға да оңай емес. Ат­тандық Лондонға! Жазғы ХХХ Олимпиадалық ойындарға аттандық. Олимпиада салтанатты түрде ашылды. Қазақстан спортшылары бұл ашылу кезінде әдемі көрінді. Сал­­танатқа Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев ар­­найы барып, спортшыларға дем берді. Со­дан кейінгі бақытты күндер өң емес түсі­міздей, бір-бірін қуалап, жетіп жатты Туған жерге…

Бірінші бақыт. Ертеңіне тас жолға ве­ло­бәйгешілер шықты. Әлемдегі теңдесі жоқ абыройлы жеңіс саналатын бұл вело­бәй­гені қарт Қызылжардың түлегі Александр Винокуров ұтып алды! Кешкісін «Қа­зақ ауылында» жиналдық. Тойға жинал­ған мың адам арасында риясыз қуаныштан жүзі балбұл жанып, спорттық формамен шауып жүрген Талғат Ермегиявты жолық­тыр­дым. Екі езуі екі құлағында, кеудесі шал­қақ, сөзі тастай: «Біздің бұл Олимпиа­да­ға қалай дайындалғанымыздан ел хабардар. Міне, соның алғашқы жемісі. Ешкім Винокуровтың жеңісін кездейсоқ деп ойламасын! Еркін ел болғалы бірде-бір Олимпиада дәл бұлай сәтті басталған емес. Бұл – Қазақстан үшін спорттағы ұлы күн! Бұл Қа­зақстан халқына бақыт сый­лаудың бас­тал­ған күні. Алтын жауынмен басталды ХХХ жазғы Ойындар! Алтын жауын толастамайды! Бұйыртса, біз, спортшылар мен спорт мамандары Елбасы бастаған көшке қуаныш пен бақыт сыйлауды жалғастыра бе­реміз!».

Таң-тамаша қалдым. Әрине, тек Ви­но­куровтың жеңісіне емес. Винокуровты со­нау Сидней Олимпиадасының мәресінде қар­сы алғанмын. Кеудесінде мың аттың кү­ші бар жүрек дүрс-дүрс соғып тұрғанын бі­лемін. Сенемін! Сүйсінемін! Бас иемін!

Талғат Амангелдіұлының шешендігіне қай­ран қалдым. Сұраққа да, жауапқа да қи­налмайтынын білетінмін. Дегенмен, Оли­мпиаданың беташар күні айды аспанға шы­ғарып тұрған елдің спорт министрі не дер екен деген ерекше қызығу жанның бә­рінде болды. Соларға жауабы қандай сәт­ті болды спорт киімін киген басшы­ның.

Екінші бақыт. Ертеңіне темір көтеруден Зульфия Чиншанло чемпион болды. «Қазақ ауылында» той жалғасты. Айтылған мың сөздің тобықтай түйінін Талғат Ермегияевтан естідім: «Достар! Бүгін Елбасымыздан жә­не республика Парламентінен құттықтау жеделхатын алдық. Телефон, телефакс арқылы құттықтап жатқан жандар қанша­ма?! Халқымыз қуаныштан теңселіп тұр, достар!»

Үшінші бақыт. Зіл көтерудің екінші күнін де Қазақстан туын ең биікке көтерген Майя Манезаны «Қазақ ауылында» қарсы ал­ғандар қарасында есеп жоқ. Өрттей ыс­тық құшақтар, қанат байлап елден жетіп жат­қан жеделхаттар.

Сол кештен құлақта қалған қымбат сөз мы­нау болды. Т.Ермегияев: «Майя жеңген бү­гінгі күн – биік белеске шыққан күн. Бү­гін біз елге, Президентке берген уәдемізді орындадық. Яғни үш алтын медальді жеңіп алдық! Осындай қуаныш құшағында тұр­ғанда айтуым керек: спортшы­лары­мыз­дың бұл табыстарының қайнар көзі – Елба­сы­ның әкелік қамқорлығына тікелей байланысты. Бұл қамқорлықты ұлттық құра­ма­да­ғы әрбір спортшы толық сезінді. Дәл бү­гін одан да терең шындықты ортаға сала аламын: аса күшті спортшыларымыздың жолына ешкім тосқауыл болмау үшін, Президент тапсырмасы бойынша, бүкіл халық­аралық федерациялар мен техни­калық төрешілер құрамымен заң аясындағы бүкіл мәселелер талқыланып, шешілген. Әсіресе, біздің командамыз үздік саналатын ауыр атлетикада! Міне, достар, Қа­зақ­стан халқы бүгін қуаныштан да асып, ба­қыт­қа кенеліп отыр. Құтты болсын! Біз хал­­­қымызға бұдан да мол бақыт сыйлауға күш-жігерімізді, жанымызды аямаймыз!

Төртінші бақыт. Ауыр атлетика помос­тында зілтемірге қоса кешегі командалас құрбылары Заболотная мен Евстюхиналар­ды бір-ақ «көтерген» Светлана Подо­бе­до­ваның жеңісі Лондонды төңкеріп кете жаз­­дады. Бұл кеште Т.Ермегияев ғажап төрт ауыз сөз айтты: «Қымбатты, Светлана! Сен бүгінгі чемпиондығыңа қоса ел ре­кордшы­сы атағын да алдың. Егемен Қа­зақ­стан тарихында бір Олимпиададан төртінші ал­тын алған рекордшы сенсің. Құттық­тай­мын және Алғыс айтамын! Достар! Зіл­те­мір­шілердің құрама командасының бап­кер­лері Алексей Нимен, Энвер Түрклериге ерекше құрмет көрсетемін. Бүгін помостта нағыз бапкерлердің Олимпиадалық шай­қасы өтті. Қандай тактикалық «ойын» бол­ды десеңізші?! Сол шайқаста Сіздер жеңіп шықтыңыздар. Сіздерге рахмет және бас иемін! …Біз ауыр атлетикадан ғана үш ал­тын медаль алдық. Бұл да жеңістің соңы емес. Мұның бәрі жоспарланған жеңіс. «Өтірікшінің куәсі жанында» деуші ме еді?! Міне, менің куәм Алексей Ни. Біз күніне екі рет кездесіп, бар жағдайды талқылап жүрміз. Бұйыртса, ертең тағы жиналамыз осы «Қазақ ауылында», достар! Бәріңізге рахмет! Жаратқанның біздің Отанымыз бен Халқымыздың Бақытты болған күніне куә қылғанына тәубә!».

Талғат Ермегияев көпшілік алдында еріксіз көңілі босап, қуаныштың көз жасын ірке алмады.

Бесінші бақыт. Илья Ильиннің Олим­пиа­­дадағы бұл жеңісі тура бір Айды көле­гейлеп, Күнді ұялтқандай құдіретті болды. Бұл күні Лон­дондағы бүкіл Олимпиада тоқтай тұ­рып, Ильяның ғажап жеңісіне там­­сан­ған­дай, қол соққандай әсерде бол­дық. «Қазақ ауыл­дағы» той кешінен екі-ақ сәтті су беті­не шығарамын. Т.Ермегияев: «Илья, қым­бат­тым! Құттықтаймын! Сен бір мемлекет – Қазақстан тарихындағы екі дүркін Олимпиада чемпионы атанған тұң­ғыш әрі жал­ғыз атлетсің! Сен – дарасың! Саған бұл жеңіс оңай келген жоқ. Бұл Олим­пиада тұ­ғы­рына сенің қандай тар жол, тайғақ кешумен келгенің менің көз ал­дымда. Сен жең­дің! Әуелі өзіңді жеңдің! Содан соң әлем­нің бар мықтысын тізер­леттің! Сен ға­­жап атлетсің, ғажап адамсың, ғажап спорт­шысың!».

Илья Ильин: «Талғат Амангелдіұлы! Сіз­ге ерекше рахмет! Осы Олимпиадаға даяр­лық кезеңінде мен Сіздің арқаңызда еш­қашан ештемеге алаңдамай жаттықтым. Білесіздер ме, достар! Мен Талғат Амангел­діұ­лымен былтырдан бастап тізе қосып жұмыс жасай бастадым. Ол – уәденің адамы! Айтты ма, орындады дей беріңіз. На­ғыз басшы! Қарапайым, мейірімді, қам­қорлығы мол, кез келген сәтте жолығып, сені тыңдайтын әрі іс шешімін дөп табатын министр! Қөрдіңіздер ме, бүгін біз Талғат Амангелдіұлы екеуміздің Отанымызға қандай Жеңіс сыйлағанымызды?!».

…Лондан төріндегі бұл кешті мен жүр­гізіп отырғанмын. Министр мен спорт­шы­ның бір-біріне деген қылаусыз сыйы, құр­ме­ті жүректі ерекше кернеп, келесі ке­­йіп­­керге сөз беретін кезде дауысым жа­рықшақтанып, тұла бойды баураған ри­залық сезім денені балқытты. …Ә, ұмы­тып барады екенмін, Талғат Ермегияевке мынадай сұрақ берілді: «Сіз өткен жолы, үш алтын алған кезде, нысананы бес алтын жүлдеге жылжытып едіңіз. Бүгін ол ме­же де алынды. Ендігі нысана қандай?».

– Шешінген судан тайынбайды, ендігі ны­сана 7 алтын медаль болады! Сол күні жүз­дескенше, достар!

Зал соғылған шапалақтан бір аунап түс­ті.

– Жарайсың, Талғат Амангелдіұлы!

– Жасасын, Елбасы! Алға, Қазақстан!

– Спорт министрі жасасын!

– Халық қуанышына ортақпын!

Алтыншы бақыт. Үш қарғып барып Олим­пиаданың алтын медалін қағып түс­кен Ольга Рыпакова «Қазақ ауылына» ке­ліп кездесу өткізгенше Қазақстанда таң сарғайып қалған еді. Бірақ Лондондағы бірде бір адамның қалта телефоны тыным ал­ған жоқ. Бүкіл Қазақстан аяғынан тік тұрып, чемпиондарға қол шапалақтап тұр­ған­дай әсерде жүрміз. Бір таяп қалғанда министрдің құлағына сыбырладым: «Тал­ғатжан, Қазақстан мол бақыт құшағында! Енді не арманың бар?!». «Аға, білесіз ғой ен­дігі арманымды, кеше де айттым, бүгін де қайталаймын… Соған жетсек!». «Білемін, білемін, Талғатжан! Сенің еңбегіңе халық­тың осы ниетіне құдай береді тілекті. Әумин де, айналайын!». «Әумин, аға!».

Рыпаковаға арналған кештегі Талғат Аман­гелдіұлының балбұл жанған жүзін әлі ұмыт­паймын: ол бүгін министр ретінде ба­қыт­ты еді; бүгін ол Қазақстан Азаматы ре­­тінде бақытты еді; бүгін ол шын бақыт­тыдан да бақытты еді!

– Ольга! Қайталанбас Ольга! – деді Т.Ер­мегияев сөз алып. – Сенің бүгінгі жеңі­сің­нің арқасында Қазақстан ұлттық құра­ма­сы өзінің алтыншы медалін жеңіп алды. Әрі оның алтауы да алтын! Бұл табыстар бү­кіл әлемге Қазақстанның қаншалықты эко­номиқалық, әлеуметтік қарыштап дамып отырғанын дәлелдейді!

Жетінші бақыт.  Жетінші бақыт! Қан­дай ке­ремет! Қандай тәтті! Қандай көп боп күт­­кен бақыт! Бұл күні бүкіл Қазақстан хал­қымен бірге біздің де – менің де, Тал­ғат­тың да, Сіздің де армандарыңыз орындалды.

– «Қазақ ауылында» той басталмай тұрып Талғат Амангелдіұлы қарсы жолықты. Ағалық-інілік ыстық сәлемнен кейін дереу министр мен журналистік қасиет шарпысып қалды.

– Талғатжан, дәл қазір деміңмен темір бал­қытар сәтте не айтар едің?

– Қазақстан халқына рахмет, бас ие­мін! Бұл жеңістердің бәрі сол Халықтың қуа­тымен келді. Оны біз осы он алты күннің бә­рінде сезініп отырдық. Қазақстан Респуб­ликасы Президентінің әкелік қам­қор­лы­ғына зор алғыс білдіреміз. Жеңіс­тердің бас­тауы – Халық пен Президент!

– Талғатжан! Үш алтын, бес алтын, жеті ал­тын дедің. Бәрі де орындалды. Орын­да­дың! Енді бақыттысың ба?

– Бақыттың шыңындамын, аға! Сөз бе­ріп, оны орындай алған басшы мен ер-аза­матта не арман болушы еді?!

– Талғат Амангелдіұлы! Бүкіл елге 13 ме­даль, оның 7-і алтын болады деп қаққан қа­зықтай уәде беру – дәл солай орындау – не құдірет?

– Мұның бәрі ұзақ жылғы жұмыстың, те­рең талдаудың нәтижесі, аға! Енді құпия­ны аша берсем де болады: бұл чемпиондар­ды мен Астанадан аттанбай тұрып-ақ
Ел­басымызға нақты аты-жөнімен баян­да­ғанмын!

– М-м-м… А-а-а … Ой-ой-ой… Иә-иә-иә,

Серік Сәпиев «Қазақ ауылына» келген бетте бұл Лондондағы Олимпиаданың соң­ғы жүздесуі болды. Кездесуді жүргізу ба­қыты тағы маған бұйырды. Қуанышпен ба­қыт­тан есіміз кіресілі-шығасылы боп жүр­сек те той кешін дәстүрге сәйкес Талғат Ер­мегияевке сөз беруден бастадым. Тал­ғат Амангелдіұлы сөзін аса салмақты оймен аяқтады: «…Бүгін мен қазақстандық спорт­шыларды Лондондағы ғаламат жеңі­сімен құттықтай отырып, бәріне зор алғыс білдіргім келеді! Бұл жеңіс ел Президенті мен үкіметінің зор қамқорлығына қоса біздің спортшылардың жанкешті ерлігі, спорт түрлері бойынша федерациялардың министрлікпен тонның ішкі бауындай ты­ғыз, бірлескен жұмысының арқасында кел­ді. Енді біз Пекиндегі жалпыкомандалық 29-шы орыннан 12-ші орынға бір-ақ се­кірдік. Біздің бұл табысымызға әлемдегі төрт миллиардтан аса жан куә болды: туымыз 13 рет желбіреп, Әнұранымыз жеті рет шырқалды. Қазақстан спорты үшін жаңа меже – жалпыкомандалық 12-ші орын дү­ниеге келді. Халық арманы, Президент тап­сырмасы орындалды! Ендігі міндет – осы биіктен төмендемеу!»

…Олимпиада аяқталды. Жеңіс буын ұшақ етіп мінген бәріміз елге қарай қанат байлап ұштық. Ортамызда Отанға сол жеңіс­терді сыйлаған оғландар, жеңіс жос­па­рын құрған бапкерлер мен басшы-бағ­ландар бар. Ал алдымызда осы Олимпиада Жеңістерінен осы Ұлу жылының жай­дары жазында шын бақытты болған Қ­а­зақстан халқы күтіп отыр еді!

***

Содан бері үш жыл өтіпті. Рио-де-Жа­ней­родағы кезекті жазғы Олимпиада да есік қағып, терезеден сығалап тұр. Спортшыларымыз сол бір биік нәтижеден төмен түспеу үшін жанын салып даярланып жатыр. Халық та, бір сәт осы жылдары көрген қиындық атаулыларынан серпіліп, сол Олимпиада кезінде ел болып қуанамыз деп алақандарын ысқылап отыр. Тек, ұлттық құрамының аты аңызға айналған тізгін тартушысы Талғат Ермегияев болмайды бұл жолы іс басында… Осы Олимпиада қорытындысына орай жазған «Золотой Олимпийский маршрут» атты кі­та­­бымда ел спортына «Жеңімпаздық ілім» әкелген, «Жеңімпаздық мектеп» қалыптастырған қайраткер» деп ат қойған Азамат бастамайды команданы… Осыдан үш жыл бұрынғы Олимпиадада аспаннан алтын жаудырған іскер ұлды сағындым мен де. Спортшылар да алаңдаулы секілді. Халық та бөркін аспанға атуды аңсап отыр. Халқына қуаныш, бақыт сыйлағаннан асқан абырой бар ма екен Азаматқа?! Сон­дай Азаматын дүбәра дауға бермес болсашы! Сондай Азаматтың алтын басын қор етпеші, Жаратқан! Сондай Азаматын бағалай алар болсашы, Қазақ қоғамы! Бәрінен бұрын Құдайдың көзі түзу болсашы! Әумин!

Несіп ЖҮНІСБАЙҰЛЫ,
Лондон Олимпиадасының шежірешісі,
журналист-жазушы,
әлемдік спорт журналистері Қауымдастығының мүшесі,
ҚР спорт баспасөзі Қауымдастығының Құрметті президенті,
спорт шебері, жоғары ұлттық дәрежедегі төреші,
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері. 

 Астана қаласы.