Қарты бардың жұрты бар
Жас күнінде әркімнің де кірісі мен шығысы көп, дегенімен жағдай әрқашан тұрақты бола қоймайды. Біреуі жұмыстан айырылуы, енді бірі мүгедек болып қалуы, тағы бірінің жалақысының төмендеуі, және т.б. себептермен кіріс пен шығыстың арасалмағы алшақтай түсуі мүмкін. Жасы келген сайын әркім зейнет жасындағы өмірі туралы ойлана бастайды. Бірақ зейнетақыны жоспарлау зейнетке шықпай тұрып басталуы керек.
Зейнеткерлікті тиімді жоспарлау үшін мына жайттарды ескеру керек:
Қолданыстағы зейнетақы бағдарламасы бойынша болжамды зейнетақы қандай болуы мүмкін;
Болашақ зейнетақы мөлшері қалай анықталады және оны ұлғайту үшін қандай іс-әрекеттер жасалу керек.
Осы сұрақтарға жауап беру үшін АҚ «БЖЗҚ» ресми сайтында әрбір салымшы өзінің болашақ зейнетақы төлемдерін санау мүмкіндігіне ие.
Зейнетақы калькуляторы жеке салымшының болашақ зейнетақы төлемдерін есептеу үшін әзірленген. Ол болжамды болып келеді, өйткені инвестициялық табыс пен жалақының өсуі жайлы жорамалдарға негізделген.
Зейнетақы калькуляторы төрт компоненттен тұрады. Олар:
1. Ортақ Зейнетақы.
2. Базалық зейнетақы.
3. БЖЗҚ-дан зейнетақы.
4. Ерікті жарналар есебінен зейнетақы.
Ортақ еңбек зейнетақы 01.01.1998 жылға дейін кемінде 6 ай еңбек өтілі бар зейнеткерлерге төленеді. Зейнетақының толық мөлшері 60%. 01.01.1995 жылдан бергі уақыттан кез келген 3 жылдағы орташа айлық табыс. Толық еңбек зейнетақысына қажетті өтіл – 25 жыл. Қажетті өтілден жоғары әрбір қосымша жыл үшін – орташа айлық табыстың +1%-ы, бірақ оның 75% аспайды. Зейнетақы есептеуде қолданылатын табыстың ең жоғарғы мөлшері: 46 АЕК. 01.07.2017 ж, бастап; 104 374 теңге; 2017 жылғы толық еңбек зейнетақысы (60%)=62 624 теңге; ең жоғарғы еңбек зейнетақысы (75%)=78 281 теңге; 2016 жылдағы орташа нақты ең-
бек зейнетақысы =43 152 теңге.
Міндетті жинақтаушы зей-
нетақы жүйесі 01.01.1998 жылы Чили моделі бойынша енгізілді: жеке зейнетақы шоттары мен белгіленген жарналар. Міндетті зейнетақы жарналары жұмысшының ай сайынғы табысының 10%-ы мөлшерінде алынады. Ең төменгі еңбекақының 75 есе мөлшерінен аспауы тиіс.
Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары жұмысшының ай сайынғы табысының 5%-ы мөлшерінде жұмыс беруішнің өз қаражаты есебінен БЖЗҚ-ға зиянды еңбек жағдайларында жұмыс істейтін жұмысшылардың пайдасына төленеді.
Мемлекет алушыларға БЖЗҚ-дағы МЗЖ, МКЗЖ нақты салынған көлемінде заңмен белгіленген зейнетақы жасына жеткендегі инфляция деңгейін есепке ала отырып, кепілдік береді.
Шартты-жинақтаушы зей-
нетақы жүйесі 2020 жылдан бастап зейнетақы жүйесінің жаңа шартты-жинақтаушы құрамдауышы – жұмыскердің айлық табысының 5%-ын құрайтын жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары енгізіледі. Ол зейнетақымен қамсыздандыру бойынша жауапкершілікті мемлекет, жұмыскер және жұмыс берушіге оңтайлы бөлу арқылы зейнетақымен қамсыздандыру деңгейін арттыруға арналған.
ЖМЗЖ есебінен зейнетақы төлемдері 60 күнтізбелік айдан кем емес жиынтықтағы ЖМЗЖ аударылған жеке тұлғаларға жүзеге асырылады.
ЖМЗЖ есебінен зейнетақы төлемдері ай сайынғы және өмір бойғы болады.
Жинақтар мұраға қалдырылмайды. Жарналардың инфляция деңгейін есепке алып, сақталуына мемлекет кепілдік бермейді.
Міндеттемелер инвестициялық табысты есепке алып, әрбір салымшы үшін салынған жарналар мөлшері мен санына байланысты қалыптасады.
Зейнет демалысына шығу кезінде барлық жарналарды, жинақтаудың барлық кезеңіндегі инвестициялық табысты, қайтыс болған және қоныс аударған салымшылардың барлық жинақтарын қайта бөлу жағын ескере отырып, жинақ теңгерімі қалыптастырылады.