---

Оңтүстік Қазақстан – дарынды да қа­білетті жастармен ерекшеленетін өңір. Демографиялық тұрғыдан да об­лыс­тың алар орны ерекше. Бүгінгі таңда Оң­түстікте 1022 білім ошағы жұмыс іс­тей­ді. Облыстық білім басқармасы бер­ген ақпаратқа сүйенсек, биыл 602 мың­нан астам бала мектепке барған. Олар­дың 70 448-і бірінші сынып оқу­шы­ла­ры.

Облыс басшылығы орта білім  жүйе­сін да­мытуға ерекше назар аударып отыр. Жыл­дан жылға білім беру саласын қар­жыландыру көлемі өсуде. Айталық, 2010 жылы облыстың білім беру саласын қар­жы­ландыру көлемі 98 миллиард тең­ге, был­тыр 119 миллиард теңгені құраса, биыл­ғы көрсеткіш 184,9 миллиард тең­ге­ге жеткен. 2015 жылы облыста 22 жа­ңа мектептің құрылысы аяқталып, пай­далануға берілді. Олардың жетеуі Шым­кент қаласында болса, Сарыағаш ауданында – 6, Бәйдібек, Ордабасы, Со­зақ, Түлкібас  аудандары мен Түркі­стан қаласында да екі мектептен ашылды. Сон­дай-ақ, биыл 100 білім нысаны күр­де­лі жөндеуден, 697 мектеп ағым­дағы жөн­деуден өткізілді. Осындай ау­қым­ды іс­тердің арқасында облыстағы үш және төрт ауысымда оқытатын мек­тептердiң мәселесі де ойдағыдай ше­шiлдi.

Бастысы – мектептердің мате­риал­дық  жағдайын жақсарту білім сапасы­ның да артуына тікелей септігін тигізуде. Олай дейтініміз, биыл облыста 18 112 оқу­шы ҰБТ тапсырып, олардың орташа көр­сеткіші 78,8 баллды құраса, «Алтын белгі» иегерлерінің саны – 608-ге жетіп, өт­кен жылмен салыстырғанда 172-ге арт­ты. Яғни еліміздегі «Алтын белгінің» әр­бір үшінші иесі – Оңтүстіктің түлегі де­ген сөз. Жалпы, соңғы төрт жылдың қо­­рытындысы бойынша облыстың орта ба­лы 11,8 балға жоғарылап, «Алтын бел­гі» саны 370-ке артты. Тағы бір дерек: Республикада анықталған ҰБТ нә­ти­жесі бойынша ең үздік 100 мектептің қа­тарында облысымыздың 25 мектебі енген. Яғни қай жағынан алғанда да өр­леу, ілгерілеушілік бар.

Білім сапасы жайлы әңгіме қоз­ғал­ған­да қазіргі таңда көпшіліктің назары бір­­ден Назарбаев Зияткерлік мек­теп­те­ріне ауады. Себебі, халықаралық та­лап­тарға толық жауап беретін бұл мек­тептер ХХІ ғасырдағы орта білімнің на­ғыз үлгісі десек, қателеспеспіз. Мұн­да ірік­телген үздік оқушыларды үздік оқу бағ­дарламасымен тәрбиелеу қолға алын­ған. Зияткерлік мектептерді ашу­дағы негізгі мақсаттың бірі – орта білім саласында жаңа стандарт орнатып, ол тәжірибені өзге де мектептерге тарату. «Назарбаев зияткерлiк мектептерiнiң» жетістіктерін, балаларды оқыту тәсіл­де­рін жалпы бiлiм беретiн өзге білім ұя­ла­рында қолдану үшiн тiрек мектептерi мен үш жыл қатарынан деңгейлiк оқу­лар­дан өткен 8450 педагог жұмыс iс­теуде.

Назарбаев Зияткерлік мектептерінің ашылуы – мемлекет басшысының білім са­ласына айрықша көңіл бөлетінінің тағы бір дәлелі екені даусыз. Өзінің Қа­зақстан халқына арнаған Жолдауында білім саласы туралы айта келе Елбасы былай деді: «Орта білім жүйесінде жалпы білім беретін мектептерді Назарбаев Зияткерлік мектептеріндегі оқыту дең­гейіне жеткізу керек. Мектеп түлектері қазақ, орыс және ағылшын тілдерін білу­ге тиіс. Оларды оқыту нәтижесі оқу­шылардың сындарлы ойлау, өзіндік із­деніс пен ақпаратты терең талдау ма­шығын игеру болуға тиіс. Келешекте жас­тардың техникалық білім алуын мем­лекеттік кепілдендіруге көшіруді қа­растыру қажет». Осыдан шығатын қорытынды – Назарбаев Зияткерлік мектептері қазақстандық білім көшін бастап келе жатқан, білім берудің айқын үлгісі болып табылады.

Жаңа дәуір мектебінің үлгісіне ай­нал­ған зияткерлік мектептерге артылатын жауапкершілік жүгі ауыр. Білім бе­рудегі үздік қазақстандық дәстүрлер мен халықаралық тәжірибені үйлес­ті­ре­тін мектепте жаратылыстану-матема­ти­ка бағытында білім берудің инновация­лық, көптілділік жүйесінің моделін әзір­­леу мен енгізу арқылы отандық білім са­ласының әлеуетін арттыруға ықпал ету көзделген. Бүгінгі таңда елімізде 20 зият­керлік мектеп жұмыс істеп жатса, со­ның ішіндегі екеуі Шымкент қаласында орналасқан. Осының өзі Шымқаланың зор әлеуетке ие екендігін айғақтайды.

 Биылғы білім күнінде облыс әкімі Бей­біт Атамқұлов химия-биология ба­ғытындағы Назарбаев Зияткерлік мек­те­бінде болып, ұстаздар қауымы және оқу­шылармен кездесті. Мектептің 7-сыныбына биыл 120 оқушы қабыл­дан­ған екен. Білім ордасының оқу базасымен танысқан өңір басшысы әсіресе, оқушылардың ғылыми ізденістеріне ерекше көңіл бөлді. Мамандығы бойынша инженер Бейбіт Бәкірұлы оқушылар­мен пікір алмасып, тіпті жобаларда қол­данылған формулаларға дейін қы­зығу­шылық танытты. Әлбетте, бұл жайт оқу­шыларды да, ұстаздар қауымын да әрі таңқалдырып, әрі сүйсіндірді. Өңір бас­шысының жас өрендердің ғылыми із­деністеріне айрықша көңіл бөлгені оқу­шыларды қанаттандыра түсетіні сөз­сіз.

Сапалы білім беруді, оқушылардың ер­кін ойлауы мен дербес әрекет етуіне жағ­дай жасауды, сондай-ақ, оқу үде­рі­сіне инновациялық жаңалықтар енгізуді өз миссиясы ретінде қарайтын Шым­кент­тегі Назарбаев Зияткерлік мектебі соң­ғы жылдары үлкен белестерді ба­ғын­дырып келеді. Жалпы, бұл білім ор­да­сы республикалық зияткерлік мектеп­тер жүйесінде үздік бестікке кіреді. Көр­­сеткіштері де соған сай. 2014-15 оқу жылы еліміздегі Зияткерлік мектептерді 1699 оқушы аяқтады. Олардың ішіндегі 1495 түлегі немесе 88 пайызы Қазақ­стан­ның жоғарғы оқу орындарына қа­был­данды. Ал Шымкенттегі химия-био­логия бағытындағы мектептің көрсеткіші одан да жоғары: биылғы 127 түлектің 126-сы ҰБТ-да жоғары балл жинап, мем­­лекеттік грант иегері атанды. Айта ке­терлігі, оның ішіндегі 40-ы Назарбаев уни­верситетінде білім алуда. 2015 жылы Оң­түстік Қазақстан облысы Назарбаев уни­верситетіне түскен түлектер саны бойын­ша 8-орыннан 3-орынға көтерілді. Бұл жетістікте Шымкент қаласындағы хи­­мия-биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебінің елеулі үлесі бар деуге болады.

Мектептің басты мақсаттарының бірі – сапалы білім берумен қатар, оқу­шы­лардың бойында тұлғалық қабілет­тер­ді де қалыптастыру. Мекеме директо­ры үлкен жетістікке жеткен тұ­л­ға­лармен кездесу оқушылар үшін орасан зор мо­тивациялық мәні бар шара деп біледі. Соның  ішінде, бітіруші сынып оқушы-  ла­рын асқақ армандарға үндеп, олардың әрбі­рімен жеке сұхбат өткізу арқылы бола­шақ түлектерді жетістікке жетелеу жо­лын­­дағы ынтасын арттырып отыруды өзі­нің басты міндеттерінің бірі санайды. Сондықтан ғылым саласында, спорт пен өнер­де айтулы табыстарға жеткен танымал азаматтармен кездесулер жиі ұйым­­дастырылып тұрады. Бұл өскелең ұр­пақтың алдына биік мақсаттар қойып, жаңа жетістіктерге ұмтылуға ынталандыра түсетіні анық.

Соңғы айда ғана өткен кездесулерге тоқталып өтсек, мектепке Олимпиада чем­пиондары Александр Винокуров пен Се­рік Сәпиев, талай байрақты бәсе­ке­лер­­де қазақтың көк туын желбіретіп жү­р­ген боксшы Біржан Жақыповтың кел­­­генін айтсақ та жеткілікті. Мектеп оқу­шылары атақты спортшыларды үл­кен ықыласпен қарсы алып, кездесулер ба­рысында спорттағы жетістіктердің құ­пиясына деген ерекше қызығу­шы­лық­тарын байқата білді.

Физика-математика бағытындағы Назарбаев зияткерлік мектебі де зор же­тістіктерімен мақтана алады. Дарынды оқушылардың бойындағы қабілет­тер­ді жан-жақты дамытуға айрықша көңіл бөлінетін бұл мектептің оқушылары әсі­ресе өнерге жақын. Оның бір дәлелі – жуырда республикалық қолөнер ше­бер­лерінің көрме-жәрмеңкесінде І орын ен­шілеуі. Қазақ хандығының 550 жыл­ды­ғына арналған «Ұлттық тарихымызды ұлық­тайық» атты республикалық қо­л­өнер шеберлерінің көрме-жәрмеңкесіне отандық өнімдерді дайындайтын 30-дан аса өндіріс орындары және білім меке­ме­лерінің ұлттық нақыштағы қолөнер мен баспа еңбектері қойылды. Байқауда Назарбаев зияткерлік мектебінің бір топ оқушыларымен қатар, Маңғыстау, Ақ­төбе,  Алматы, Жамбыл облыстары-ның он саусағынан өнер тамған шебер­лері бақ сынасты. Зияткерлік мектептің намысын қорғаған балалар жұрттың на­зарына «Қышпен жұмыс», «Роботты тех­ника», «Өнер тамған он саусақ», «Жас кі­лемші», «Жас қолөнершілер», «Сабанмен жұмыс», «Алтын оймақ», «Көркем су­рет» сынды үйірмелерде жасаған бұйым­дарын ұсынды. Жас шеберлердің туындылары келушілерді таңқалдырып, іс-шараның қорытындысы бойынша бірінші орынды иеленді.

Оңтүстіктің оқушылары дәстүрлі түр­де көптеген республикалық және ха­лық­аралық жарыстарда топ жарып ке­леді. Солардың тек негізгілерін атап өтейік. Оңтүстіктің оқушылары жалпы бі­лім беретін пәндер бойынша рес­пуб­ликалық олимпиадада 2015 жылы екі бағыт бойынша бірдей жүлделі ІІІ-орын­дарды, «Үздік олимпиадалық мектеп – 2015», «Үздік олимпиадалық команда – 2015» және «Ең үздік олимпиадалық команда – 2015» атақтарын және Шардара дарын мектебінің 11-сынып оқушысы Нұр­ғали Асылхан физикадан «Ең үздік ауыл оқушысы – 2015» номинациясы, оны дайындаған мұғалім Тахымбеков Са­тыбалды «Ең үздік ауыл мұғалімі – 2015» және «Олимпиада шыңы­на же­те­леуші – 2015» номинацияларын иелен­ді.

Қазақстандық «Бастау» мате­ма­ти­ка­лық турнирінде қазақ тобы І-орынды, орыс тобы ІІІ орынды, «Жарқын болашақ» VІІ республикалық «КАТЕV» қазақ тілі олим­пиадасында І-орынды, 2 жылда бір рет өтетін мектеп және колледж оқушы­лар арасындағы республикалық жазғы Спартакиадасында І-орынды, 1-7 сынып­тар арасында өткізілген «Зерде» 10-шы Рес­публикалық конкурсында І-орынды, Жа­ратылыстану-математикалық ба­ғыт­тағы пәндер бойынша VІІ Президенттік олимпиадада 2 оқушы ІІ-орынды, 15 мем­лекеттен 480 оқушы қатысқан 11-ші Ха­лықаралық Жәутіков олимпиадасында 2 оқушы 3-орынды иеленді. Міне,  жас бол­са да, осындай биіктерді ба­ғын­дырып жүр­ген жеткіншектер – Оң­түс­тіктің мақ­танышы, болашақта еліміздің дамуына сүбелі үлес қосатын өрендер.

Осы айтулы жетістіктер Оңтүстіктегі бі­лім стандарты жыл санап өсіп келе жат­қанын, мектептер білім берудің жаңа деңгейіне шыға бастағанының ай­ғағы. Әйтсе де, білім сапасын арттыру бағытында әлі талай шаруалар күтіп тұр. Өңiр басшысы, әсіресе, жастарды бәсе­ке­ге қабiлеттi етiп тәрбиелеу, мектептер­дiң рейтингiсiн белгiлеу, бiлiм саласын­да­ғы сыбайластықты жою мәселелерiне ерек­ше назар аударып отыр. Жаһандану дәуі­рінде ұлттық тәрбиеге тереңiрек көңiл бөлiнгенi жөн. Әлемдiк биiкке кө­терiлудiң тағы бiр жолы – ағылшын тiлiн меңгеру. Осы орайда мұғалiмдердiң бi­лiм сапасын арттыру да уақыт талабы.