ҚАЛАМГЕР ЕҢБЕГІН ҚАДІРЛЕЙ БІЛЕЙІК

Сұлтанәлі Балғабаев:

Жазушы-драматург, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Сұлтанәлі Балғабаевпен әңгімеміз кітап және оқырман, кітаптың таралымы жайында өрбіді. «Қарабайыр тілмен айтқанда, кітап – халық тұтынатын өнім. Яғни, баспадан шыққан әрбір дүние көпшілікке жетуі керек. жұрт оны оқып, танысуы қажет. Жазушының көз майын тауысып қағазға түсірген ойы, арман – мақсаты сонда ғана орын­далады», – дейді ол.

---

– Бүгінгі әңгімеңізді жақында ғана Астанада өткен «Қазіргі за­ман­ғы сөз энергиясы» атты Еуро­азиялық әдеби форумнан баста­сыңыз. Бұл жиыннның ерекшелігі мен маңызы туралы не айтар еді­ңіз…
– Әдебиетімізге Астана фо­р­у­мы сияқты жиындардың жасар ықпалы ерекше. Форумда өзге елдердің әдебиеті қалай дамуда, бұл жөнінде оларда қандай озық іс-шаралар жүзеге асырылуда деген тақырыпта кең сөз болды. Де­мек, форумда айтылған осы мәселелерді алдағы уақытта бізде де қолданысқа енгізуге жол ашы­лады.
Форумда өзіміздің ішкі мә­се­леміз – қазақ әдебиетінің қа­зіргі жағдайы мен болашағы да жан-жақты талқыланды. Қазақ қаламгерлерінің көшбасшылары Қабдеш Жұмаділов, Дулат Иса­бе­ков, Төлен Әбдіков, Бексұлтан Нұр­жекеев, Софы Сматаев, Ты­ным­бай Нұрмағанбетов бастаған әріптестеріміз әдебиетіміздегі өзек­ті мәселелерді реттеп, бір жүйе­ге түсіру жөнінде нақты ұсыныстарын ортаға салды. Бұл ұсыныстар ескерусіз қалмай, жүзеге асады деп үміттенеміз.
– Демек, қазақ әдебиетінің дамуында ешқандай кедергі, қиындық жоқ, барлық мәселе ойдағыдай шешіледі дейсіз ғой.
– Олай деп айта алмаймын. Әдебиетті дамытуда әлі күнге назар аударылмай келе жатқан біраз жағдайлар бар. Және бұл жағдайлар күн өткен сайын күр­деленіп, тереңдей түсуде.
– Ол қандай мәселелер? Тү­сі­нік­ті болу үшін нақты айта кет­сеңіз.
– Әдебиетіміздің дамуына кедергі жасап отырған ең басты екі жағдай бар. Оның біріншісі – қаламгердің шығармашылық еңбегін дұрыс бағаламау. Яғни, қаламақы мәселесі. Екіншісі – кітап таралымының төмендігі.
Әңгімемізді осы жағдайлар­дың біріншісінен бастайық. Өркениетті елдер шығарма­шы­лық саланың, оның ішінде әде­биет қайраткерлерінің еңбегіне айрықша көңіл бөледі. Оларды қоғамның дамуына ықпал ететін ерекше тұлға деп есептеп, еш­те­ң­е­­ге алаңдамай шығар­ма­шы­лық­пен айналысуына толық жағдай жасайды. Жарық көрген әрбір шығармасына лайықты төлемақы төлеу нақты жүзеге асырылады. Бұл заңды да. Өйткені, жазу­шы­лар­­дың шығармашылықпен ай­налысып, өркениеттің бүгінгі да­муына сай жаңа, сапалы туын­дылар беруі ең алдымен сол мемлекеттің абырой-беделінің өсуі, рухани салада жаңа биік­терге көтерілуі үшін керек. Бұл бізге де тікелей қатысты. Қазақ­станды ең дамыған, өркениетті елдердің қатарына жеткіземіз деп отырмыз. Ал мұндай дәрежеге көтерілу үшін мәдениетіміз бен әдебиетіміз мықты болуы керек.
Бұл ең алдымен жазушыларға байланысты. Сондықтан да қа­лам­гер туралы сөз қозғалса, депуттарымыздан бастап, жұрт­тың бәрі «Жазушылар – хал­қы­мыз­дың парасаты мен ой-дең­гейі, қоғамымыздың та­мы­рын басып, жан дүниесін түсініп оты­ратын ерекше тұлға» деп керемет мақтай жөнеледі. Бұған қарап отырсаңыз, жазушы­лардың шығармашылықпен айналысып, озық туындылар беруіне барлық жағдай жасалы­натын сияқты. Бірақ, кейін іс жүзінде бәрі ке­рі­сін­ше болады. Нақтырақ айт­қанда, ешқандай жағдай жа­сал­­маса да, еңбегі дұрыс бағаланбай, жөнді қалам­ақы алмаса да, жазушы жан аямай жұмыс істеп, керемет жаңа дүниелер жазып, әдебиетті өркендете беруі керек дейтін түсінік жиі байқалады.
– Бұл сөзіңізге нақты дәлел келтіре аласыз ба?
– Бір емес, бірнеше дәлел кел­­тіруіме болады. Мысалы, біз­де, әдебиеттің әлеуметтік маңыз­ды түрлерін басып шығару жө­нінде бағдарлама бар. Бұл бағ­­дарлама бойынша әр кітапқа екі-үш миллион теңге, тіпті, одан да көп қаржы бөлінеді. Міне, осы қаржыдан кітапты айлап, тіпті, жылдап көз майын тауысып жазған жазушыға 150-200 мың теңге ғана қаламақы төленеді. Мұның себебін сұрастырсаңыз, бағдарлама дайындалып, оған қаржы бөлудің есеп-қисабы жасалғанда, авторға қаламақы төлеу осындай аз мөлшерде қа­рас­тырылған деген сылтау ай­тылады.
Яғни, бағдарламаны дайын­да­ғандардың түсінігінше – қа­ламгер болып, кітап жазу түкке тұрмайтын оп-оңай еңбек; оған жөнді қаламақы төлемесе де бола­д­ы; ал дайын қолжазбаны үстінен бір қарап, баспаханаға өткізу одан әлдеқайда қиын, он есе ауыр жұмыс – сондықтан қаржының басым бөлігін бас­палар алуы керек. Ешқандай елде жоқ осы түсінік бізде мызғымай әлі күнге өз күшінде тұр.
Жазушылардың еңбегін дұ­рыс бағаламау – аударма мәселе­сінен де аңғарылады. Соңғы кезде қазақ қаламгерлерінің шы­­ғар­маларын шет тілдерге ау­дару нақты қолға алынуда. Бұған мем­лекет тарапынан айтар­лық­тай қаржы бөлініп, аударма­шы­ларға да, бұл жұмысты ұйым­дас­тырушылар мен кітапты шы­­ғара­тын баспаларға да жақсы тө­лемақы төленуде. Ал еңбектің шынайы иесі – жазушы бұл қаржыдан бір тиын да алмай, шет қалады.
Яғни, біз өз шығармалары­мыз­дың шет тілде шыққанына мәз болып, соны керемет жетіс­ті­гіміз деп мақтан көріп, босқа отыра беруміз керек. Бұл да өркениетті елдердің ешқайсы­сын­да жоқ жағдай.
Театрларға арнап пьеса жаза­тын драматург қаламгерлердің де жағдайы осыған ұқсас, тіпті бұ­дан да асқындаған. Бұған бір мысал келтірейін. Белгілі драма­тург Қал­тай Мұхамеджановтың туғанына биыл 90 жыл толды. Шетел­дер мен өзіміздегі белгілі-белгісіз авторлардың шығармала­рын қаптата сахналап жатқан Қа­зақстан театрларының бірде біреуі осы мерейтойға арнап ол кісінің ең болмаса бір пьесасын сахналаған жоқ. Ондай драматург мына жарық дүниеде мүлдем болмаған сияқты. Қазақстан театр­ларының қазақтың шынайы кәсіби драматургтеріне деген көзқарасы мен түсінігінің қандай екенін осыдан-ақ айқын аңғаруға болады.
– Ал сонда мұндай жағдайларға кім кінәлі?
– Белгілі бір дәрежеде ең ал­ды­мен өзіміз, яғни қаламгерлер қауымы кінәліміз. Әлдеқандай бір жиын, бас қосу болса біз жап­пай жарыса, қызыл сөзбен не­ше түр­лі ақыл-кеңес айтып, «ке­ремет» сөйлейміз. Ол сөздерді тыңдасаңыз, біз бәрін білетін, қолымыздан бәрі келетін сияқты. Сөйте тұра өз құқымызды өзіміз қорғай алмаймыз. Көз майы­мыз­ды тауысып жазған еңбегімізге лайықты қаламақы төлеуді ауызбіршілікпен, бірлесіп талап етуге шамамыз жетпейді. Бұл жө­нінде арыз-шағым айтып, тиісті орындарға бір-екі бет ұсыныс беру­ге де жарамаймыз. Керісін­ше, қаламақы алмасақ алмайық, әйтеуір кітабымыз шықса болды деген түсінік бізде кең тараған. Кітап шығарып, жазушы атану үлкен атақ, дәреже секілді. Жаз­ғаны­мыз баспадан шығып, қолымызға тисе, аса үлкен шаруа бітіргендей мәз боламыз. Бұл кі­тап қанша данамен шықты, оқырмандарға қалай жетіп жатыр – ең болмаса мұны да ойла­май­мыз. Кейде кітапты өз қаража­ты­мызға шығарып, ел жағалап, жұртқа тегін таратамыз. Тегін нәрсенің қадірі болмайтыны, «өз аяғымен» келген кітапты жұрт оқымақ түгілі, керек етпей, күн­дер­дің күні қоқысқа лақтырып тастайтыны қаперімізге де кірмейді. Мұның бәрі қаламгер еңбегінің қадірін кетіріп, кітап­тың құнын түсіріп тұр.
– Бұл мәселелерді бір жүйеге түсіріп, жазушыға лайықты жағ­дай жасап, дұрыс қаламақы төлеу­ді реттеуге бола ма?
– Әрине! Біздің елімізде заң­дық-құқықтық және қаржы­лық жағынан бұған толық мүмкіндік бар. Мысалы, мемлекеттік қыз­мет­керлердің еңбекақысы бір жарым есе өсуде. Мұғалімдердің мәртебесін көтеру қолға алынуда. Бірақ осындай қамқорлықтан жазушылар сырт қалып отыр. Не­ге? Болашақта бұл мәселе рет­телуге тиіс.
Елбасының биылғы Жолдауы «Қазақстандықтардың әл-ауха­тының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру» деп аталады. Осыған орай, қазақстан­дық­тардың табысын арттырып, өмір сүру сапасын жақсарту жүзеге асырылмақ. Төменгі жалақының мөлшері артатын болды. Ал жазу­шының табысының артуы да, өмір сүру сапасының жақсаруы да қаламақыға байланысты. Сондықтан «Әлеуметтік маңызы бар әдебиеттерді шығару» бағдар­ламасы бойынша жарық көретін кітаптарға бөлінетін қаламақы­ның төменгі мөлшерін өсіру керек.
– Бұл мәселелерге кім қозғау салуы тиіс?
– Бірінші кезекте Жазушылар одағы қозғау салуы керек. Қазір Одақ жан-жақты ізденіп, тыным­сыз жұмыс істеп жатыр. Астана­дағы әдеби форум соның бір көрінісі. Шетелдермен, өзіміздегі түрлі ресми орындамен бірлесіп жұмыс істеу жөнінде келісім­шарт­тар жасалуда. Басқа да біраз жақсы іс-шаралардың төбесі көрінді. Мұның бәрі өте жақсы. Дегенмен, әдебиет туралы мәселе көтерілгенде, ең алдымен жазу­шы­­ның шығармашылық жұмыс­пен айналысуына жағдай жасау айтылуы керек. Әрине, ірілі-ұсақ­ты конкурс жариялап, он­шақ­ты қаламгерге азын-аулақ бәй­ге берген де дұрыс, бірақ одан жазушының жағдайы түбегейлі жақсармайды. Жазушыны қол­дау одан әлдеқайда кең, әлдеқайда ауқымды болуға тиіс.
Мысалы, бүгінгі таңда жас жа­зушыларды баспанамен қам­та­масыз ету түсініксіз, өте күрделі жағ­дайда тұр. Бұдан да басқа ой­лан­дыратын мәселелер жет­кі­лік­ті. Мұның бәрі қалай шешіледі? Астана форуымында Әзір­бай­жан­нан келген делегаттар өзде­рін­дегі жазушылардың қала­ма­қысы да, басқа жағдайлары да өте жақсы екендігін айтты. Сонда олар бұл мәселені қалай шешкен – біз де осындай тәжірибелерді зерт­теп, пайдалана білсек өте дұ­рыс болар еді.
– Бұл жағдай біршама түсінікті болды. Енді әдебиетіміздің дам­уы­на қолбайлау болып отырған екін­ші жағдайды түсіндірсеңіз.
– Әдебиетімізді дамытуға ке­дер­гі жасап отырған екінші жағ­дай – жаңадан жарық көретін кітап таралымының өте төмен­дігі. Мұның себебі неде? Мұндай сұрақ туса «Қазір жұрт кітап оқы­майтын болды» деген бір-ақ түрлі жауап естиміз. Ал сонда неге оқымайды? Бұған да жауап дайын. «Интернет деген шықты, смартфон пайда болды, жұрттың уақыты солардан артылмайды» деген сылтау айтылады. Бірақ бұған келісу қиын. Мен өзім қыз­мет бабымен ұзақ жыл шетелдерге жиі шығып тұрдым; сонда байқа­ға­ным, оларда интернет те, смар­т­­фон да, зама­науи техни­калардың басқа жаңалықтары да бізден әлдеқайда артық, соған қара­мас­тан халық­тың кітапқа деген ын­та-ықыласы төменде­ме­ген. Бізде де қазір сондай бола­тын, тіпті, арта түсетін жөні бар. Өйткені бұрын, яғни Кеңес Ода­ғы­ның тұсында қазақ тілі қағажу көріп, қазақ тілінде оқып, білім алу ба­рынша шектелді. Бірақ соған қарамастан қазақ жазушы­ла­ры­ның кітаптары 30 мыңнан 50 мыңға дейін тара­лыммен жарық көретін. Ал тәуелсіздік алғаннан кейін бұл жағдай мүлдем өзгерді. Жұрт­шылық қазақ тілінде білім алуға жаппай бет бұрды. Осыған қарасаңыз, қазіргі қазақ кітапта­ры­ның таралымы баяғыдан он есе көп болуы керек сияқты. Бі­рақ, бұл көрсеткіш бүгінгі таң­да он есе көп емес, керісінше, он есе аз болып отыр.
Яғни мемлекеттік тапсырыс­пен шығатын кітаптардың ең көп таралымы – 5 мың. Бұл да соңғы бір-екі жылдағы жетістік. Ал оған дейінгі ең көп таралым 2 мың ғана болды. Басқадай жолмен шығатын кітаптардың таралымы бес жүз бен бір мың дананың айналасында. Ал кітапханалар­дың ұзын саны 15 мыңға жуық­тай­ды. Демек мемлекеттік тап­сыры­спен шыққан кітаптар олар­дың асып кеткенде бес мыңына ғана жетеді. Мұндай жағдайда қалған 10 мың кітапхана жаңа кітаптарды қайдан алады? Кітап дүкендері қайтіп жұмыс істейді; халыққа Қазақстан жазушыларының шығармаларын қалай жеткізеді?
Міне, осындай жағдайда ха­лықты кітап оқымайды деп қалай кінәлауға болады?
Осыған орай, мына мәселеге де тоқтала кеткім келеді. Қара­байыр тілмен айтқанда, кітап – халық тұтынатын өнім. Яғни, баспадан шыққан әрбір дүние көпшілікке жетуі керек; жұрт оны оқып, танысуы қажет. Жазу­шы­ның көз майын тауысып қағаз­ға түсірген ойы, арман мақсаты сонда ғана орындалады. Ал кітапты ешкім оқымаса, керек етпесе, онда жазушымын деп шаршап-шалдығып босқа еңбек етудің не керегі бар?
Ешкім оқымайтын кітапты шы­ғаруға мемлекет қаржысын бөліп, текке шығындалу неменеге қа­жет?
– Мұндай жағдайлардың ор­ын алу себебі неде деп ойлайсыз?
– Мұның ең басты себебі – кітап шығару мен таратуды нарық заңдылығына бейімдей ал­мауымызда. Бұл жөнінде жаңа­лық ойлап табудың ешқандай қажеті жоқ; өркениетті елдер не істеп жатыр, біз де солардан үй­ре­ніп, сол бағытпен жүруміз керек.
Дүниеде кітап шығару үш сала­дан тұрады. Оның біріншісі – кітаптың түпнұсқасын автор­дан сатып алу. Екіншісі – кітапты басып шығару. Үшіншісі – дайын болған кітапты тарату, негізінен, саудаға шығарып сату. Біздің Қазақстанда күні кешеге дейін бұл үш саланың тек екіншісі, яғ­ни кітапты басып шығару ғана нақты жұмыс істеді. Мұның себе­бі, сол кезде қолданыста болған «Мәдениет туралы» заңдағы әде­биет­ті қолдау мәселесі «кітап ба­сып шығару» деген бір ғана тұжырыммен шектелгендігінде еді. Яғни, «Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін басып шығару» бағдарламасы, аты анық көрсетіп тұрғандай, тек кітапты басып шығаруға ғана арналған болатын.
Бір қуанарлығы 2016 жылы осы заңға өзгертулер мен толық­тыру­лар енгізілгенде, Жазушылар одағының қолға алуымен бұл жағдай бір жүйеге түсіп, «кітап басып шығару» бабы «сатып алу» және «тарату» деген екі тұжырым­мен толықтырылды. (Заңға мұн­дай толықтырулар енгізуге менің де азын-аулақ қатысым болғанын айта кеткенім жөн.) Осы жаңа­лықтың негізінде кітаптың түп­нұс­қасын қаламақы төлеп, ав­тор­дан сатып алуға және таратуға яғни нарыққа шығаруға заңды жол ашылды. Кітаптардың таралымы бұрыңғыдан көбейіп, 5 мыңға жетті. Кітап шығаруға арналған бағдарлама да «Әде­биет­тің әлеуметтік маңызды түр­лерін сатып алу, басып шығару және тарату» дейтін кеңейтілген атқа ие болды.
– Демек алдағы уақытта жазу­шы­лардың қаламақы алуы да, басқа мұқтаж мәселелері де толық шешіледі деп есептейсіз ғой?
– Олай деп айтуға тым ерте. Ке­рісінше, бұл жөнінде бола­шақта қайта қарап жетілдіретін біраз мәселелер бар. Мысалы, қа­зір­гі қолданыстағы ереже бойын­ша сатып алу тек көркем әде­биетпен ғана шектелмейді, бұған қоса тағы да 8 жанр бойын­ша жүргізіледі. Олар – энцикло­педиялық және анықтамалық, танымдық, қоғамдық-саяси, ғылыми-көпшілік, аударма, ба­лалар және жасөспірімдерге, мәдениет және өнерге, мерей­тойлар мен атаулы күндерге арнал­ған әдебиет.
Осындай көп жанрлардың ара­сында жазушыларға тікелей қатысы бар әдебиеттің түрі – екі-үшеу ғана. Мұндай жағдайда қоғамдық маңызы бар әдебиетті сатып алу, қазір біз ойлап жүрген­дей, қаламақы мәселесін нақты шешіп, жазушыларды жарылқай­ды деп сенуге бола ма? Оған біз­дің күмәніміз бар. Өйткені, бұл мәселемен айналысатын Мә­дениет және спорт министр­лігі жылына ең әрі кеткенде 100 ав­тор­дың шығармасын ғана сатып алуы мүмкін. Бұл 100 шығарманы жоғарыда айтылған 9 жанрға бөлгенде шынайы көркем әде­биетке ең көп дегенде 15-20 ғана орын тиеді.
Осыған орай, Жазушылар ода­ғының қазіргі 800 мүшесінің шығармаларын сатып алуға қанша уақыт кететінін есептеп шығу қиын емес. Олардың кезегі ең тез дегенде 10 жылда, әйтпесе 15-20 жылда бір айналып келеді. Демек, болашақта да жазушылар мемлекеттік тапсырыспен шық­қан кітаптарына бұрыңғыдай «әдебиетті басып шығару» деген сала бойынша жарытымсыз қа­ламақы алып отыра береді.
– Бүгінгі әңгімеңізде «Мәде­ниет туралы» заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізудегі екін­ші жаңалық «әдебиетті та­рату» екен­дігін айттыңыз. Бұл жаңа­л­ық қалай жүзеге асуда?
– Әзірше айтарлықтай үлкен жаңалық жоқ. Бұл жөнінде бас­па­лардың бар бітіретіндері – мемлекеттік тапсырыс бойынша шығарған 5 мың дана кітапты кітапханалар мен басқа да тиісті орындарға жеткізіп беру ғана. Ал кітап тарату – тек мұнымен ғана шектелмейді; кітап сату яғни сауда мәселесін де қамтиды. Бү­кіл әлем бойынша кітап шығарып сату – бизнестің ең тиімді түрінің бірі. Өркениетті елдердегі бас­палар­дың жұмысы да осы негізде жүргізіледі; авторға қаламақы төлеу де тікелей кітап саудасына байланысты болады. Бұл мәселе өзімізбен көрші Ресейде де ай­тар­лықтай дамыған. Біздегі кітап дүкендерінде Ресей кітап­та­рының қаптап тұруы осының анық дәлелі. Тіпті, кешегі Кеңес одағының кезінде Қазақстанда да кітап шығарып, сатумен айналысатын мемлекеттік коми­тет болғаны есімізде.
Өкінішке қарай, қазір біздегі кітап саудасы барынша құлдырап, дүниежүзінің соңында тұр. Енді осы мәселені өркениетті елдердің тәжірибесіне сүйеніп, нақты қол­ға алу керек. «Мәдениет туралы» заңдағы әдебиетті тарату мәселе­сінің атап көрсетілуі бұған толық мүмкіндік береді.
– Бұл үшін қандай іс-шара­лар­ды жүзеге асыру керек?
– Бірінші кезекте кітап биз­не­сімен айналысып, әдебиетті насихаттау, сату жұмыстарын жүр­гізетіндерге қолдау жасап, ынталандыру керек. Алматыда «Қазына» дейтін қазақстандық қаламгерлердің ғана шығар­ма­ларын сататын кітап дүкені ашыл­ды. Қазіргі аяқалысы жақ­сы. Күні кеше ғана «Алматы кітап» баспасының жаңа кітап дүкенін ашқанын естідік. Бо­ла­шақта осындай сауда орындарын кө­бейту қажет.
Кітап бизнесін дамытуда же­ке­меншік баспалардың мүм­кін­діктері мол. Бірақ қазіргі қаптаған баспалардың арасында бұл мә­се­леге көңіл бөліп, жүйелі айналы­сып жатқандар өте сирек. Олар мемлекетік немесе жеке тап­сы­рыс­­тар негізінде ғана жұмыс іс­тейді. Өйткені, жекеменшік баспалардың басым көпшілігінде бір директор мен бір-екі қызмет­кер ғана бар. Маркетолог жоқ, менеджмент ескерілмейді. Сон­дық­­тан нарық заңдылығына бейім­деліп, кітап саудасын жүр­гізуге шамалары жетпейді.
Яғни, қазіргі жағдайда Қа­зақс­танда кітап бизнесі өркениет­ті елдердегідей жоғары деңгейге көтеріледі деп үміттену қиын. Әдебиетімізді дамытып, кітап таралымын көбейтейік деген ниетіміз шын болса, осы мәселені реттеп, бір жүйеге түсіру керек. Мұ­ның да жолдары әртүрлі. Мысалы, әдебиеттің маңызды түрлерін басып шығару жөнінде конкурс өткізгенде кітаптарды көр­сетілген мөлшерден әлде­қайда көп шығарып, сату мен таратуды ұйымдастыруға қабілеті бар баспалаларға ба­сымдық беруді ойластырған жөн.
Сондай-ақ, бұл жұмысқа белгілі кәсіпкерлерді тартуды да қарастыратын уақыт келді.
Дүниенің бәрінде кітап тарату мен сатудың көп жұмысы әдеби агенттіктер арқылы жүзеге асады. Бізде бұл мәселе мүлдем дерлік қолға алынған емес. Бақтыгүл Махамбетова деген қарында­сымыз бұл жұмысқа кәдімгідей кірісіп еді; бірақ нақты қолдау болмай тұр. Алдағы уақытта бұл мәселе де айрықша назарда болғаны абзал.
Кітап таралымын көбейтуде насихат пен жарнаманың ықпалы ерекше. Өркениетті елдердегі кітап тарату осы бағытта жүзеге асады. Бұрын бізде де әдебиетті насихаттау бюросы болған. Оны таратып жіберіп, енді кітап оқымайды деп жұртты кінәлай­мыз. Міне осы жағдайды ретке келтіру керек. «Айқын» газетінде кітап тарату мәселесі бірнеше рет көтерілді. «Қазақстан» телеарна­сының «Қаракет» бағдарламасы да бұл жөнінде арнайы хабар көрсетті.
Қазақстан Жазушылар одағы­ның алдағы уақытта осы мәселеге айрықша көңіл бөлгені жөн. Баяғыдағы әдебиетті насихаттау бюросы сияқты бір құрылым жасақтап, кітап таратуға байла­нысты арнайы жоба дайындап, тиісті орындарға ұсынса, «Мә­дениет туралы» заң негізінде бұл жұмысты қаржыландыруға болады.
Жазушы жағдайын жақсар­ту­дың біз айтқан мүмкіндіктерінен басқа да көптеген жолдары бар. Оның бәрін бір әңгімеде айтып тауысу мүмкін емес. Дегенмен, ең бастысы, біз қаламгер еңбегінің барынша ауыр және мемлеке­тіміздің өсіп-өркендеуіне тікелей қатысы бар жауапты да маңызды екендігін жете түсініп, қадірін бағалап, жүйелі түрде қолға ал­сақ, алдағы уақытта жазушылар­дың жағдайы жақсарып, шығар­ма­шылық ізденістері кеңейіп, әдебиетіміздің өсіп өркендей берет­іні анық.
Бұл мәселенің оң шешім та­уып, нәтижелі болуына жазу­шыларымыздың өздері де ауыз­бір­шілікпен жұмылып, бел­сен­ділік­пен атсалысады деп үміт­те­неміз.

Әңгімелескен
Әлібек Шегебай