…Әлгі бәтшағарды басында тырнағына тырнақ жалғап алған көп шөпжелкенің бірі екен деп ойлап қалдым. Мұндайға етіміз өліп, көзіміз үйреніп кеткен ғой, «е, мейлі, тырнағына сүрініп, тырайып жатса да өзі білсін» дегенбіз. Бетін борлап алған шой қара қыз… өзінше «блондинка» болғысы келген түрі. Үстінде – етегімен қаусырып қаптал тігілген юбка-кофталы мектеп формасы.

Аяқта – біз өкшелі туфли. Бірақ ол бойжеткен емес, бояуға малынған боз­бала болып шықты. Нұр-Сұлтан қаласындағы мектептердің бірінде оқып, үлкен өмірге жолдама алып тұр. Мектепке жасанып көйлек киіп келіп жүрген көрінеді, сол киімімен «ұзатылып» барады. «Сенің мына түріңді достарың, парталастарың әбес­тік көріп, қысымға алған жоқ па?» – деген сұраққа ол еш қымсынбастан: «Жоқ, олар мені осы қалпымда жақ­сы қабылдады», – деп жауап берді. Де­мек, оның қатар құрбылары да, мек­тебі де туа бітті табиғатынан ай­нып, азғындаған адамның ісі мен әре­ке­тін елең қылмаған. Бәлкім, жаңа­ғы бәтшағардың мектепте жалғыз бол­мауы да мүмкін. Сондықтан ол ұрлан­бай-ақ ашық түрде өзін ұрғашы сезі­ніп жүре берген. Ата-ана тарапынан тыйым, мектеп басшылығынан тоқтам бол­ма­ған. Мектеп, әрине, лажсыз. Себебі, мек­теп оқушының жынысына, тегіне, діни һәм қоғамдық көзқарасына, ұстанымы мен ұстынына қарамастан, бөліп-жармастан білім беруге міндетті. Соны жақсы білетін ата-ана да, оқушы да осы күндері мектеп ішінде білгенін істеуде. Масқара! Масқара ғана емес, сұмдық!
Алматыда жуырда «Балуан Шолақ» кешенді спорт сарайында «Ирина Кайратовна» тобының концерті болды. Әзілге сүйеп рэп айтатын жігіттердің тобы неге «Ирина Кайратовна» атанға­нын итім білсін, әйтеуір, кейінгі жыл­да­ры аталған топтың аты жақсы-ақ шы­ғып кетті. «Отыздан асып барамын» дейтін жамау-жамау, құрақ-құрақ бір фильм түсірген екен, онысын жастар жағы жыртыла көріп, тамашалады. Иә, мен де көрдім. Көрдім де, кейінгі жас буынның талғамы тозып, қаңсықты таңсық көріп біткеніне қынжылдым әрі өкіндім. Жасырып не керек, кейінгі жас буынның осындай алабажақ дү­ние­ге құлауына, құмар болуына біз кінә­ліміз. Қоғам кінәлі. Халықтың ру­хани сұранысын құлдыратып, құр­дым­ға қарай бұрған билік кінәлі. Рей­тинг қуып, шоу бағдарламалар арқы­лы контент жасаудан өзгені ұмыт­қан телеарналар кінәлі. Үкіметтің қазы­на­сына салық төлеушілердің қалта­сынан түскен миллиондаған қаржы­ны қағып алып, сүреңсіз, сұрғылт фильм­дер қоюдан өзгені ұмытқан ки­норе­жиссерлер кінәлі. Әйтпесе, бұлай болмауы керек еді. Амал кем… рухани саф дүниелер жоғала бастаған ел мен жерді сайтан иектейді. Сайтан иектеген ортаны жын буады. Сол «ИК» тобының жындысүрей концертіне қатыс­қан шайтан ныспылас «Shisa» деген тағы бір топ шығып алып елдің туын білегіне орап, кіндік тұсына үйкелеп, аузына келгенін көкіп, былапыт, анайы сөздер айтып, жұртты дүрліктірді. Сұ­мы­рай­дың сұңқылына елітіп шула­ған жастардың дауысын естісеңіз, жаныңыздан қарадай түңілесіз.
Қайбір жылы араққа лықа тойып алған нәйістер «салтанатты түрде» қазақ­тың қасиетті домбырасын жерге ұрып сындырды. Көкіді, ауыздарына келген сөзді айтты. Сөйтті де, артынан кешірім сұраған болып құтылды. «Ирина Кайратовнаның» да дүлейлері әлемжелі арқылы есті жұрттан кешірім сұрап, сытылып кетіпті. Біз кешіппіз. Кешірген көрінеміз. Бірақ осы кешірім­шіл­дігіміз түбімізге жетпесе игі еді. Өйткені жаман адамның әдеті – «бір көргенін екі қылады, екі қылғанын әдет қылады». Қазір қазақтың рухани құн­дылығын масқаралау, тілін мазақ қылу, ұлттық намысын қорлау екінің бірінің әдетіне айналып барады. Сондай сорақылықты көре-көре кө­кіре­гі уға толған көпшілік қазір Лұт пайғам­бардың заманын еске алатын болыпты.
Ибрагим пайғамбардың інісі Лұт Жаратқан Хақтан уәхи алып, Садум елін түзетпек болыпты дейді, әлқисса. Лұт Садум жұрты қоныс тепкен қала­ның іргесіне күрке-лашығын тігіп жата­ды. Лұтты көрген садумдықтар оған барып «кімсің?» деп сұрайды. Пайғам­бар жөнін айтады. Садумдықтар Лұтты жамандап патшаларына барады. Патшалары да бір Құдай атқан пенде екен, пайғамбармен тартысқа түсіп, оны мазақ етіп қорламақ болады. Ең сұмдығы, садумдықтардың әйелі әйе­ліне сүйкеніп, еркегі еркекке асылып ойнайды екен. Әйелінен еркегін, ерке­гінен әйелін айырып алудың өзі қиынға түсіпті. Ер адам көрсе еліріп, қозып кететін садумдықтар Құ­дай­­дың құдыретіне қарсы шықпаса да өздерін бақытты сезінеді екен. Садум­дықтардың қиямпұрыстығы мен азғындығы үшін Жаратқанға жал­бары­нып күн кешетін Лұттың үйіне күндердің бір күні өрімдей үш жас жігіт келеді. Олар келбетті, көрікті адам бейнесіндегі үш періште: Жәбірейіл, Әзі­рейіл, Ысырапыл екен. Лұттың үйіне келген «үш жігітті» сыртынан байқап қалған садумдық сұмдар құмардан шықпақ болып Лұттың үйіне баса көктеп кіреді. Сонда пайғамбарлар Лұтты екі қызымен және жанына ерген мүміндерімен бірге құтқарып, Садум халқының төбесінен отты бұршақ жаудырып, жер бетінен жойып жіберген екен дейді, көне қисса.
Құдай сақтасын! Қазақ садум­дық­тардың тағдырын қайталамасын, бірақ тап бүгінгідей азып-тозу, рухани жалаңаштану бізді отты бұршақсыз-ақ құрдымға жіберуі мүмкін. Алайда пайғамбарлар енді қайтып келмейді деседі. Ендеше, қандай да бір ар соты­ның, иман сотының болуы да бейкү­мән ғой. Сонда қайтпек керек? Осы сұрақтың соңын ала, «біз өзі зайырлы мемлекетпіз бе?» деген сұрақты да қалдыра кеткеніміз жөн. Әгәрәки, зайырлы мемлекет болсақ, онда заң талабын күшейтуіміз қажет-ақ. «Мәде­ниет туралы» заңға «ИК» немесе «Shisa» сияқты топтарға топалаң келтіріп, сахнаға да, телеарналар мен әлеуметтік желілерге де шығармайтын, екі-үш жыл концерт қоюын шектейтін тыйымды күшейту керек.
ҚР «Мәдениет туралы» заңында ар­дан безіп, адамдықтан айныған азғындардың жынойнақтарына қандай тыйым бар екен деп шолып шыққам, көзіме түскені тек мынау болды. Қараңыз:
6) әртістермен жасалған шарттар негізінде ойын-сауық мәдени-бұқаралық іс-шаралар өткізгенге дейін және оларды өткізу уақытында көрермендермен қарым-қатынас кезінде олардың тиісті мінез-құлқын, оның ішінде нор­мативтік емес лексикадан, алко­го­льдік ішімдіктерді, есірткі, психот­роп­тық заттарды, сол тектестер мен прекурсорларды тұтынудан кө­рінуі мүмкін олардың аморалдық, әдеп­сіз мінез-құлыққа жол бермеуін қамтамасыз етуге (міндетті);
(ҚР Мәдениет туралы заңы. 9-1-бап. Ойын-сауық мәдени-бұқаралық іс-шараларды өткізуді ұйымдастыру тәртібі).
Көріп отырсыздар, бұл бап – концерт қоятын тарапқа емес, ойын-сауық және мәдени-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастырушы тарапқа ұсынылған тәртіп. Ұйымдастырушы жақ тәртіпті қанша жерден ұстануға ұмтылғанымен, ұяттан жұрдай шығармашылық ұжым оны ескермесе – бітті шаруа. Заңның осындай солқылдақтығынан қазақ руханияты небір сорақылықты көрумен келеді. Сөздің қысқасы, есерсоқтар бәрін бүлдіріп алып ертеңінде кешірім сұрап құтылмас үшін «Мәдениет туралы» заңды қайта бір сүзгіден өткеріп, соның ішінде қазақтың рухани құндылықтарын қорлатпау турасында қатал шараларды талап ететін заң қабылдануы керек. Білім туралы заңда да мектептегі бірыңғай қалыпты әдеп пен иба салты барынша ескерілуге тиіс.
Есерлерге зауал заңнан келсін!

Д. Қасенұлы