Реалистік желі үзілмейді
Ел ішінде тұрғандықтан да, еленбей қалып жататын қалам иелерінің шығармашылығы ара-арасында арнайы назар аударуды да қажет етеді-ау деген ой туады кейде. Өйткені олар да бүгінгі таңда өмір сүріп жатқан қазақ әдебиетінің бір саласы екендігі анық қой. Соған қарамастан, провинциялық авторларды екінші сортты қаламгерлер ретінде санайтын психологияны кейде санамыздан сызып тастай алмай жүргеніміз де жасырын емес. Уақыт тауып сондай талантты жандардың көркем дүниелерін оқып, байыппен қарап отырсаң, ішінара іске татырлық дүниелердің ұшырасып тұратындығы көңілге медеу болары сөзсіз.
Кітаптары соңғы жылдары жиі шығып жүрген Базархан Жақыбаевты өз басым сондай дарынды авторлардың қатарына именбей қоса аламын. Ол кісінің прозалық шығармаларынан өмір шындығының жекелеген суреттерін тауып алуға да, арасында қылаң беріп қалатын жекелеген штамптық сипаттарына қарамастан, сол тауып алғаныңды сүйсініп оқуға да болады екен. Оған не себеп десең, автор қаламының бояуы құбылып кететін фальшқа бой алдырмай, реалистік желіні үнемі дерлік сақтап отыруы дер едік.
«Қош бол, Махаббат» хикаясының негізгі оқиғасы бас кейіпкер Берікболдың сүйіспеншілік сезімінің динамикасына құрылған. Автордың оқиғаны өрбітуі, психологиялық тартыстарды жеке-жеке жетектеп отыруы оқырманды жалықтырмайды. Адам жанына шуақ шашатын жұқалаң рең, жүдетпейтін жылылық шығарманың соңына дейін эстетикалық қабылдауыңды тұрпайыландырмай, керісінше, көркемдікті қабылдау сезімін сүйемелдеп отырады. Кейіпкерлер арасындағы бір біріне кедергі келтірмейтін ықыласты қарым-қатынастың өзінен де болмашы қайшылықтар туындап, кейде әжептәуір әсерлі тартыстарға ұласып жататыны да жазушы қаламының қалыптасып болғандығының белгісі.
Бұған ұнасымды ықпалын тигізіп отыратын – алдымен реалистік өрнектер,сонан кейін шығарманың кірпіші есепті автордың әңгімешіл майда тілі әрі ана тіліміздің бай екендігі.
Бүгінгі таңдағы замандас қаламгерлердің шығармашылығында төбе көрсетіп қалатын бір бөгеліс, яғни, назар аудармай қалатын бір осал тұсы – өмір шындығын көркемдік шындыққа айналдыру барысындағы шығармашылық үдерістің табиғатын дұрыс меңгере алмаушылық. Былайша айтқанда, өмірлік материалды көркемдік талаптар тұрғысынан таразылай отырып, іріктеп алу, осы талаптардың үдесінен шыға алмай, болған жағдайды болған күйінде жазамын деп натурализмге ұрыну. Ал, Жақыбаев шығармашылығы олай емес, оқырман жанына эстетикалық шуақ шаша біледі.
…Ересек буын өкілдеріне жете таныс кеңестік дәуірдегі ауыл өмірі, ауылдағы шаруа басында жүрген адамдардың тағдыры, олардың армандары мен махаббат сергелдеңдері кезең шындығынан хабар беріп жатады. Жағымды си патта көрінетін персонаждардың жетістіктеріне қуансаң, ағат қадамдарынан опық жеп қалатын сәттерінде өкініш сезімі қабындайды. Мұның өзі шығарманың оқырманға әсер ете білуінің нышаны екендігі сөзсіз.
Ықшам пікірді шиыра келгенде, Базархан Жақыбаевтың прозалық еңбектері бүгінгі оқырманның рухани сұранысына жауап бере алатын дүниелер деген тоқтам жасай аламыз.
Нұрдәулет Ақыш