Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты халыққа Үндеуі 2018 жылдың 5 наурызында жарияланған болатын.
«Елімнің қолдауы маған жұмыс барысында зор күш-жігер берді. Мен халқымның өз келешегіне сеніммен қарауы үшін еңбек еттім, қазір де, болашақта да осы мақсат жолында жұмыс істей беремін. Сол себепті, мен бүгін Қазақстан Республикасы Парламентінің қабырғасынан жаңа әлеуметтік бастамалар көтеріп, халқыма Үндеу жариялағалы отырмын».

---

Бірінші бастамада: «Әрбір от­ба­сы­на баспана алудың жаңа мүм­кін­діктерін беру» туралы көшбасшымыздың толғамы көпшілік көкейінде көптен жүрген күн тәртібіндегі мәселе.
Бұл бастамада Елбасымыз «7 – 20 – 25» бағдарламасы бойынша, әр­бір Қазақстандық баспаналы болу­ға бар жағдай жасалатыны, яғ­ни, тұрғын үй ипотекасының қа­лың көпшілікке жаппай қол­же­тім­ділігін арттыру мәселесі кең қам­тыл­ды. Мұнда еңбек ете, жұмыс іс­тей жүріп пәтер сатып алған­дар­дың алғаш­қы төлемі 20 пайыз көлемінде ға­на болып, ай сайынғы тө­лем жалпы құны­ның 7 пайы­зы­нан аспауы ескеріл­ген және не­сиені 25 жыл ішінде төлеп бітіруіне кеңшілік жасал­ған.
«Нәтижесінде миллиондаған қазақстандық үшін баспана алу­дың қолжетімділігі артады. Со­ны­мен қатар, бұл экономиканың, ша­ғын және орта бизнестің өріс­теуіне жол ашады. Жаңа жұмыс орын­дарын қалыптастырады» – деп анық көр­сетілген.
Екінші бастама бойынша: «Жа­ла­қысы төмен жұмысшылар­дың ең­бекақысын көбейту олар­дың салық жүктемесін азай­ту» ар­қылы жүзеге асырылуы негіз­дел­ген.
2019 жылдың 1 қаңтарынан бас­­тап жалақысы төмен қазақ­стан­дықтарға салық жүктемесін 10 есеге дейін азайтып, 1 процент қа­на салық төлеттіруді ұсынды. Осы­лайша, төменгі жалақымен ең­бек ететіндердің жалақысы бел­гілі мөлшере молайатынын айтты.
Мұндай шешім бойынша, «Елі­­міздегі барша жалдамалы жұ­мыскерлердің кемінде үштен бірі­нің, (бұл 2 миллионнан астам адам), жалақысы жұмыс берушіге салмақ салмай-ақ көбейетін бо­лады. Осы шешімді басшылық­қа ала отырып Үкі­мет табыс салы­ғының прогрес­сив­ті шкала­сын ен­гізу мүмкіндігін зер­делеуі керек».
Үшінші бастама бойынша «Жо­ғары білім алудың қол­же­тім­ді­лігі мен сапасын арттырып, сту­­дент жастардың жатақхана­дағы жағ­дайын жақсарту» жайы да оң­ды жүзеге асырылуға бағыт­талған.
Елімізде 530 мыңнан астам жас­тар болса, олардың ішінде 30 про­центке жуығы мемлекеттік грант­пен білім алатындар екен.
Жоғары білім алудың қолже­тім­ділігі мен сапасын арттыру үшін Елбасымыз бірнеше шаралар­ды ұсынды.
2018-2019 оқу жылында жыл сайын бөлінетін 54 мың грантқа қосымша тағы да 20 мың грант бөлу жоспарланып отыр. Оның 11 мыңы техникалық мамандық­тар бойынша бакалаврлық білім беру жүйе­сіне арнайы бағытталуы тиіс.
Бұл төртінші өнеркәсіптік ре­волюция жағдайындағы жаңа экономикада инженерлер, ақпа­рат­тық технология, робот техни­ка­сы, нанотехнология саласының ма­мандары секілді мол сұра­нысқа ие болатын сан мың жаңа ма­ман­ды даярлауға мүмкіндік береді.
Сонымен бірге, адам ресурс­тарына салынатын үлкен салым да назардан тыс қалмаған.
Әлемдік стандарттарға сай бі­лім алып жатқан суденттердің тұ­ратын орны да бүгінгі сұраныс­қа сай болуы қадағаланған. Сөй­тіп, жоғары оқу орыдары мен кол­ледж­дердің студенттерін жа­тақ­­ха­намен толық қамтамасыз ету­ді дұ­рыс жолға қою жайы талап етіл­ген. Ол үшін жоғары оқу орын­да­ры, колледждер мен девелоперлік ком­паниялар мем­ле­кет пен жеке­ше­ленген серік­тестіктердің біріккен қа­ғида­ларын басшылыққа ала отырып, жатақ­хана салуды бастауы керек.
Елбасымыз, 2022 жылдың соңы­на дейін студенттерге арнап ке­мінде 75 мың орындық жаңа жа­тақхана салуды тапсырды.
Бұл алдағы жылдарда өсе түсе­­тін сұранысты ескергеннің өзінде жатақхана тапшылығын біржола шешуі мүмкін екенін айғақтайды.
Төртінші бастамада: «Шағын не­сие беруді көбейту» мәселесі күн тәртібіне қойылды.
Статистика бойынша 2017 жы­лы жалпы сомасы 32 миллиард теңге болатын 7200 шағын несие бе­ріл­ген. Елбасымыз 2018 жылы қо­сымша 20 миллиард теңге бөліп, ша­ғын несиелердің жалпы со­ма­сын 62 миллиард теңгеге жеткізуді тапсырып отыр. Нәти­жесінде ша­ғын несие алатындар­дың саны 2017 жылмен салыстыр­ғанда 2 есе­ге артып, 14 мың адам­ға жететін бо­лады. Бұл, әсі­ресе, ауыл-аймақ­тар үшін, ауыл­дағы кәсіпкерлікті да­мыту үшін айрықша маңызды ше­шім екенін атап өтті.
Бесінші бастама негізінде «Ел­ді газ­бен қамтамасыз етуді жал­ғас­тыру» көпшілік қозғау салып жүр­ген жайлардың бірі еді. Қазір елі­міздің 9 облысына газ толық тар­тылған. Тұрғындардың 50 про­центке жуығы газбен қам­та­масыз етіл­ген.
Дегенмен, орталық және сол­түс­тік өңірлер әлі де газсыз отыр.
Елбасымыз, Қараөзек (Қы­зыл­орда облысы) – Жезқазған–Қа­рағанды–Теміртау–Астана ба­ғы­тында магистральді газ құбы­рын салу жобасын ұсынды және оны таяу жылдар ішінде жүзеге асыру­ды талап етті.
Нәтижесінде, осы жоба бо­йын­­ша 2,7 миллион адамды газ­бен қамтамасыз етумен қатар, эко­ло­гия жақсартылмақ.
Президенттің бес бастамасы мі­не – осылар.
Бұл бастамалардың ішінде бі­рін­ші бастама бойынша 2018 жыл­дың 12 маусымында Үкімет­тің «Әлеу­меттік-экономикалық да­му­дың және республикалық бюд­жеттің орындалуының 2018 жылғы 5 ай­дағы қорытындылары туралы» оты­рысында Ұлттық Банк жетек­ші­сі баяндама жасады. Баяндама­да: 200 млрд. теңгені — банктер 7-20-25 бағдарла­масы­ның шең­бе­рін­д­е таяу жылы алады. Сөйтіп, оны ипотекалық кредиттеуге жұм­сай­ды. Бола­шақ­та бұл сома 1 трлн. теңгеге жет­кізіл­мек. Бұл банк­тер­дің ипо­текалық портфелінің ағым­дағы көлемін 2 трлн. теңгеге дейін, екі есе көбейтуге мүмкіндік бе­реді.
200 млрд. теңгені банктер 5 жыл­ға Бірыңғай жинақтаушы зей­нетақы қорының қаражатын банк­тердің облигацияларына ин­вес­тициялау бағдарламасы шең­­­­­­­бе­­­рінде алады. Облигация­лар­­ды орналас­тыру нарық ойын­шыларының мін­детті тепе-тең қатысуын бол­жай­ды. Сон­дық­тан банктер тарту со­масын екі есе арттырады. 1,2 трлн. тең­гені – банк секторының тұ­рақ­ты­лығын арттыру бағдарла­масына қа­тысушы банктер береді. Бүгінгі күні 865млрд. теңге қайта қар­жыландырылды. Оның ішінде 170 млрд. теңге қаражатқа жаңа кре­­дит­тер берілді. 654 млрд. тең­ге­ні банк секторының тұрақ­ты­лығын арттыру бағдарламасының 6 шең­берінде банктер 15 жылға қарыз алды. Ол таяу уақытта кре­диттеуге жіберілуі мүмкін.
1 трлн. теңгеге Казком­мерц­банк Қаржы министрлігінің мем­лекеттік бағалы қағаздарын сатып алды. Бұл қаражатты банк кредит­теу үшін босатады.
Тұтастай алғанда,банк секто­ры­ның тұрақтылығын арттыру бағ­дарламасы, 7-20-25 бағдар­ла­масы, Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының облигация­лық бағдарламасы шеңберіндегі жаңа қарыздарды қосқанда банк­тердегі ұзақ қордың жалпы со­масы алдағы бір жарым екі жылда 3,5 трлн. теңгеге ұлғаяды. Бұл көрсет­кіштер бір жағынан ұзақ кредиттік ресурстарды жеткілікті ұсынуды қам­тамасыз етсе, екінші жағы­нан – эконо­ми­кадағы ин­фля­циялық қысым­ның күшеюін болдырмай­тынын айтты.

Жанар АДЫРБАЙ,
ХАТУ университетінің
1 курс студенті.