Таңертеңгі шайымызды ішу үшін үстелге үйірілуімізді түні бойы төзімі таусыла тыпыршып күткендей-ақ, алдыңғы бөлмедегі телефон шіркініміз бебеулей бастады. Үш жастағы шөберем Әрсен күндегі міндетін атқарудан жаңылмай, домалана тұра жүгіріп барып, маған құшақтап алып келді. Әдеті солай, оның ойынша, телефонды әуелі мен тыңдауым керек. Өзімізден бұрын тұрақты кезекшіміз Әрекеңе ыңғайлы болсын деп, бар болғыр телефонымыздың «шылбырын» үш есе ұзарттырып қойғанмын.

– Саған, – деді шөберем, тұтқа­сын алып ұсынып.
– Маған екенін қалай біле бере­сің? – деп Әрекеңді басынан сипай күліп, арғы жақтағыға: – Тыңдап отыр­мын, – дедім.
– Әй, алматылық шал, асса­лау­ма­ғалейкүм! Ұйқың қанды ма? – дей­ді. Ауылдағы құрдасым Бәкен екен!
– Әлі ұйықтап жатырмын. Сә­ле­мің­ді оянған соң алармын, – дедім. Ол зейнетақысына құлынды биенің құны қосылғанын естігендей-ақ ра­хат­­танып күлді. Ақкөңіл, күлегеш шал.
Аман-саушылық сұрасып, арғы-бер­гіні түгендесіп, біраз шаруаны шиыр­дық. Бәйбішеме: «Ауылдан Бәкен ғой. Сендер іше беріңдер, мен мұ­ның лекциясын әбден тыңдап алайын», – деп шайды кейінге қал­ды­рып, сым шетіндегі құрдасыма:
– Иә, сонымен сөйтіп, сен шал ал­тынмен апталып, күміспен күп­теліп жатқан Астанада болып, көріп-ес­тігеніңе айызың қанып, қимай қош­тасып, ауылға әрең қайттың, ә? – дедім. Ол күлмеді.
– Астанаң бар болсын, не­ме­рем­ді танымай қалдым, – деді дауысы сал­қындап.
– Иә, не болды? Ішіп барғаннан сау­мысың? – дедім, мен де дауысым­ның жылуын жабыңқырап.
– Ондағы ұлымызға бармағалы бір жыл болған. Тұңғыш немерем Сән­гүлді білесің ғой, сол былтыр жаз­да әншілердің оқуына түскен еді, биыл жазда сонысының бірінші кур­сын бітіріп…
– Бәрекелді, құтты болсын!
– Соған той жасаймыз деп ша­қыр­ған соң бардым ғой. Кемпөшкем ба­ра алмады, аяғы ауырлап…
– Уай, Бәке! Ұл болса, атын «Сек­­сенбай» деп, қыз болса – «Сек­сен­гүл», – деп қояйық!
– Өй, сен не деп кеттің?
– «Кемпөшкемнің аяғы ауыр» де­дің ғой, неше ай болды? Жасың сек­сенге толған соң елуіңді еске алып, бірер түн елірген екенсің ғой?
– Кетші, әй, сен де!.. – деп Бә­кен күлді де: – Ондай еліру күнде жиын, күнде той Астана мен Ал­ма­тыдағы сендерде болатын шығар, ауыз­суды жеті шақырым жердегі по­сөлкеден тасып ішіп жүрген бізде қай­дан болсын, – деді қорасындағы әте­ші, гәзеттер азахабарларында жа­затындай, «мезгілсіз қайтыс бо­лып», тауықтары «жесір қалған» кі­сі­ше кейи сөйлеп.
– Жә, екі жерде екі жеті болып тұрғанда оны қайтесің, айналайын немерең әйдік әнші болып шығатын ба, соны айтшы!
– Болғанда қандай! – деп Бәкен ле­кіте күліп алды да, айтарын ағылт­ты: – Пойызбен жексенбі күні түс ауа бардым ғой. Мен барғанда Сән­гү­лім үйде жоқ еді, бір сағаттай уа­қыт өткенде келді. Келгені қызық бол­ды. Біз шай ішіп, ауыл мен қала әңгі­месін араластырып отырғанбыз. Бір уақытта есік ашылып, сауды­ра­ған сабан шаш, омырауы ашық-ша­шық, екі дізесінің де тұсы жыртылған қуықбалақ жарғақ шалбар киген бір бойжеткен: «Аташка-а-а!» деп жүгі­ріп келіп, мені құшақтай алды. Абыр­жып қалдым.
– Өй, сен кімсің?! – дедім, шы­нын­да абдырап, құдаша қыздардың бірі ме деп қалып.
– Сәнешің ғой, – деді ұлым.
Иә, Сәнешім, Сәнгүліміз екен! Мен де құшақтап, маңдайынан иіс­кеп:
– О, Сәнеш-жан, оқуың құтты бол­сын, қалай, жақсы ма, ұнады ма? – дедім.
– Жақсы, аташка, жақсы! Шай іше­міз бе, сейчас, – деп көңілдене сөй­леп, жүгіре басып, бөлмесіне кіріп кетті.
– Шашы не болған? Жыртық шал­бар киіп жүргені қалай? – дедім, ұлым мен келініме зілденіңкірей кезекпен қарап.
– Сондай мода шығыпты, шашы сары балшықпен сылағандай, «боя­ма!» дегенімізді тыңдамады. Шал­бар­дың балақтарын үш-төрт жерінен жыр­тып қойғаны да – модалары, –деді келінім, шаршаңқы үнмен.
– Ертең қаланы аралағанда кө­ре­сің, қыз-қырқын шетінен жаңа­ғыдай модалы. Бытықы-шытықы боялған бет-ауыз. Жасанды сияқты. Саудыраған сары шаш. Қара шашты көрмеге қоямын деп іздесең де таба ал­майсың, – деді ұлым, қыжылмен сөйлеп, үстел басынан тұра беріп. Сол әредікте Сәнгүл келе қалып:
– Ал, аташка, апашка где? – деді, келіннің қарсысындағы орындыққа отырып, маған жымия қарап.
– Апаңның аяғы тағыда ауырып, емделіп жүр, көп-көп сәлем айтты.
– Аташкам ауырған жоқ, моло­дец! – деп еркелене күлді де, шешесі­не қарап: – Мен чайды енді без мо­­лока ішемін, – деді де, екеуі сөй­ле­сіп кетті. Мен кесемді төңкеріп, бөл­ме ішін шолып, немереме көз тас­тап қойып отырмын. Немеремнің бұ­рынғы қасы жоқ, қара қарын­даш­пен доғаша иілте сызып қойғандай бір­деңе. Көзінің айналасын көк, ал жиек­терін қара бояумен бояпты, құдды шеңберлеп қойғандай. Кірпігі ұза­рып, қайқиып кетіпті. Бетінің ұшы жасылтым, еріні жып-жылтыр, қып-қызыл. Тырнағы ұзын, үшкір, көк бояулы. Көңілім алабұртты. Ор­ным­нан тұрып, терезе алдына ба­рып, көшеге көз тастадым. Өйдә-ә-ә!.. Әлгі тротуар дейтіндері сау­ды­ра­ған сабан шашқа толы: бірі екі иықты жаба белге түскен, бірі кү­зел­ген жалдай, бірі қаңбақ сияқ­ты…
Сұмдық-ай, Астананы аралаған төрт күнде: шашы мен қасы, көз ая­сы, кірпігі мен еріні Құдай жарат­қан күйінде тұрған қазақ қыздың бесеу-алтауын ғана көре алдым ғой!..
– Бәке, ары қарай айтпай-ақ қой, мұн­да менің де күнде көріп жүргенім – сондай сабан шаш. Соларына, киім­деріне қарап қайсысы еркек, қай­сысы ұрғашы екендерін тусырт­тарынан айыра алмайтын болдым. Көшеде де, үйде де. «Үйде» деп анау телевизорды айтып отырмын. Егер көріп жүрсеңдер, оның қай арнасын ашып қалсаң да, көбінде көрсете­тін­дері – саудыраған сабан шаш қыз-қатындар: біреулері алқын-жұл­қын секектеп секіре шыңғырып «ән» айтып, біреулері талтая ең­кейіп-шалқайып, ыржалақтап «би» билеп әлек. Үстерінде «төс айылы» мен «шап айылы» ғана болады. Бі­реулері сауыт киіп құрсанып, атыс-ша­быстың ортасында арпалысып жүреді, қарсылас жігіттерді бір ұр­ған­нан қалдырмай қылжитады. Со­лай, Бәке, саудыраған сабан шаш­тың заманын да көрдік, басына қа­рай – шашы. Сірә, көп ұзамай, қыз-қырқындар шашын жұлдырып тас­тап, тыржалаңаш шыға келер.
– Астапыралла! – деді Бәкең, күнібұрын шошып.
Ғаббас
ҚАБЫШҰЛЫ.