Қалам ұстағанға қуанып, жазу деген дүниенің жалына жармасқан жас кезіміз. Бірді-екілі шығармаларымыз жарыққа шықса, тылсым дүниенің тетігін тапқандай өрекпіген көңіл өрши түсетін албырт шақ қой ол. Аудандық, облыстық басылымдардан көріне бастағасын республикалық басылымдарда бақ сынауға құштарлық артады. Осындай талаптанып жүрген жастардың үмітін үкілейтін, талантын таразылайтын журнал – Қазақстан ЛКСМ Орталық Комитеті мен Қазақстан Жазушылар одағының екі айда бір шығатын  әдеби-көркем және қоғамдық-саяси журналы – «Жалын». Қарымды қаламгерлердің талқысынан сүрінбей өтіп, бұған іліну – ақындық, жазушылық әлеміне қадам басудың алғашқы баспалдағы іспетті әсер қалдыратын.

Асыға күткен 1986-ның Жаңа жылы келіп, сүйікті журналымның бірінші нө­мірін қолға алғанмын. Бетін парақтай бас­тағаным сол еді, бұйра шашты қараторы жігіттің жырларына көзім түсті. 1956 жылы дүниеге келіп, ҚазПИ-дің тіл-әдебиет фа­культетін бітіріпті. Талдықорған облы­сы, Алакөл аудандық «Жаңа өмір» газеті ре­дакторының орынбасары екен. Мен об­лыстың «Октябрь туы» газетінде қызмет істейтінмін. Жасыратыны жоқ, жер­шіл­дігім қозып, жыр жолдарын ынталана оқы­дым.
Көкпар
Суырылып шықты көк дөнен,
Ат емес, кейде бап шабар.
Көкпарға мен де төнген ем,
Жалт беріп кетті-ау, бәтшағар!

Көзімнің алдын жас қаптап,
Тамаққа өксік бөгелді.
Қайыра салсам қашқақтап,
Сал қара ат, саған не болды!

Үргедектене үркеді,
Тәңір-ау, неткен сорлылық.
Дом неме құртты діңкені,
Додаға кірмей болдырып.

Келдім мен сонда тоқтамға:
Адамдар бар-ау, досым-ай.
Түскенде өмір – көкпарға,
Жалт беріп кетер осылай.
«Көкпар» десе, делебесі қозбайтын қа­зақ бар ма?.. Қайталап оқыдым. «Бәре­кел­ді! Мынау бір жалындап тұрған жігіт екен!» деп шынайы қуандым да, сол қар­қынмен «Алабағанына» үңілдім.

Сүттей таң уызы әлі тарамаған,
Тыныштық таңғы ұйқыны паналаған.
Көкжиек ақ пердесін сырғытқанда,
Көрінеді анадайдан алабаған.

Сағымы сай-саланы аралаған,
Қымбат қой қашаннан да дала маған.
Екі елдің, екі өмірдің ортасында,
Тұрады көзін ілмей алабаған.

Cуық сөз адам жанын жаралаған,
Сол кезде бір ой келді, аға, маған.
Өмір бұл ақ пен қара майдандасқан,
Ал адам ортадағы алабаған.
Бір алабаған арқылы ел мен елдің ара­сын­дағы байланысты, адам өміріндегі тай­талас тағдырды таразылай білген жас ақын­ның айтпақ ойының астары терең. Тұң­ғиық тұжырымның тоғысар тұсындағы көз­деген мақсаты орындалған. Өлеңге тал­дау жасаған қазақ поэзиясының абызы – Әбу Сәрсенбаев: «Ауылда тұратын Ах­мет­тің «Көкпар» атты өлеңі ә дегеннен-ақ елең еткізеді. Талапкердің алғашқы топтамасынан оның өлеңдегі мінез ерекшелігі аңғарылып тұр…
Көзімнің алдын жас қаптап,
Тамаққа өксік бөгелді.
Қайыра салсам қашқақтап,
Сал қара ат, саған не болды?
Бұл – қазақы мінезді аңғартатын шу­мақ­тар. Бала кезімізде аламан бәйгеде мә­реге ең соңғы болып іліккен атының ері мен жүгенін сыпырып алып, сауырға көк алақан дойырмен бір осып қоя бергенін талай көргенбіз. Сонда олардың жүрегін намыс тырнап жататынын біз қайдан білейік. Сол намыс бізді ұлы істерге бастады, айдай әлемге мәшһүр етті. Өлеңнің ой түйіні де көңілге қонымды.
Ахметтің жырларына шынайы поэ­ти­калық бояу, биік пафос тән, адамгершілік («Алабаған» атты өлеңді қараңыз ), адал­дық туралы толғаныстарымен дараланады. «Тізгін» атты өлеңінен де осы айқын байқалып тұр…» деп, ағынан жарылады.
Ақын атамыздың отызға тола қоймаған ой­шыл жасқа берген бағасын келе-келе әде­биет пен ғылымның төңірегіндегі аға­ларымыз жарыса жалғастырды.
«…Алакөлде туған ол сауыншы әйел үйінде,
Дүниені сүйеді жасыл көктем күйінде.
Ол қасыңда жүргенде бәрі де оңай сияқты,
Ойламайсың және де дүниеде қиын не.

Жаны қандай кінәсіз, өзі қандай елгезек,
О уақыт, сен енді осыларға бер кезек.
Абылайдай ақылды айтсам артық
айтқам жоқ,
Десем бе екен өзін бір
Қабанбайдай әлде өжет…», –
дейді қазақтың бір туар ақыны, Қазақ­стан­ның халық жазушысы – Тұманбай Молдағалиев. Филология ғылымының докторы, профессор – Тұрсын Сыдықов: «Пер­несінен от шашып, шанағында най­зағай ойнатқан шешен домбырадай, Ебі­нің желіндей тасты балқытып, суық көңіл­ге мамыражай жылылықты әкеліп, кей­де Сайқандай тауды мұжып, көлді сапыратын мінезді ақын – Ахмет поэзиясымен қауышу бір ғанибет. Ақынның поэзиясы, стилі де өзіне тартқан мінезді поэзия. Оның өлеңдерінің өзегінде ұлттық рух, ұлттық мүдде терең тамырланып жатады…», – деп тебіренеді.
Қаршадайынан қазақтың қара өлеңін қастерлеген, қадірін түсінген, суын сығып, майын қалқыған Ахметті поэзия алыптары, сыншы, зерттеушілері осылай баға­лады. «Жазушы», «Арыс», «Елорда» сияқты бе­­делді баспалардан жарық көрген «Ой­тұ­мар», «Көкпар», «Зер», «Өмір, өмір…», «Жыл­дар сөйлейді» атты жыр, эссе кітап­тары жыр құмар қауымды қуантты. Ол кітап құрастырып шығаруға да уақыт тапты. «Аққулы айдын», «Армысың, ата тарих – Аңырақай», «Жетісу жауқазындары», «Жаңарған Жетісу атаулары», «Толғауы тоқ­сан туған тіл», «Мұқаметбай Мың­бай­ұлы» жинақтары оқырмандарының төрін­де тұр.
Оқырман дегеннен шығады-ау, Ахмет поэзиясы қалтарыста қалмайтын, еріксіз іздеттіретін, жырлары жүрекке ұялайтын, одан қалса әуенге айналып, аспанда қа­лық­тайтын дүниелер. Жақынырақ ара­лас­қан кезде де, жүрекжарды жырларын жаныма жақын тартқан тұстарда да өзі жай­­лы мақтауды сүймейтін, біреу туралы ғай­бат сөз айтуға бара бермейтін арлы аза­маттың айқын позициясына сүйсіндім. Біз қасымыздағыға қырын қарайтын, сырттағылардың сауырынан сипауға бейім тұратын халықпыз, жасыратыны жоқ. Жақындағы Жанартауымызды бай­қа­май, алыстағы белгісіз белестерді, сү­рең­сіз сай-саланы суреттеуге үйірміз. Жыр Құлагері Ілияс атамыздың: «Өз ұлы, өз ерлерін ескермесе, Ел тегі қайдан алсын ке­меңгерді!» деп күңіренуі осыдан шы­ғар…
Бірге жүрген Ахметтің адами жара­ты­лы­сының үлгі аларлық қырлары көп. Сө­зі­нен де, жырынан да адамгершіліктің  хош иі­сі аңқып тұрады. Шамасы келсе сүрін­ген­дерді сүйеуге, жетім-жесірлердің көз жа­сын құрғатуға, өзім деген адамдарға бү­тін дәнінің жартысын бөліп беруге дайын. Осыдан болар, жыр жолдарынан да қайы­рымдылық, мейірімділік жылуының тө­гіліп тұратындығы.
Ақынды асқан байлық, тұрақсыз билік қызықтырмайды. Бірінші – Құдайдан өлең, екінші – Тәңірінен ой, үшінші – Жа­са­­ғаннан күлкі-шаттық тілеп, соңында:
«Төртіншіден, қанағат бер,
риза болар барға адам,
Бердің бәрін. Басымды идім!
Өмірімді арнағам.
Төрт асыл бар.
Бесіншісін және қишы пендеңе,
Бір денсаулық тілеп жүрмін
күндіз-түні Алладан!» –
дейді.
Үш жасында әкеден айрылған Ахмет жал­ғыздықтың ащы дәмін татып өсті. Ал­ла­дан денсаулық сұраса, жалғыз анасынан (Дұғагөй) дұға тіледі:
«…Десең де маған кіріспе,
Тәуекел дедім бір іске.
Тәуеп қыл, анам, тәуеп қыл,
Ұлыңның жолы жіңішке.

Түсінсе қатар құрбым-ай,
Айтыла бермес сыр бұлай.
Дұғагөй анам, демей бер,
Жалғыздың жары – бір құдай».
Өмірге деген құштарлық – айтары бар, адуынды ақынды алға сүйреп келеді.
«Өмір деген бір қуаныш, бір қайғы,
Тағдыр – қайрақ шалғыдай-ақ шыңдайды.
Қуаныш ол қасыңдағы серігің,
Серіксіз ән естілмейді сырнайлы.

Өмір деген ілгерінді, кейінді,
Тағдыр – қалып талап етер бейімді.
Қуаныш ол жалғастырар ұрпағың,
Ұрпақ деген іздерің ғой кейінгі», –
деп, өмірдің өткелінен, өңменіңнен өтер өкпек желінен қор­ғайтын серігі мен ұрпағына үміт артады. Дүйім жұртты елеңдетіп, исі қазақтың игі­лігіне айналған, жыр болып өрілген, ән болып төгілген «Немересін» оқиық­шы…
«Еле мейілі, кейде тіпті, елеме,
Қызу қайрат дарытатын денеге.
От та ыстық, Күн де ыстық дегенмен,
Одан да ыстық көрінеді немере.

Біреу саған жақсылауын бере ме?
Өз балаңа көп айтасың өнеге.
Ұлың жақын, қызың жақын дегенмен,
Одан жақын көрінеді немере.

Теңе мейлі басқа дәмге теңеме,
Дастарханның онсыз сәні келе ме?
Қант та тәтті, бал да тәтті дегенмен,
Одан тәтті көрінеді немере.

Басында жоқ біреуге айтсаң сене ме?
Байлық деген керсін, мейлі, кереге.
Алтын қымбат, күміс қымбат дегенмен,
Одан қымбат көрінеді немере.

Ыстық, жақын, тәтті, қымбат немере,
Шіркін, қандай болады екен шөбере?».
Бәрімізде немере бар. Аялаймыз, ай­ма­лаймыз. Бірақ Ахметше айта алдық па? Әй, білмеймін… «Ақылы асқақ атаның мейі­рімі осындай-ақ болар…» деп, еріксіз бас шұлғисың да қоясың… «Тәттінің» не еке­нін таңдайыңа татырған ақынның құ­діретіне тәнті екендігіңді мойындамасқа ама­лың жоқ. Ақынның бақыты осында.
«Кейде осы менен де,
Күтетіндей Ел екпін.
Іздеп жатса егер де,
Көпшілікке керекпін…», –
дейді ақын.
Иә… керексің… Алакөлдің Ақиығы, Көк­тұманың Көксеңгірі, құшағыңды кең­ге жайып, көсіле шабатын, атой салып, арын­дай алға басатын 60 жасқа енді кел­дің… Үнемі жаныңнан табылатын жан жа­рың – Раушаның, өміріңнің жалғасы – ұрпақтарың, қадіріңді ұғынар халқың аман болсын! Алла ұзақ ғұмыр берсін са­ған!

Тұрлыхан КӘРІМ,
сатирик, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі.