Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Бірлік деген оймақтай ғана қазақи ауыл – сайдың қуысында, томаға-тұйық, елеусіз жатқан елді мекен. Сол ауылдың кіреберіс көшелеріне жас көшет отырғызып, оны күтіп, баптап, мәуелі баққа айналдырған Жолсейіт Есбаев жайлы сөз қозғай қалса, ауыл тұрғындары оның алақандай ауылды үлкен мәдениет ошағына айналдырған тұлғалық келбетін, үлкен-кішіге үлгі болған ұстаздық тәлімін, тылсым табиғатпен тілдескен бағбандығын ілтипатпен ауызға алар еді. Ол табан ет, маңдай терін сіңіріп, «Жолсейіт бағы» атандырып кеткен аядай бақ та, Ж.Есбаевтың өзі де бұл өңірге ерекше қадірлі, құрметті.

Әңгімені арыдан тарқатар бол­сақ, Жолсейттің әкесі Есбай ақ­са­қал өз заманында Жамбыл ауданы өңі­рінде беделді адамдардың бірі бол­ған екен. Баянай еліндегі Төңі­рек­құршын (қазіргі Саурық батыр) ауы­лының кез келген мәселесі Ес­бай­дың төрелігінсіз шешілмейтін кө­рінеді. 1920-30 жылдардағы «асы­ра сілтеушіліктің» бұл өңірді ай­на­лып өтуі, 1931-32 жылдардағы ашар­­шылық нәубетінен тұрған­дар­ды мүмкіндігінше аз шығынмен алып қалуы Есбай секілді ел қамын ой­лайтын азаматтардың арқасы дей­ді білетіндер. Қырғыздың бе­дел­ді, бай әулетіне күйеу болған Есбай қуғын-сүргін жылдары біраз адамды қырғыздар еліне асырып жіберіп, НКВД құрығынан құтқарып қалға­нын, ол жақтан бидай, тары тұқым­да­рын әкеліп, ауыл жұртына егін ек­тіргенін ел ризашылықпен еске ала­ды. Есбай ақсақалдың 2 әйелінен 5 ұл, 3 қыз тарайды. Сол 5 ұлдың үл­кені Нұрсейіт соғыстан қайтпай қа­лады, Әпсейіт соғыстан мүгедек бо­лып оралды. Үшінші ұл Жолсейіт 1952 жылы С.М.Киров атындағы Қаз­ГУ-дің филология факультетін бітіріп, ауылға келіп ұстаздық етеді. 1967 жылдан өмірінің соңына дейін (1979 жыл) Бірлік сегізжылдық мек­тебінің директоры қызметін ат­қарады. Ол күллі саналы ғұмырын бала оқыту мен тәрбиелеу ісіне арнай жүріп, басшылық еткен жыл­дары мектеп облыс көлемінде ал­дыңғы қатардан көрінді. Білім беру ісіндегі озық тәжірибесін басқа мектептерге үлгі ретінде таратады. 1967 жылы күзінен Жолсейіт Бірлік жетіжылдық мектебі басшылығына ауыстырылып, сол мектепті жаңару, оқыту, тәрбие саласы бойынша іл­гер­лету әрекетін атқарады. Ала­қан­дай ауылды мәдени орталыққа ай­налдыруды мақсат еткен Ж.Есбаев мектеп басшылығы қызметіне та­ғайындалмай-ақ, 1959 жылы көр­некті жазушы Сәбит Мұқановты ша­қырып, оқырмандарымен жүз­дестіреді. 1961 жылы академик жазу­шы Мұхтар Әуезов мектепте ар­найы қонақ етіп, бүкіл ұстаздар мен оқушылар қауымына тағылым тұтады. Атақты әдебиет сыншысы Ес­мағанбет Ысмайыловтың ауылға келгендегі әсері жайлы «Біздің Мұхтар» кітабында ол өзі кеңінен әң­гімелейді. 1967 жылы «Қараған­ды» романы бойынша Ғабиден Мұс­­та­финмен оқымандар кон­фе­ренциясы өтеді. Әдебиет зерттеу­ші­лері Р.Бердібаев, З.Қабдолов, жазу­шы С.Шаймерденовтермен болған әң­гіме-дүкеннің жұртшылыққа ық­палы қандай болғаны күні бүгін үл­кен әңгіменің арқауына айналған. 1971 жылы жыр алыбы Жамбыл Жа­баевтың туғанына 125 жыл толу ме­рейтойына орай Мұхтар Әуезов атындағы Еңбек қызыл Ту орденді ака­демиялық драма театрының ха­лық артистері К.Қармысов, З.Шә­рі­пова, Қазақ ССР-іне еңбегі сіңір­ген артисі М.Өтебаевтармен кездесу ұйым­дастырылады.
1972 жылы Әбілхан Қастеев дәл осы мектепте сурет өнерінің си­қы­ры, құпиясы жайлы әсерлі әңгіме өт­кізеді.
Ж.Есбаев өткен ғасырдың жет­п­і­сінші жылдары-ақ ана тіліміздің өркен жайып, ұлттық дәстүріміздің заманға лайық арнасын табуына бар болмысымен еңбек сіңіріп, өз ке­зеңінің патриоты болды. Сол жыл­­­дары мектеп басқарған әріп­тес­терінің «Мұғалімнің классигі» деген құрметіне бөленген Жолсейіт алға қойған мақсаттарын біртіндеп жүзеге асыруға бел шеше кірісті. Екі қа­батты мектеп үйін салдыртады. Ты­нымсыз талапшылдығы мен із­денгіштік, бастамашылдығы ж­о­ғарғы билік иелері тарапынан ескеріліп, бірнеше жыл қатарынан облыстық оқу бөлімінің штаттан тыс нұсқаушысы қызметін қоса атқарады.
Ол сол кездің өзінде-ақ сабақ беру әдісін бастауыш сыныпта да эксперименттік, ал жалпы мектеп бойынша кабинеттік жүйеге кө­шірді. 1973 жылы ауыл мектебіндегі Зай­ковтың әдісі пайдалы екенін ісімен дәлелдеген мектеп директоры Ж.Есбаев Минскіде өткен педа­го­гикалық оқуға қатысып, озық іс-тәжірибесі туралы баяндама жасай­ды. Республика атынан барған Жол­сейіт Есбаевқа Бүкілодақтық пе­дагогикалық оқудың лауреаты, «Қа­зақ КСР-інің оқу ісінің үздігі» атақ­тары беріледі.
Ауданның оқу, оқыту, тәрбие ісі­не ұзақ жылдар еңбек сіңіріп, жаңа жетістіктерге бастамашыл болған іс-тәжірибелері үлгі болып, қазақтың көрнекті жазушылары С.Шаймерденов, Ш.Сарыбаев, З.Қаб­долов, және ақын А.Шам­ке­нов­тардың Жамбыл ауданы әкіміне өтініш хатын жолдап, онда есімін мәңгі есте қалдыру үшін өзі қызмет еткен, басқарған мектепке Жолсейіт Есбаевтың атын беруін сұраған бо­латын. Осы хатқа жауап жазған ау­дан әкімшілігінің жауапты қыз­мет­керінің «Саурық батыр ауылында ауыл тұрғын­дарымен жалпы жина­лыс өткізіліп, осы ауылдағы орта мек­тепке Жолсейіт Есбаевтың атын беру туралы ұсыныс қабылданды», – деген шешімге әлі күнге мектеп та­ра­пынан жүзеге асырылмай отыр­ғаны көңілге мұң ұялатады. Мек­тептің жөні енді келмес, сол ауыл­дың бір көшесіне Жолсейіт Есбаев­тың аты берілсе, нұр үстіне нұр болар еді-ау!
Жолсейіт Есбаев алғашқы жа­ры, қырғыз қызы Жұмабүбіден 2 ұл 2 қыз сүйеді, олардан 8 немере, 6 шө­бере бар. Екінші әйелі Ақылхан Сәр­сенбайқызымен 1961 жылы ота­сып, 3 ұл, 3 қыз көрді. Барлық ұл-қыздары жоғары білімді білікті мамандар, үйлі-баранды. Бүгінде үлкен шаңырақтың ақылман анасына айналған «Күміс алқа» иесі Ақылхан Аршабаева 17 немере, 10 шөбере сүйген әже.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев Рухани жаң­ғыру» мақаласындағы «Туған жер» бағдарламасында: «Туған жер­ге, оның мәдениеті мен салт-дәс-түрлеріне айрықша іңкәрлікпен ат­салысу – шынайы патриотизмнің маңызды көріністерінің бірі. Бұл кез келген халықты әншейін біріге сал­ған қауым емес, шын мәніндегі ұлт ететін мәдени- генетикалық ко­дының негізі…
Туған жерге деген сүйіспеншілік нені білдіреді, жалпы, бағдар­лама­ның мәні неде?
Бірінші, бұл білім беру сала­сын­да ауқымды өлкетану жұмыстарын жүр­гізуді, экологияны жақсартуға және елді мекендерді абаттандыруға баса мән беруді, жергілікті деңгей­дегі тарихи ескерткіштер мен мәде­ни нысандарды қалпына келтіруді көздейді. Патриотизмнің ең жақсы үлгісі орта мектепте туған жердің тарихын оқудан көрініс тапса игі.
Туған жердің әрбір сайы мен қырқасы, тауы мен өзені тарихтан сыр шертеді. Әрбір жер атауының төркіні туралы талай-талай аңыздар мен әңгімелер бар. Әрбір өлкенің хал­қына суықта пана, ыстықта сая болған, есімдері ел есінде сақталған біртуар перзенттері бар. Осының бәрін жас ұрпақ біліп өсуге тиіс», – деген болатын. Туған жерге еңбегі сің­ген көзі тірі тұлғала­рымызбен қа­тар, өмірден өтсе де, еңбегі ел есін­дегі осындай тұлға­ларды да ұдайы еске алып отырған жөн-ау деген ойға келесің.

---

Жолсейіт

Тұрғызуға тұратын мұражайын,
Осы ауылда бар еді бір ағайым.
Содан білдік қазақта Жамбыл барын,
Содан білдік қазақтың ұлы Абайын.
Өлеңді де жүрген кез бағаламай,
Өнерді де жүрген кез шамаламай.
Әдебиет сабағы бола қалса,
Домбырасын көтеріп келеді ағай.
Нұрлы әлемге жетелеп сәбилерді,
Жәкең сол әдебиет пәнін берді.
Тар мектепте той жасап шақыратын,
Мұхтар, Сәбит,Ғабитті,Ғабиденді.
Жүздерінен төгіліп шуақ нұры,
Жазушылар кіретін класқа ірі.
Классиктің барлығын мойындатқан,
Мұғалімнің Жолсейіт классигі.
Аласа адам болса да, толмас өзі,
Алыптардың барлығы жолдасы еді.
«Шақырыпты Жолсейіт» деген кезде,
Біреуі де олардың қалмас еді.
Әлде бәлкім, солардың кішілігі,
Әлде бәлкім, Жәкеңнің кісілігі.
Тар мектепке таудай боп келе берген,
Өңкей зордың зор екен түсінігі.
Сол Жәкеңнің өнеге, ақылы ұнап,
Бүгін біз де боп жүрміз ақынырақ.
Баласы енді мектепте той жасайды,
Майда-шүйде біздерді шақырып ап.
Құр қалмайтын қулармыз оңай сыйдан,
Көзір қылып өлеңді сан айтылған.
Тар мектепте сия алмай біз отырмыз,
Кемеңгерлер кешегі қалай сыйған?!
Біздікі бір әшейін еркелік те,
Әр адамды өзімен өлшелік те.
Құдіреттің барлығын мойындатқан,
Құдіреттің барлығы Жолсейітте.

Есенқұл ЖАҚЫПБЕК.