– Ән ғұмырда әншіге ең қажет не деп ойлайсыз?
– Әнші орындаған әр ән ха­лық­тың көңілінен шықса, арма­ны­ның орындалғаны. Халық ал­дын­да еткен еңбегі бағаланып, айт­қан әні елдің жүрегінде сақ­тал­са, әншіге ең қажеті – сол. Ав­тор­лардың жүрегінен шыққан сөз бен сазды әнші жан-тәнімен бері­ліп айтпаса, халықтың жүре­гіне жету қиын. Ел алдына шығып ән айт­қан соң, көпшіліктің баға­сын алып, қошеметіне бөленгіміз келеді. Барған жерде: «Қызымыз кел­ді», – деп құшақ жая қар­сы алған жұрттың ықы­ла­сынан қуат аламыз.
– Еткен еңбегіңіз бен қо­ғамдағы ор­ның­ыз­­ға лайық құр­­­мет көр­се­тіл­мей қалған жағ­­дайда қан­­дай се­зімде бола­сыз?
– Менде ондай бол­ған жоқ. Ертеректе бір-екі өлеңмен ғана таныла бастаған уақытта бір­ді-екілі жағдай болды. Бірақ оны қазір айтудың қажеті жоқ.
– Асыра мақтап кеткен тұста ше?
– Ондай жағдайлар бар. Алайда, асыра мақтағаны үшін халықты жазғыруға болмайды. Жақсы көр­ген адам өзінің ықыласын жеткізе­мін деп кейде асыра мақтап жібе­ре­ді. Instagram әлеуметтік желісіне суреттер мен видео салғанда жұрт­тың көз­сіз мақтайтынын байқай­мын. Тіп­­ті, мінсіз адам секілді бо­­лып қаламын. Мұндайда өзімді ыңғ­айсыз сезінемін. Оларға асыра мақ­тамаңыздар деп жазу ыңғай­сыз, әндерімнен алған әсерін бүк­песіз жеткізіп отырған жандарды рен­жітіп алуым мүмкін. Арасында өте бір жайсыз сөздер жазатындар да бар. Олар көбіне, Құдай бер­ген дене бітіміме байланысты «неменеге сонша семіріп алған» деген секілді ұсақ әңгімелер айтады. Экранда толық көрінетін шы­ғар­мын, ал өмірде, Құдайға шүкір, өзіме көңілім толады. Орнымен ай­тылған сынға иланып, одан нә­ти­же шығаруға тырысамын. Па­рақ­шама жазған адамдардың пі­кірлерін оқып, кейбіріне бір ауыз сөзбен жауап бергеннің өзін­­де біраз уақыт кетіп қалады. Мұны байқаған қызым: «Мама, сіз­ді жақсы көретін тыңдарман пі­кір жазбаса да, парақшаңызды ашып көреді», – деп парақшамды ком­ментарий қалдыруға болмайтын етіп жасап қойды. Шынымен де, көп уақытымды Instagram-ға ар­найды екенмін, енді көп жұмыс­қа үлгеретін болдым.
– Сіз әншілікті бастаған уақыт­та әнші мен халықтың арасында мұн­дай тығыз қарым-қатынас бол­ған жоқ. Сіз үшін халықпен тығыз қа­рым-қатынас тиімді ме, әлде ән­шінің көрерменнен алыстау бол­ға­нын жөн көресіз бе?
– Жас кезімізде бір-екі ай гас­трольге шығып, шалғай ауылдарды аралап концерт қоятынбыз. Күніне 4-5 концерт беретін кездер болды. Арасы 30-40 шақырым бо­латын колхоз-совхоздың тұрғын­да­ры бізді шексіз қошеметпен қар­сы алатын. Тіпті, қазан-қазан ет асып күтетін, одан ауыз тиіп үл­­гермесек, сахнаның артына алып келетін. Оған да уақыт тапшы болса, сөмкемізге салып бере­тін. Келесі ауылда да осындай құр­мет көрсетеді. Күніне 2-3 сағат қана ұйықтаймыз. Жастықтың әсері ме, әлде халық ықыласының күші ме, шаршау дегенді білмеппіз. Ол кезде қазіргідей Instagram бол­мағанмен, халықпен хат арқылы тілдестік. Жатақханада тұрсақ та, сұраған жанға вахтаның телефон нө­мірін беретін­біз. Сондықтан халықтан алыстап кет­кен кезім жоқ. Өмірім халық­тың алдында өтті. Ауыл еңбеккер­ле­рі­мен, шопандармен, егін дала­­­сын­­дағы егіншілермен, сту­­­­­дент­­­термен арнайы кездесу өт­кізетінбіз. Талай адамның үйін­дегі альбомда су­ре­тіміз бар шығар. Бірақ мұның бар­лығын жүйелі түрде суретке, бей­нетаспаға түсі­ріп, мұрағатта сақ­та­ған еш­кім болмады. Те­ле­арна­лар ұдайы біз­бен бірге жүр­ген жоқ.
Қазір қай тойға бар­маңыз қап­таған камера, тіпті концертті дәл со­лай түсірмейді. Заман өз­­герді дейміз, бірақ заман өзгер­ген жоқ, адамдар өзгерді.
Баяғыда бауырым үй­­лен­генде қала әкімі­нің жары бол­сам да, үйі­міз­дің іргесіне па­латка ті­гіп той жасадық, сің­лі­лерімнің де тойы солай өт­ті, ысырапшыл болма­дық. Туыстарыма: «Зәкеңе сал­мақ салмаңдар, мем­ле­кеттің дүниесі есептеулі жә­не ол кісінің әкесінен қал­ған бай­лығы жоқ», – дедім. Ра­сында, Зә­кең орынсыз тірлікті ұнат­пай­­тын.
– Қазір эстраданың жанры кө­бей­ді. Бұл сізге қалай әсер етеді? Бә­­секені ұлғайта ма, әлде сіз өз сти­­ліңізді сақтауға тырысасыз ба?
– Мұның маған еш әсері жоқ. Ме­ні халық ең алғаш қалай қабыл­дады, әлі де солай қабылдап келе­ді. Концертіме адам жиналмай қал­ған кез болған жоқ. Осы күнге дейін «Қазақконцерт» бірлесті­гі­нің әншісімін. Алтынбек Қораз­баев ағамыз басқаратын мекемеде Қуаныш есімді администратор бар. Концерттің қай қалада, қашан өте­тінін осы кісілер шешіп, ұйым­дастыру ісімен де өздері айналысады. Концертен түскен ақша «Қа­­зақконцертке» беріледі. Егер мұндай концерттерден уақыт арттылса, өзімізге арнайы концерт жа­­саймыз. Ал уақыт табылмаса қар­­жыны тойдан табамыз.
– Демек, сіздерге концерттен қар­­жы түспейді?
– Концерттен ұдайы ақша та­ба­мыз деп айта алмаймын. Егер өзі­міз барып жеке концерт қойсақ, әри­не, ақша табуға болады. Былтыр мен жақсы жұмыс істедім, ең­­бе­гім еш кеткен жоқ, әр концерт­тен кемінде бір жарым, екі мил­лионға жуық ақша таптым. Бірақ мен «Қазақконцерттің» әншісі бол­ған соң, көбіне сол бірлестікке жұ­мыс істеймін. Қай әншінің үкі­мет­ке, қай әншінің өзіне жұ­мыс іс­тейтінін анықтау, меніңше, қиын емес. Ернар Айдар, Қайрат Нұртас, Төреғали Төреәлі сынды жас әнші­лер ешқандай өнер ұжы­мына ба­ғын­байды, еркін жүреді. Олар 100 концерт берсе, 100 кон­церттің де ақшасы өз қалта­ларына түседі.
– Ірге бөліп, жеке жұмыс істе­гіңіз келмей ме?
– Мына жасымда «Қазақ­кон­церт­­тен» бөлек кеткенім жарамас. Бір-екі рет өтініш жазып ем, бас­шылық: «Қазақконцертті» қалай қиып кетесіз, – деп қол қоймады. Роза Рымбаева, Бағдат Сәме­ди­нова, Айжан Нұрмағамбетова, Са­ра Тыныштықұлова, Нұрлан Аб­дуллин, «МузАРТ», «Меломен» тобы барлығымыз осы – «Қазақ­кон­церт­теміз».
– Өзіңізден кейінгі әншілерден кімді тыңдайсыз?
– Барлық әншілерді тыңдай­мын деп айта алмаймын. Концерт­терде, композиторлардың шы­ғар­машылық кештерінде кейбіріне құлақ саламын. Көбіне жастардан, сіңлілерімнен, құрбыларымнан: «Қан­дай әнші халықтың аузында жүр, кімдерді халық жақсы қабыл­дап жатыр?», – деп сұрап алып, сол ән­шіні youtube арқылы тыңдай­мын.
– Халықтың аузында кім жүр екен?
– Қазір олардың атын атағым кел­мейді. Өйткені, әрбір әншінің жүрегі нәзік. Халық қабылдамай жатса да, өзіне жоғары баға беретін ән­шілер бар. Сол себепті, бірін атап, бірін атамай қалсам дұрыс бол­майды. Барлығымыз бір тері­нің пұшпағын илеп жүрміз.
«Зың-зың», «дың-дың» деген әндер көбейіп кет­­ті», – деп сын айтып ем, біраз адам­­дар: «Ол хит қой», – деп ренжіді. «Зың-зың», «дың-дың» деген екі ауыз сөз қа­лай хит болады?.. Мә­селен, менің кез келген әнімді таң­нан кешке дейін эфир мен радио арқылы үзбей берсе, менің де әндерім жаппай тыңдалар еді. Алай­да, халықтан жоғары баға алып жатса да, әндерім хит деген тізімге ілінбей қалады. Хит деген сөз әннің жақсы екенін білдіруден қалды, қазір хит деген ұғым таң­нан кешке дейін үзбей берілетін ән дегенге жақын.
Мен қазір әр телеарна мен радио басшылығына барып, менің әнімді қойыңдар деп сұрайтын жас­тан кеттім. Тыңдайтын құлақ­қа жақсы ән қалай да жетеді, 1000-2000 адам болса да менің әнімді шын ұнатып, ұдайы тыңдар болса, соған да шүкір. Бәлкім жастармен жарысудың қажеті де жоқ шығар, бәрібір қазіргі хит деп жүрген ән­дерді бес жылдан соң ешкім айт­пай­ды, ол әнге ешкім билемей­ді.
– Таласбек Әсемқұлов «Әнші Мақ­пал» атты мақаласында «Мақ­пал ең алдымен мәтіннің ар жағында тұрған психологиялық партитураны тануға тырысады» деген екен. Қа­зіргі әндердің «мәтінінен психо­ло­гиялық партитураны» қаншалық­ты сезінесіз?
– Мен туралы кеңінен зерттеп, ау­қымды түрде жазылған бір ма­қала болса, осы шығар. Мұқият оқып шықтым. Сахнада жүргеніме 36-37 жылға жуықтады, осы уақыт аралығында адамды елең еткізер жақсы мақала болды, тіпті мені танитын журналистердің өзі мұндай мақала жазбады. Таласбек Әсемқұловты өмірде кездестір­меген екенмін, біраз жыл бұрын қайтыс болыпты, жаны жәннатта бол­сын. Бірнеше жыл бұрын шетелге барғанымда, сондағы қазақ­тар бұл мақалаға сүйсініп отырды.
– Қазіргі әндерден осында ай­тыл­ған «психологиялық партитураны» таба аласыз ба?
– Жалпы, репертуар іздеп са­бы­л­­ған емеспін. Композиторлар­дың барлығы дерлік «Қазақкон­церт­ке» іздеп келіп әндерін береді. Тіп­ті, уатцап ар­қылы жолдап жү­реді. «Қазақконцерт­ке» жиі кел­мейміз, келгенмен де он­да отыратын кабинет те, зал да жоқ, әнді үйде айтып, дайындаламыз.
Жұрттың барлығы жауабын та­ба алмай жүрген: «Неге фоно­г­раммамен ән айтатын әншілер кө­бейіп кетті?» – деген сұрақтың жауа­бы дәл осы жерден табылады. Әншілер ұдайы келіп дайындалатын зал жоқ, зал бола тұра дайын­дық жасай алмаймыз. Өйткені, бар­лығы арендаға берілген, музыкант та жоқ, әр жақта жалданып ақ­ша тауып жүр. Ал енді Алматыда үлкен концерт берер болсақ, му­зыканттарды жалдап, концерт­тің алдында бір ай дайындаламыз, одан кейінгі он бір ай фонограммамен өтеді. Себебі, Республика аумағы­на музыканттарды бірге ертіп жүру, олардың жатын орны мен тамағын қамтамасыз ету қар­жыға келіп тіреледі. Кезінде мұн­дай проблеманы білген жоқпыз. «Гүл­дер» ансамблінде 9 жыл 90 руб­ль айлыққа жұмыс істедім. Жолымызға, тамағымызға, тіпті, костюмімізге де үкіметтен ақша бөлінетін. Қазір мұның барлығын әншілер өз қалтасынан төлейді. Костюмді де өзің тіктіріп, музыкантты да өз қаражатыңа алып жүре­сің. Ауылдарға барғанда дау­сың сыңғырлап тұрса минуспен, қырылдап тұрса фонограммамен айтасың. Біз әншілерге қойылар талап жоғары кезде үлкен мектептен өттік. Сол мектептің талабы­ның арқасында қазір халық фонограммамен айт десе фоног­­­­рам­мамен, жанды дауыста айт десе, жанды дауыста айта береміз. Көбіне, телеар­на­лар түсіретін концерттерде фо­нограммамен айт деген талап қойылады. Өйткені, 30-40 әншінің басын қосқан ән кешінде дауыс тұ­нық шығу керек. Бұл тек Қазақ­станда ғана емес, Ресейде де орын алған жайт. Әр мерекеде әншілерді жиып түсірілетін телеконцерт­тер­дің барлығында да сондай талап бар.
Мұндайда ең алдымен әнші болуға енді аяқ басқан жас буын зардап шегеді. Жастар фонограм­ма­ның жолын өздері таңдады десек қателесеміз. Олар дайындал­ғы­сы келсе де, дайындық жасай­тын залдар мен музыканттар жоқ.
– Өнертанушылар қазіргі ән­дер­де қазақы бояудың жоқ екенін, ән­шілердің орындау мәнері қаза­қылықтан алыс, еуропалық бағытқа ауып бара жатқанын жиі айтып жүр. Сіздің ойыңызша бұған не се­беп?
– Ондай мектепті қалыптас­тырып отырған адамдар мен жат мәнермен ән айтатын әншілерді дайындап отырған орталықтар бар. Оның кім екенін ән өнерінің айналасында жүрген жандар жақ­сы біледі. Соған жастардың құла­ғын үйретіп, қазақы әуезден алыс музыканы насихаттап жүрген ақ­парат құралдары шаш етектен. Телеарналар мен әуе толқынынан берілетін әндер ешқандай сарапқа салынбайды. «Мынау қазақы ән емес» деп айтатын адам жоқ. Біздің кезімізде әр әніміз сарапқа салынатын: «Сөзін жазған адам Жазушылар одағында тіркелген бе?», «Музыкасын жазған адам Композиторлар одағына мүше ме?» – деп тексеретін. Тіпті, қазір жаңа ән жаз­бай-ақ, сол жылдардағы ән­дер­ді бүкіл өмірімізге азық етсек де ештеңеден ұтылмаймыз…
– Өзіңіздің ән айту мәнеріңізді жастарға үйретейін деген ойыңыз жоқ па?
– Менің ойымша, сезіне біл­ген, түйсіне білген адамға өзімнің ән ай­ту мәнерімді үйреттім. Талай ұрпақ: «Мақпалдай әнші боламын!», – деп өсті. Мәселен, Шахизада мен Бақыт Шадаева мені­мен кездес­кенде: «Сіздің әніңізді айтып өс­тік», – деп айтады. Әнде­рімді тың­дап, мен сияқты әнші болғысы кел­ген көп әншілерді білемін, бі­рақ ешқайсысы дәл мендей болып шыға алмады, ол міндет емес те шығар. Менің орындаушылық ерекшелігімнің себебін Тәттімбет, Мәди, Рабиға Қойшыбаева сынды талантты адамдар туған топырақ­тан іздеу керек пе, әлде ол маған бе­рілген Жаратқанның сыйы ма, ол жағын анық білмедім.
– Эстраданың романс, шлягер деген түрлері қазір бар ма?
– Романстар ылғи да бар ғой… Мен ұдайы романстар айтамын, оның барлығы телеарналардан бе­­ріле бермейді. Мәселен, Ержан Белғо­зиев­тің романстары қан­дай ғажап! Сә­кен Қалымовтың өте әде­мі романсы шықты, мен оны концертте бір-ақ рет орындадым.
– Кейінгі жастардың репертуарынан кездестіре алдыңыз ба?
– Кейінгі жастарда романс ай­та­тындар жоқтың қасы. Романс ай­туға дауысы лайық әншілер бо­лады. Ақбота Керімбекованың дауы­сы романс айтуға жақсы ке­ле­тін еді. Ол өте күрделі жанр, көп адам айта алмайды, оны айту үшін үлкен жүрек керек.
Бұдан біраз жыл бұрын орыс ті­лінде «С любовью» деген атпен романстар жи­нақталған аль­бомым шықты. Орыстілді тыңдар­ман арасында тез тарап кетті. 3500 данамен шы­ғып еді, қазір өзімде 5-6-ы ғана қалды. Кейінірек, Мәс­кеуде 50 шақ­ты адамның алдында сол ро­манс­тарды орында­ғанымда, он­дағылар Ресейде кон­церт бермей жүргенімнің себебін сұрай жө­нел­ді. Ол туралы шынымды айтсам ойланбаған екем. Кезінде «Қазақ­кон­цертте» Күзембаев деген директорым болды. Зәкең жұмыстан шығып қалған кезі еді. Күзембаев хабарласып: «Сенің жеке концертіңді Москвада өткізгелі отырмыз, дайындал. Үкімет саған ақша бөлді деді», – деді. Оны естіп, әрине, қуандым. Зәкеңе келіп айтып ем, ол кісінің түрі бұзылып: «Бар­май­сың», – деді. Мәскеуге барамын да, барамын деп бұлқан-талқан болған жоқпын. Мүмкін өзі үйде отырған тұста осындай ұсыныс түскені ұнамаған шығар. Қалай дегенмен де ол кісінің қалауынсыз менің Москваға бармайтыным анық еді. Әйтпесе, ол кісі менің өнерімді өте жоғары бағалайтын.
Содан кейін маған үкіметтен мұндай ұсы­ныс түскен жоқ.
– Қазір сондай мүмкіндік туса, барар ма едіңіз?
– Барар едім.
– Өмір жолыңызда сахнадан, экраннан алыстаған кезіңіз болды. Ол күндерде не сезіндіңіз? Әншінің айдыны сахна дегенге келісесіз бе?
– Зәкең атқа мінсе, мен де атқа мінер ем, ол аттан түссе, мен де түсер ем. Ол – өмірдің заңы. Ол тек менің басымдағы ғана дүние емес, талай адамның басынан өтіп жүр­ген жайт. Бірақ біздің басы­мыз­дағы дүние ерекше көзге түсетіні Зәкең де айтулы, тау тұл­ғалы азамат еді. Мен де жерде жатқан қыз емес едім. Сол себепті, Мақпал түш­кірсе күл­лі Қазақстан естіп қояды.
– Ән ғұмыр. Адам ғұмыр. Екеуі­нің бір-бірінен жалығатын, шаршайтын кездері бола ма? Оны қалай еңсересіз?
– Әннен ешқашан жалыққан емеспін. Басыма қайғы түссе жылап тұрып, қуансам шаттыққа бө­лене жүріп ән айттым. Бұралаңы көп, қатпары қалың, тәтті өмірде мені Мақпал етіп алып келе жат­қан – Ән! Ән және ағаларымыздың ұлы поэзиясы! Жүрегімнің түбін­дегі айта алмайтын сырымды да, мұңымды да, сүйінішім мен күйін­­ген сәтімді де ән арқылы ха­лыққа жеткізіп, ән арқылы жеңіл­­деніп, арқамнан ауыр жүк түс­кендей ғұмыр кешіп келемін. Әнші болғаннан соң ән айтпасаң өмір бекер. О бастағы бала арманым, алты жасымнан бастап өзім­ді «Халық әртісі» деп хабар­латқан әнге деген ықылас, марқұм әкем­нің: «Сен үлкен әнші бола­сың», – деп Қарағандыдағы музыка мек­тебіне беруі, осы жолды таң­дауыма сеп болды. Бәлкім бұра­­лаңы-бұлтарысы көп болған шығар, бірақ мен осы тағдырыма ризамын. Тек әттеген-ай деген бір ғана нәрсе – әке-шешем­нің қа­сында көп бола алмадым, ол кісі­лердің жылуын көп сезінбедім. Жылына бір-ақ рет ауылға баратынмын, тоғыз жыл жатақханада тұрдым. Пәтерге енді қолым жеткенде тағдыр Зәкеңе қосты. Өмірім солай жалғасты…
Зәкең маған деген адалдығын, өнерге деген адалдығын дәлелдей білді, аялады, қолдады, сонымен қа­тар, қамшылап отырды. Әкем­нен ерте айрылған соң шығар, Зә­кеңді әкемдей көріп сыйладым, одан кейін ол сезім махаббатқа ұлас­ты. Тағдырдың бар қиынды­ғын әнмен жеңіп келе жатқанда одан қалай жалығуға болады?..
Ән – тек менің тағдырым ғана емес. Мұқағали, Фариза апамыз, Тұ­манбай Молдағалиев, Иран-Ғайып, Шөмішбай Сариев сынды ақындардың қай өлеңін әнге қосып айтсам да, оның барлығы тек маған арналып жазылған жоқ қой… Жалпы халыққа арналды. Онда әр қазақтың үні, қазақ қызы­ның, қазақтың жалғызбасты әйел­дерінің тағдыры жатыр.
– «Қазақтың ерке қызымын» де­г­ен әніңіз бар. Осы әнді естіген сайын өзіңіз жазғандай әсер ете­ді…
– Бұл ән маған арнайы жазыл­ған. Өзімді-өзім қазақтың ерке қызымын деп айтқым келді дейсіз бе? Зәкең қайтыс болып, көңілім құ­лазып, осымен өмір аяқталды деп жүрген кезім еді. Бір күні «Қа­зақконцертке» келсем, сол жерде музыкант болып жұмыс істейтін Мұхит Қасқырбаев есімді жігіт: «Әйтеуір, келдіңіз-ау! Мен сізді кү­тіп жүргеніме бір жыл болды. Сіз­ге арнап «Қазақтың ерке қызы­мын» деген ән жаздым», – деді. Мен бірден сөзін қарап шықтым. «Бибігүл мен Роза бар» деген жолды «Бибігүл мен Розалар» деп айтуды ұсындым, екеуі де Халық әртісі, екеуін бөлмей-ақ қояйық дедім. Ал, әні бір тыңдағаннан ұнады. Еңсем езіліп тұрған шақта алға жетелейтін, шабыт беретін әуен екен. Мұхит Қасқырбаевтан аранжировка жасауын өтіндім. Осылайша, бұл ән менің репертуарыма енді. Бұған дейін де маған арнайы ән жазып әкелген жандар өте көп болды. Өзімді-өзім көкке көтеріп, мақтап ән айтуға қарсы болған соң да оларды жаздырмай жүр ем. Мысалы, Алтынай Жорабаева айтып жүрген «Елімнің жүре­гі – Астана» деген ән о баста маған арналған ән еді. Музыкасы дәл сол, тек сөзі басқаша болатын. Менде сол әнді жазған композитор біздің үйде отырған, Зәкең Ме­рейді көтеріп алып билеп жүр­ген бейнетаспа бар еді, қазір соны дәлел ретінде көрсетейін десем таба ал­май жүрмін. Ән әжептеуір жақ­сы танылды. Тек, әлгі Махамбет есім­­ді композитордың маған арнап ән жаздым деп әкеліп, кейін оны сатып жібергені ыңғайсыз болды.
«Қазақтың ерке қызымын» деп шырқағанымды жаратпаған кей­бір адамдар Instagram желі­сінде, Мақпал өзіне-өзі «Қазақтың ерке қызымын» деп ат қойып алды деп сынады. Неге олай дейді?.. Әнді өзім жазған жоқпын, маған арнап әкелген әнді орындадым, оның несі айып?.. Ол жерде Әмина Өмір­зақова, Бикен Римова, Роза Бағланова, Бибігүл Төлегенова, Мадинаның аты аталады. Анала­рымыздың атын атай келе, «соңдарынан ерген ізімін» деп шырқаймын. Қазақтың Ерке қызымын десем, шынымен қазақ­қа еркелеп өстім, мені орыстың немесе өзге ұлттың әні тербеген жоқ.
– Өзіңізбен дуэт болып ән айт­қы­сы келген адамдарды қалай таң­дайсыз?
– Қайбір бала келіп дуэт айт­қы­сы келсе де, бірінші әннің сө­зіне қараймын. Жұбаныш Жек­сен­ұлымен Мақсат Жәутіковтің ағалы-қарындасты бауыр туралы әнін орындадық. Ол да бір-екі рет эфирден берілді де тоқтады. Өте әдемі еді. Ұдайы қойылмаған соң хит болған жоқ. Біздің композитор жігіттер өте қарапайым. Мәселен, осы Мақсат Жәутіковтің қаншама әнін орындадым. Солардың бар­лығын насихаттаса хит болар еді. Бірақ авторлар ондайға аса көңіл бөлмейтін сияқты. Мүмкін, жақсы әннің сирек тарал­ғаны да жөн болар..
– Жақында Төреғалидің басын­да­ғы жайсыздау жағдайға байла­ны­с­ты халықтан Төреғалиді ке­шіру­ді сұрадыңыз. Олай деуіңізге не түрткі болды?
– О баста мұны айтайын деген ой болмаған. Дәл сахнаға шығар алдында бір журналист келіп менен: «Төреғалиді жақтаңызшы», – деп сұрады. Төреғалидікі дұрыс деп айтқан жоқпын. Тек, Төреғали ба­лаларыңыз дұрыс жасамады деп айттым. Өкінішке қарай, журна­лис­тер менің сөзімді толық бермей, кешірім сұраған жерімді ғана таратқан. «Балаларыңыз дұрыс жа­самады, бірақ кімнің басынан өт­пейді, бала ғой. Менің де сүрін­ген кезім болды, мені де кешір­діңіз­дер, Төрешті де кешіріңіздер, ба­ланың сағы сынбасын», – де­дім.
– Бұқаралық мәдениет деген сөз кейінгі кезде жиі атылады. Сіздіңше өнер жікке бөліне ме?
– Жікке бөлінгенінің де себебі бар шығар. Өйткені, отырыстарда айтылатын әндер үлкен сахнаға шығып кетті. Баяғыда жігіттер аулада отырып: «Есік алды бәй­терек, бәйтерекке су керек. Ұзын бойлы жігітке қыс­қа бойлы қыз керек», – деп ән айтатын. Сондай әндерді үлкен сах­­­наға әкеліп, еңбегі сіңген, қа­дірлі әншілер қатысатын концерттерде айтқы­затын болдық. Оның қалай сыналап еніп, кең етек алып кеткенін аңдамай да қалдық. Бір-екі ән айтқан адамды электронды ақ­па­рат құралдарының журналистері «қазақ эстрадасының жұлдызы» деп «жарқыратып» еді, ая­ғы әннің қадір-қасиетін қашырып, әнші болу оңай деген ұғымды қалып­тастырып жіберді. Әйтпесе, бізден бұрын өмір сүрген аға-апаларымыз қазақтың әні мен сөзі қандай болуы керек екенін білді емес пе?! Оны ұр­пақ­тан ұрпаққа бүгінгідей эфир, ра­дио, телефон болмаған уақытта балаларының құлағына сіңірді. Сол себепті де, таза ән еш­қашан өл­мейді. Ал енді қазіргі ұсақ-түйек ән­сымақтардың ғұмы­ры қысқа, олар бүгін бар, ертең жоқ.
– Әңгімеңізге рахмет!

Әңгімелескен
Назым ДҮТБАЕВА.