Белгілі қаламгер Жұмабек Кенжалиннің 2016 жылы «ҚазАқпарат» баспасынан әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті Ғылыми кеңесінің ұсынуымен жарық көрген «Елжандылық мұраты және баспасөз беделі» атты монографиялық еңбегі де  қазіргі қоғам қажет етіп отырған өзекті зерттеу тақырыптарын нақтылы мәнде ғылыми жүйеде зерделеп қарастырған. 

Жаңа бір тарихи кезеңді бас­тан кешіп жатқан қазіргі қо­ғам­ның ұдайы назарда ұстайтын құн­дылықтары ауқымында аза­мат­тардың отансүйгіштік сезіміне қа­тысты өзекті проблемаларды тұ­ғырлы саяси ұстанымдар не­гі­зінде байыптау қажеттелігі айқын. Автор осы мәнде: «Ішкі саяси тұ­рақ­тылықты қалыптастыру – мем­лекет қауіпсіздігінің кепілі. Оның көп факторлары бар. Белгілі бір аймақта әлеуметтік мәселелерді шешумен қатар, адамдардың рухани сұранысын қанағаттандыру ке­зек күттірмес маңызды шара­лар­дың бірі екендігі анық. Елдің ру­хын көтеру, ұлттық мақтаныш се­зімін оята білу, отансүйгіштік, ұлт­жандылық, елжандылық қа­сиет қалыптастыру – тәуелсіз мем­­лекетіміздің өтпелі кезеңі үшін айрықша маңызды мәселе бо­лып отыр», – дей келіп, бұқара­лық ақпарат құралдарының осы бағыттағы нақтылы іс-нәтижелері, елеулі мәні туралы ой тарқатады.
Отансүйгіштік сезімнің қа­лып­тасу факторлары, осындағы та­рихи-әлеуметтік, рухани, эко­но­микалық негіздер тұрғысында отандық саяси ғылымда ара-тұра сөз қозғалғанымен, арнайы зерттеу болмағандығын ескергенде, бұл еңбектің БАҚ бойынша құ­қық­тық-нормативтік құжат дайын­­дау, заң жобаларын жасаумен арнайы бағдарламалар әзір­леуде қолданбалы қажеттілігі бар. Қо­ғамтану бағытындағы әр сала бойынша кәсіби біліктілікті қа­лыптастыруда септігі тиеді.
Автор орыс зиялыларының сая­­си құрылымы сан мәрте өзгерсе де өз халқын Отанды сүюге үндеп отыру өнегесіне зер салады. Тарихи деректерге сүйене отырып, ха­­­­лықтың рухани тарихындағы елеу­лі тұлға Асанқайғы туралы ол 1456 жылы Шу алқабында Қазақ Ор­дасы құрылғанда жаңа мемле­кеттің ұраншысына айналды деп, ой­ға қонымды соны тоқтам жаса­ған.
Елді сүю, Отанды сүю, кісілік, тек­тілік қол бастайтын ерлерге тән асыл қасиет екенін жырлап өт­кен дәстүрлі рухты поэзия өкіл­дерінің ұлағаты туралы Ақ­там­бер­ді, Тәтіқара, Үмбетей, Махамбет сын­­ды жыраулар өнегесінде ой қоз­­ғалады. Сол негізде дәстүрі бай, рухты отансүйгіш сезім, ел­жан­­дылық аңсарлардың теория­лық және практикалық аспекті­ле­рі­нің зерттелу проблемасына ден қояды.
Патриотизм ұғымының мәнін ашу­да, оның Қазақстан тарихынан алар орнын зерттеп, зер­де­леу­де­гі қазақстандық ғалымдар А.Айталы, Р.Айтқали, Л.Ахметова, Б.Әбдіғалиев, Р.Әбсаттаров, А.Бижанов, Б.Берлібаев, К.Ғаб­дул­лина, А.Қалмырзаев, С.Қо­зы­баев, Ғ.Меңлібаев, Д.Раев, т.б. ең­бектерін атап өтеді. Патриоттық се­зімнің түп қайнарлары туралы тоқ­тамдарында автор қазақ қауы­мы үшін қашан да өзекті, өткір мә­селесі болып отырған ана тілі­нің тарихи миссиясын ең басты фактордың бірі есебінде алған.
Автор қазіргі қоғамның ұл­т­-
а­ра­лық қатынастар өзегіндегі «Еге­мен Қазақстан», «Казахстанская правда», «Ақиқат», «Қазақ әде­бие­ті», «Халық кеңесі», «Ана тілі», «Жас Алаш», «Айқын», т.б. БАҚ-та жа­рияланған материалдар, ондағы ұс­танымдар туралы кең шолып, тал­қыға салады. Ав­тор­дың ұлттық пат­риотизм ұғы­мын Қазақстан хал­қының тәуел­сіздік алған жылдар тарихымен сабақтастыра жүйе­­­леу ұстаным­да­ры қазіргі саясаттану ғылымының жаңа бағыт­та­рын айқындаумен өзектес өмір­шең мәселелер болып отыр­­ғандығы даусыз.
Қазақстандық патриотизмді қа­лыптастыру үдерісінде БАҚ – ықпалды күштердің бірі. Алматы қаласы тұрғындары арасында са­уалнама жүргізе отырып алынған деректері арқылы автор осындай жалпы бағалап сөйлеудің нақтылы негіздері бар екендігін айғақтай түседі. «Баспасөз қазақстандық пат­риотизмнің, отаншылдық пен ұлтжандылық рухтың тұғырлы болуына үлес қоса алды ма?» де­ген сауалға респонденттердің 80 %-ы «иә» деп жауап беріпті. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы елжан­ды­лық ұстанымдардың қоғам өміріндегі қозғаушы күш мәніндегі әлеуетін саралаған ғалымдардың ой-тоқтамдарының маңызы, пат­риоттық сезім қалыптастыру­да­ғы алғышарттар тұрғысында түйін болжамдар жасау мүмкіндігі туып отыр­ғанын атап өтеді. Автор қо­ғам­танушы ғалымдар жасаған маңыз­ды ғылыми тоқтамдарға жү­­гіне отырып, проблеманың ғы­лы­ми негіздемесіне арқау болған, қазіргі заманғы қазақстандық қо­ғамның даму ерекшеліктерінен туын­дап отырған нақтылы құбы­лыстарды айқындай түседі.
Белгілі ғалым Т.Омарбековтің «Қа­зіргі кезде бізге ұлттық жаңару, қай­та өрлеу және жалпықазақ­стан­дық бірігу идеясы айрықша қа­жет, мұндай идеяның басты прин­ципі: «көптүрліліктің бір­лі­гі», – деп жазғанына мән береді.
Ж.Кейкиннің «Отаншылдық – қоғамдағы үздік сана», Л.Ах­ме­тованың «Жетекші тұлға мен отан­шылдық проблемалары»,
К.Ай­маханның «Отан қайдан бас­талады?», Ибрагим Шамшатұлы­ның «Еркіндік – ұлттық намыс пен отаншылдық сезімді күшейт­ті» мақалаларында қозғалған өзек­ті ой, ықтимал болжам, ұтым­ды байламдары байыпты саралауға тар­тылған. Сол тұрғыда бұл жа­рия­ланымдардағы негізгі ерек­ше­ліктер түйінделген.
Қазақ басылымдары қазақ­стан­дық патриотизм деген ұғым­ның мән-жайын түсіндіріп берген; оның алғышарттары неде деген сауалға жауап тапқан; қарапайым оқырман қауымға қазақстандық патриотизмді қалыптастырудың қажеттілігін, тарихи миссиясын саралап берген; тұлға бойындағы отан­шылдық сезім мәселесіндегі не­гізгі факторларға мән беріп оты­р­ған.
Ж.Кенжалин Тәуелсіздіктің ал­ғашқы кезеңінде азаматтық бел­сенділік пен ел мұратын ту етіп кө­терген қарымды-қаламды журналистер С.Байжанов, Ш.Мұр­та­за, Б.Қыдырбекұлы, Қ.Мұха­мед­жа­нов, С.Ақтаев, Н.Оразбек, С.Абд­рахманов, М.Тоқашбаев,
А.Әлім, Ж.Аупбаев, Ж.Шаш­тай­ұлы, С.Ибраим, М.Ақдәулетұлы,
М.Төлепбергенов, Ж.Сабыр­жан­ұлы, С.Шүкірұлы, Қ.Олжай, Қ.Сәр­сен­бай­дың тарихи тұлғалар, мем­ле­кеттілік, тіл тағдыры бағытындағы толғаныс-тоқтамдарының елеулі маңызы болғандығын тарқата баян­даған.
Марат Қабанбайдың «Ана ті­лі» газетінде жарияланған өзекті де өткір толғамдарының рухани-сая­си әлеуеті, қаламгердің ұлт­жан­ды болмысы, жазу қарымын­да­ғы нақтылық пен әлеуметтік әлеует лайықты бағаланады. Жаңа уақыттың БАҚ-қа жазу еркіндігін бер­гендігі, сонымен бірге қаржы­лық-экономикалық тығырықтарға ті­релген шақтар да зерттеуші на­за­рында.
ХХ ғасыр басындағы «ел қа­мын жеген Едіге» тұлғалардың нақ­тылы қайраткерлік еңбегі, оның ұлттық рухты жаңғыртудағы та­рихи миссиясы, баспасөздің ық­­палды бағыты нақтылы тарихи, әлеуметтік саралаулар арқа­уын­да тақырып аясына тартылады. «Серке», «Қазақ», «Қазақстан», «Айқап» басылымдарының ұлт­жандылық бағыттағы сантарап еңбегі сараланады. Сол ізгі дәс­түр­дің қазіргі ке­зеңмен сабақ­тас­тығы жал­ғас­ты­ғы жөнінде пайымдаулар жа­сала­ды. БАҚ-тағы ұлттық мүдде, ұлт болмысы дәріп­телу ұстаным­да­рының елеулі фактілері егжей-тег­жейлі сараланады.
Отансүйгіш аңсар, ұлтжанды бол­мыс, елдік рух – қазіргі Қазақ мем­лекеттілігінің мызғымас тари­хи арқаулары. Қазіргі қазақ бас­пасөзі сандаған ғасырлардың сар­қылмайтын құндылығы – ел­дік мұраттарды ұрпақ санасына сіңірудің абыройлы жауап­кер­ші­лігіне мызғымас адалдық дәс­түрін­де дамып келеді. Олай болса, осы мәселе ғылыми жүйеде зерделенген «Елжандылық мұраты жә­­­не баспасөз беделі» моно­графия­сында қазақ газеттерінің бар ша­руа­­сының басы-қасында жүр­ген белгілі тұлға Жұмабек Кенжалин БАҚ-тың арнайы зерттеу ны­саны есебіндегі өзекті ғылыми ұстаным­дарын, өзіндік концепциясын қисындау бағы­тында зәрулігі даусыз еңбек жаз­ған деп түйіндеуімізге болады.
Шаридияр ВАЛИХАНОВ,
Ы.Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік педагогикалық институтының профессоры, филология ғылымының кандидаты.