Алыстағы Анкараға барғаныңда ат басын тірер екі жер бар. Екеуі де көзіңе ыстық тартып, құшағын жайып тұрар аяулы орындар. Бірі – Қазақстан Респуб­лика­сының Түркиядағы Елшілігі болса, енді бірі – осы елшіліктен таяқтастам жердегі Халықаралық ТҮРКСОЙ ұйымының штаб-пәтері.
Атағынан ат үркетін, есіміне құлағымыз әбден қанық бе­делді Халықаралық ұйыммен етене жақын танысуымыз 2014 жылы басталыпты. Осы жылдың көктемінде ТҮРКСОЙ Халықаралық ұйымы мен Еуразия Жазушылар қауымдастығының шақыруымен Түркиядағы Ескі­шеһир қаласында өтетін ірі Халықаралық кітап көр­месіне қатысу құрметіне ие болдық.

Анадолы әуежайына табан ті­реген сәттен бастап-ақ ТҮРК­СОЙ ұйымы қызметкерлері құрақ ұшып күтіп алып, қызмет көрсетті. Алыс-жақын шетелдерден ағылып келіп жатқан түрік тек­тес туыстарды құшақ жайып қар­сы алу, қонақжайлық көрсету осы бір халықаралық ұйымның ай­нымас міндетіне айналғанын көріп, Анкара төріндегі бұл меке­меге шынайы ризашылығы­мыз­ды білдірдік.
Келесі күні ТҮРКСОЙ штаб-пә­терінде Халықаралық ұйым­ның бас хатшысы Дүйсен Қо­ра­бай­ұлы Қасейіновтің қа­­­­был­­­дауында бол­ғанда, көп нәрсеге көзіміз жетті. Мұн­таздай тазалыққа бөленген ғи­мараттың музей іспеттес бөл­мелерін то­лық­тай аралатып, та­н­ыс­тырып шық­қан бас хатшы шамалы уақыттың ішінде ұйым тарихынан да мол мағлұматтар бе­ріп үлгерді. Түркі дүниесінің ЮНЕСКО-сы атанған беделі зор Ха­лықаралық ұйымды қазақ­стан­дық азаматтың басқарып отыр­ғанын көріп, іштей мақ­та­ныш сезіміне бөленгенімізді қа­л­ай жасырайын.
Енді сәл шегініс жасап Халық­­ара­лық ТҮРКСОЙ ұйы­мының өт­кеніне қысқаша шолу жасай кет­кен жөн шығар.
Қазақстан Республикасы тәуел­сіздік алып, табанынан нық тұра бастаған 1993 жылы түркі тіл­дес мемлекеттердің Мәдениет ми­нистрлері Алматыда бас қо­сып, соңғы ғасырда түркі ел­дері­нің ішіндегі жалғыз тәуелсіз мем­лекет болып келген Түркия Рес­публикасымен бірігіп, түркі ха­лықтарының арасындағы үзі­ліп қалған мәдени қатынастарды жақындастыру мақсатында Халықаралық ТҮРКСОЙ ұйы­мын құру туралы келісім-шартқа қол қойды. Алты түрік республикасы (Түркия, Қазақстан, Әзір­байжан, Қырғызстан, Өз­бек­стан, Түрік­мен­стан) басшы­ларының батасын алып, дүниеге келген халық­­ара­лық ұйымның бас штаб-пәтері бірауыздан Анкарада болсын деп ше­шілді.
Өзі жұмысын бастаған алғаш­қы күннен-ақ ТҮРКСОЙ түркі ха­­­лықтарының ортақ мәдени мұ­ра­ларын әлемдік деңгейге көтеру мақ­сатында халықаралық ұйым­дар­мен тығыз қарым-қатынас ор­натып, іргелі де маңызы аса зор шаруалар атқаруға белсене кірісіп кетті. Ұйымның алғашқы бас­шы­­лы­ғын Әзірбайжан елінің атақ­ты ән­шісі Полад Бұл-Бұл­оғлы қо­ғамдық негізде ат­қарды. Әзір­бай­жандық өнер қайрат­ке­рінен кейін басшылық тізгінді қолына алған Дүйсен Қасейінов күні бү­гінге дейін «қатепті қара нар керек» деуге саятын осынау қызмет­тің ауыр жүгін қайыспай көтеріп ке­леді.
Бұған, әрине, Дүйсен Қора­байұлы­­ның ұзақ жылдарғы еңбек тә­жірибесі, басшылық қыз­мет­тер­дегі жеткен жетістіктері мен та­быстары аз көмектеспеді дейсіз бе! Консерваториядағы ректор­лық қызметтен басталған басқару са­ласындағы өсу жолдарында Дүй­секең Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігі Мә­дениет Комитетінің төрағасы, Мәдениет министрінің орын­басары, Мәдениет министрі, ТМД елдерінің мәдениет жөнін­дегі кеңесінің төрағасы сияқты жауап­­кершілігі жоғары, саяси лауа­зымдар баспалдақтарынан сүрінбей өтті. Бұлардың қата­рына му­зыка саласында қол жет­кізген же­тістіктері мен он-сандаған қо­ғам­дық қызметтерін, атақ-лауа­зым­дарын, марапаттарын қос­саңыз, беделді Халық­аралық ұйым­ның Бас хатшысы Дүйсен Қо­рабайұлы Қасейіновтің аза­маттық, қайраткерлік тұлға­сы­ның асқақтай түсері сөзсіз.
Өзі бастаған жауапты жұмыс­ты Дүйсекеңе сеніп тапсырған, кейін де талай-талай іс-шара­лар­ды бірге атқарысқан әзербайжан досы Полад Бұл-Бұл­оғлы айт­қан мына бір сөз талай жәйтті аң­ғартса керек: «Если бы мне при­шлось охарактеризовать Дю­се­на всего лишь одной фразой, первое, что приходит на ум – «сол­нечный казах». Он по самой ге­­нетической сути истинный степ­ной тюрок, настоящий ка­захс­кий жигит. Видимо, от того он так любит родной язык, так проникновенно читает стихи Абая, так глубинно знает свой национальный фольклор, особенно музыкальный. И наверное поэ­тому в виртуозном исполнении мастера скрипки Дюсена Ка­сеинова традиционный кюй ве­ликого казахского музыканта Курмангазы звучит так же академично и классически, как музыка великого Паганини».
Әріптесі туралы туысқан әзер­­байжан халқының өкілі, ән әле­мін­дегі ұлы есімдер қатарын­дағы По­лад Бұл-Бұл­оғлы осылай дейді. Шынайы пікір, бүкпесіз ақи­қат.
«Таких удивительных людей, как Дюсен, которые соединяли бы в себе музыканта, политика, об­­­щест­венного деятеля, и просто человека, который делает очень много добра, мало». Бұл Дүйсекең жайлы Ресей Федерациясының мә­дениет министрі Михаил Швыд­­­койдың айтқаны. Әріпте­сі­нің жетістігіне, қадір-қасиетіне кө­зі жетіп, көңілі сенген соң бер­ген бағасы екені сөзсіз.
Иә, айтса айтқандай, Дүйсен Қо­ра­байұлы ерен еңбегі мен та­би­ғи талантының арқасында үл­кен белестерді бағындырған ел аза­маты. Ұлт мақтанышы.
Халықаралық ұйымның мо­йын бұрғызбайтын қат-қабат шаруаларымен жүрген үлкен жүректі азамат Қазақстандағы руханият әле­мін де бір сәт назардан тыс қал­дырған емес. Осы орайға бір мы­сал келтіре кетсек, артық болмас.

---

ТҮРКИЯ

(Дүйсен Қасейіновке)

Ұшайыншы аспаныңды шарлап бір,
Құшайыншы теңізіңді жалдап бір.
…Еуропаға қойып қойған Інжуім,
Адамзаттың көзін, әне, арбап тұр!

Құран менен Құдайды іздеп жүр жырым,
Мен қайтейін, біреулердің «Інжілін»?!
О, Түркия!
Азиядан арулап,
Еуропаға іліп қойған Інжуім!

Сеніменен жаным – бірге, бір – кіндік,
Қаншама рет қынадайын қырқылдық?
Төрткүл дүние арасында – Айбозым,
Төрт теңіздің жағасында –
Бір құрлық.

Өзіңді іздеп,
Желбіреп бір тұлымым,
Көкбөрімен қоса көкке ұлыдым.
Қайтып келген адасқан ұл секілді,
Құшағыма, келші, қайран, құлыным!

Мәңгі жыр!
Күнің де – ашық, гүлің-дағы алқызыл;
Төрт теңіздің жағасында Түркиям, –
Төрт Арудың арасында –
Жалғыз Ұл!

Серік АҚСҰҢҚАРҰЛЫ

---

2015 жылы көрнекті сатирик-жазу­шы Ғаббас Қабышұлы ағамыз 80 жастың сеңгіріне көте­ріл­ді. Бір жыл бұрын Қазақстан Жазушылар одағы атынан, баспа атынан бірнеше хат жіберсек те, ағамыздың екі томдық шығар­ма­лар жинағы министрліктің мем­лекеттік тапсырыс есебінен шы­ғарылатын әдебиеттерінің тізі­міне енбей қалды… Жазушылар одағы мен «Ан-Арыс» баспасын Дүйсен Қорабайұлы тығы­рық­тан шығарды. Өтінішімізді екі етпеген ТҮРКСОЙ басшысы Ғаббас Қабышұлы ағамыздың 80 жылдық мерейтойына орай түрік сатиригі Әзиз Несиннен жа­салған аудармалары мен есте­лік-толға­ныс­тарын екі том кітап етіп шы­ғарып берді. Кітап бол­ған­да қан­дай! «Жазушы, қайрат­кер аға­мыздың 80 жылдық мерей­­тойы­на орай екі том кіта­бын оқырмандар назарына ұсы­нудағы басты мақсатымыз – түр­кі дү­ние­сінде алар орны бар аяу­лы қа­лам­гер ақсақалда­ры­мыз­дың ел ал­дындағы ерен еңбе­гіне ұрпақ аты­нан ықылас жасау еді. Халықаралық ТҮРК­СОЙ ұйымы аты­нан жасаған осынау игі талабымызды бауырлас елдер оқыр­мандары дұрыс қабыл алар деген ниеттеміз», – деп өзі алғы сөз жаз­ды. Қалам­гер ағамыздың да, біздің де риза­шылығымызда шек жоқ. Тізе берсек, Дүйсен Қора­байұлы­ның қазақ мәдениеті мен әде­биетіне жасаған мұндай «атым­тай жо­март­тық» абзал жәр­демдері аз емес.
Дүйсекеңнің бастамасымен ТҮРКСОЙ ұйымы соңғы кездері та­тар­дың ұлы ақыны «Ғабдолла То­­қай жылын», әзірбайжан жазу­­­шысы «Мирза Фатали Ахунзаде жылын», қазақ композиторы «Мұқан Төлебаев жылын», қыр­ғыз ақыны «Тоқтағұл Сатылғанов жылын», түрік жазушысы «Халдун Танер жылын», түркі дүние­сі­нің ойшылы «Жүсіп Баласағұн жы­лын» жариялап, жоғары дәре­жеде атап өтті. Анкара қаласында Сүйінбайға ескерткіш қойылып, Дина, Сүйінбай, Тәттімбет атын­дағы саябақтар ашылды. Мұстафа Шоқайдың қолжазбаларын та­уып, Қазақстанның мемлекеттік мұрағатына тапсырды. Сондай-ақ, ел қамын ойлаған азамат қа­зақтың көрнекті тұлғалары Сүйін­­байдың 200, Тәттімбеттің 200, Динаның 150, Сәкеннің 120, Қа­сымның 100, Күләш Бай­сей­і­това­ның 100, Бибігүл Төлеге­нова­ның 80, Олжас Сүлей­менов­тің 80, Хасен Оралтайдың 80 жыл­дық мерейтойларына арнал­ған халықаралық жиын­дардың басы-қасында жүрді.
Соңғы жылдары Д.Қорабай­ұ­лы­ның қолдауымен құрылтай­шы­сы ТҮРКСОЙ болып табылатын Махмұт Қашқари атындағы әде­би конкурсты жыл сайын жүйе­лі өткізіп отыру дәстүрге ай­­­­­налды. Қазақ жазушылары Нұр­­ғали Ораз бен Берік Шаха­нов­­тардың осы конкурс жүлде­гер­лері атануы да еліміздің мәр­тебесін биіктеткені сөзсіз.
«Жақсының жақсылығын айт – нұры тасысын» дейді қазақ. Дүй­­сен ағамыз туралы өзіміз бі­ле­­тін азғантай дүниелерді де, өз­­гелер айтқан бағаларды да ор­та­ға салудағы мақсат – әлдебір ке­зекшілік деңгейдегі мақтау сөз айту емес, ел азаматының, арқа тұтар ардақты аға деуге лайық қай­раткердің мәртебесін тағы бір биіктету. Мерейін өсіру.
Өз ұлтының ғана емес, әрісі он-сандаған халықаралық ұйым­дардың, берісі түркі ұлыстары өкіл­дерінің алғаусыз алғысы мен шы­найы ілтипатына бөлен­ген мар­қасқа азаматымыз мерейлі жа­сының мәртебелі биігіне кө­тері­ліп отыр.
Ендеше, ағамызды әрдайым осын­дай биіктерден көргіміз ке­леді.

Кәдірбек Құныпияұлы,
«Ан-арыс» баспасының директоры.