«Қазақ әдебиеті» газетінде жарық көрген «Сөздің иесі мен киесі» атты мақала ақыры қолыма қалам алғызды. Үнемі үзбей «Жас Алаш» пен «Қазақ әдебиетін» оқитын мен үшін енді үнсіз қалу мүмкін емес көрінді. Сәл ертеректе «Егемен Қазақстан», «Ана тілі», «Ара», «Парасат», «Қазақстан әйелдері», «Жұлдыздар отбасы», с.с.т.б. газет-журналдарға жазылушы едім. Мен де сіздер сияқты «еді-ні» өткен шақта әдейі айтып отырмын. Бір жағы отағасы Ішкі істер саласында істегендіктен бір құшақ баспа өнімдері де келетін.

Ойлап қарасам, кейде уақытым зая кет­кендей көрінеді. Пошта келсе, өзге тірлік екінші кезекке ысырылатын-ды. Бі­рақ кештеу болса да бала-шағаға кө­ңіл бөлемін. Шешеміздің: «Әкең келе жа­тыр», – дегенін естіп өскен ұрпақтың өкі­­ліміз.
Айтпағым, аударып-төңкеріп оқи­мын-ақ, бір қызық әдетім – аяғынан ба­сына қа­рай парақтаймын. Сондағы іздейтінім – прозалық жанр түрлері, ащы са­ти­ра, усой­қы, әңгімелер мен мақалалар, соңын­да поэзия әлемінде өзім білетін бұрынғы ақындарды ғана оқимын. Иә, бұл үрдіс қанша жылдардан бері қа­лыптасқан. Бірақ баспасөз бет­терінде «мәу» деп үн қатпаппын. әрине, отба­сым­да, жұмыс ор­нымда өзіндік көзқара­сымды білді­ре­мін деп жат планетадан келгендей әсерде бо­латыным рас. Баста мәжбүрліктен жа­зылсам, қазір мұқ­таж­дықтан жазыламын. Сөздің қадірі қаш­қан, жақсының ор­нын жаман ал­мас­тырған заманда із­дей­тінім, арқасүйерім – осы басылымдар. Кешігіп жатса, пошта қызметкер­ле­рі­не қоңырау шалып, біраз мазаларын да аламын. Кейде, әрине, ыңғайсыз, бірақ түртіп тұрмасаң, жиып-те­ріп бір-ақ әке­ле­ді, не бір-екі санын жо­ғалтып әке­леді. Бұ­­ларды айтып мақ­тан етіп отыр­ға­ным жоқ, үн қатпасам да газетпен сыр­ла­са­мын, өзімдегі барлы-жоқтымен бөлі­се­мін. Кейде күйіп кетсем, кейде күлем…
Тағы да қалам ұстауға себепші бол­ған ота­ғасының сөзі. Қайсыбір күні кеш­кі ас үстінде басылым бетіндегі ма­қа­лаға бай­ланысты әңгіме қозғап отыр­ғанбыз. Кенет «Осы сен неге жазбайсың? Га­зетті жа­тып-жастанып оқисың, қап-қап етіп жи­н­айсың ешкімге бермей, не дұ­рыс та сөй­лей алмайсың, – деп қарап отыр. – Оқи­ды екенсің көзқарасыңды біл­­­діріп жаз, сөйлейтін жерде сөйле». Ал керек бо­л­са… Жазбайын демеймін, жа­замын-ақ, алайда, менің көзқарасым қан­ша­лықты қажеттілік туғыза қояр дей­мін де, жібермей қоя саламын. Келте ақылмен білдірген көзқарас кейінгі тол­қынға кері әсер ете ме… Жастардың кес­кін-кел­бе­тіне, бет-бейнесіне қара­сам – қорқамын, өзің жұтылып кете жаз­дайсың.
Үш-төрт күн бұрын «Жас Алаштан» Жә­лел Кеттебектің «Мүгедек болғым кел­мей­ді» атты әңгімесін оқып болған соң, өзім­де де бала тәрбиесі солай қа­лып­тас­қаны ойға қалдырды. Қоғам­ның шымыл­ды­ғын түріп емес, айқара ашып көрсет­кен.
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні – басылымның оқырманды сыйлауы құп­тарлық жай, кез келген материалды көңілшектікке салынып жариялай берсек газеттің де, сөздің де қадірін қашы­рып ал­­маймыз ба? Жоғарыдағы мақа­ланың 5-8 бетіндегі материалдар туралы айтып отырмын. Көпшіліктен ке­шірім сұрай оты­рып, бұл жеке пікірім екендігін еске сал­­­ғым келеді. Қайта сол бет­терге Бейім­­бет­тің, қос Мұхтардың (Әуе­зов пен Ма­ғауин), Қалмұхан Иса­баевтың, Дулат Иса­бековтың, Қаб­деш ағаның, Шерхан аға­ның, Оралханның, Бердібектің, Сайын­­ның, Қарауылбек Қазиевтің, т.б.с.с. про­зашыларымыздың не­месе Қа­сым мен Төлегенді, Мұқағали мен Қа­дыр сынды дүлдүл ақындардың өлеңдері жиі-жиі беріп насихатталса, қал­ғып жүргендер селт етер ме дегенім ғой.
Таяуда шыққан Сәбит Досановтың «Көк көйлекті қыз» әңгімесі өте тартымсыз шыққан дүниедей көрінді. Не көркем тіл, не сюжет жоқ. Күмәнді қоюлата түс­кен­дей…
Жалпы, Қарагөз Сімәділдің жаз­ған­дарын шашау шығармауға тырысамын.Алайда, өткен нөмірдің бірінде берілген мектеп жайлы мақаласы, (сол нөмірді бір жолдасымыз аттай қалап алып кеткен еді, тақырыбы есіме түспей тұрғаны), әлі де көп жағдаяттарды жаза түскенде ғой дейді менің ішкі түйсігім. Әмина Құр­ман­ғалиқызының жазған-сызғандары өз алдына бір төбе мен үшін. Өзіммен өзім бір жасап қаламын, «әп, бәрекелді» деп. Өз жазғандарымен сүйкімін арттыра түсетін журналистің бірі – Алмас Нү­сіп. Бағашар Тұрсынбай да сол қа­тар­да. Қа­ламдарың желдей ессін. Өзге қа­лам ұстаған қауымға да жеке ыстық ле­бізімді біл­діріп, қаламсап ұштала түс­сін, оқыр­ман­дарыңыздың ыстық ықы­ла­сына бөле­не беріңіздер демекпін.
Нұрлан Оразалин ағаға деген көз­қарасым «Құбылаға көшті ойым» атты өлең­дер топтамасын оқығаннан соң тү­бегейлі өзгерді. Тартымды һәм көркем жазушым – Қабдеш Жұмаділов, марқұм Герольд Бельгер (ағат кетсем, кешірім сұраймын), бастаған зиялы қаламгерлер Жазушылар үйіне, т.б. жағдайларға байланысты өкпе-наздары болды ғой. Со­дан менің «эмоцияшыл» жүрегім Нұрлан аға­ға өкпе артып жүретін-ді. Кел­те ойлайтын болмысым заман ағы­мына терең бой­ламаппын. Өлеңнен алған әсерім шек­сіз.
Ғаббас Қабышұлы, Мархабат Байғұт, Софы Сматаев, Мұхтар Шерім аға­лар­дың және жерлесіміз Айтбай Тәсіловтың жа­зарлары молая түскей. Софы аға, еңсеңіз түспесін, сіз Айсбергсіз. «Сиырға туған күн бұзауға да туатынын» көп қазақ ұмыта береді. Ұмыт­па­йық, ағайын, атақ-мансап керек емес дейміз кейде. Неге керек емес екен, керек.
Салыстыру үшін өзіңдікін өзгемен, өзгенікін өзіңдікімен таразыға тарту қажет. «Қыз Жібек» фильміндегі Төлеген айтпақшы, «Сыймай жүрсек екен-ау, сыйыса алмай жүрміз ғой». Болар елдің ұлындай болсақ, қане, шіркін! Біреу­дің қаңсығын таңсық көрмей, жаһандануға жұтыла бермей, барымызды базарлай алсақ, бағалай алсақ қой…
Ұлттық құндылықтарды құндақтаған сөз зергерлері, арлы азаматтарға қол­дау, қолпаш көрсетіп отырайық, оқыр­ман.
Сөз соңында айтарым – жазған хатым­нан керек етерлік нәр табылса, ойым­ды жеткізе алғаным, табылмаса – өз жаз­ғаным өзімде. Қайыр хош бо­лыңыз­дар, ұлттық әдебиеттің бет бей­несі іс­пет­ті газет ұжымы.

Мәриям Тойтанова.
Оңтүстік Қазақстан облысы,
Сарыағаш қаласы.