Қадір түнгі тілек
Мақсат Рсалин,
ҚР мәдениет қайраткері,
Қазақстан Журналистер одағы
сыйлығының лауреаты
Назымбектің жасы алтыда. Ес білгелі анасы Назгүл екеуі ғана қаладағы бір бөлмелі шағын пәтерде тұрып жатыр. Биыл мектепке барды. Онымен бірге оқитын балалардың қит етсе әңгімесі: «Біз кеше папам екеуміз тауға шаңғы тебуге бардық», «Папам демалыс күні менің сынып қалған велигімді жөндеп берді», «Папам маған су жаңа компьютер сатып әперді» боп келеді. Бастапқыда Назымбек мақтаншақ балалардың сөзін үндемей тыңдайтын, кейін келе-келе іші қыз-қыз қайнап, қызғаныштан жанын қоярға жер таппай, өзін олардан төмен сезініп, әкесінің жоқтығына ренжитін.
Бір күні мектептен тұнжырап қайтқан баласын көріп, Назгүл оның шынын айтпасына қоймай, неге ренжігенін, кім ренжіткенін біліп алды. «Барлық балалардың папасы бар. Менің папам қайда?», – деп сұрағанда Назгүл не дерін білмей, төмен қарап үнсіз отырып қалды. Бала болса да кішкентайынан жалғыз анасының қас-қабағын бағып өскен сезімтал Назымбек анасының жан жарасын тырнап алғандай сезінді. Біраз уақыт бойы үнсіз отырған Назгүл ас үйде сарқылдап төгіліп жатқан шәйнегін сөндіруге жүгіріп кетті.
Сол күннен кейін Назымбек анасына әкесі туралы қайталап сұрақ қойған емес. Бірде бірге оқитын балалардың бірі сабақ соңында: «Балалар, сендер білесіңдер ме, бүгін Қадір түні екен ғой. Атамның айтуынша, мұсылмандар бұл түні таң атқанша Алладан жақсы-жақсы тілек тілейді екен. Егер шын тілесек, біздің де тілектеріміз Алла тағаланың құлағына жетіп, қабыл болады екен», – деді. Балалар сенбей, соны айтқан баланы мазақ қылып, күлді. Ол ызаға булығып ақыры жыларман болды.
Назымбек сабақтан үйге келсе, дәмді еттің иісі аңқып тұр екен. Анасы бұл жоқ кезде үйді жуып-тазартып, кілемдерді қағып-сілкіп қойыпты. Енді асүйде бауырсақ пісіріп, әбігерленіп жатыр екен. «Мама! Бүгін үйге қонақ келе ме?», – деп сұрады.Анасы жымиып күлді де: «Бүгін Қадір түні ғой, соған дайындалып жатырмын.Екеуміз түні бойы тілек тілеп отырайық, балам», –деді. Бағана сыныптас баланы мазақ қылып күлгендерге өзінің де қосылғаны ойына түсіп, Назымбек іштей қатты ыңғайсызданып қалды. Басқа-басқа, мұның ақылды мамасы ешқашан өтірік айтпайтыны анық.
Енді ол Құдайдан не тілесе екен? Назымбек ойланып отырып қалды. Тамақ ішіп отырып та ойы Қадір түнінде Алладан не тілесем екен дегенге тіреле берді. Бұл қатарлы балалардың бәрі күн жылынып, көктем шығысымен аулаға велосипед тебуге шығады. Назымбек анасына велик әпер деп қыңқылдағалы көп болды, соны алатын ақшаның бір реті болмай-ақ қойды. Алайда, оны бүгін болмаса, ертең, әйтеуір бір күні қолына ақша түскен кезде мамасы сатып әперетініне күмәнданбайды. Алладан одан да бір қиын тілеу керектігі туралы ой басына кірісімен ол дереу Алладан өзіме Әке сұрауым керек деп шешті.
Түн ортасына дейін анасымен бірге іштей тілек тілеп ұйықтамай отырғанымен, біраздан соң оның көзіне ұйқы тығыла бастады. Қалғып-мүлгіп отырған баласын аяған мамасы: «Тілегіңді қағазға жазып, бас жағыңа қой да, өзің жатып ұйықтай бер, балам!», – деді қамқор көңілмен. Ол ақ қағазға үлкен қылып: «МАҒАН ӘКЕ КЕРЕК!», – деп жазды да, өзі тәтті ұйқыға шомды. Оның жазғанын көзімен көрген Назгүлдің жан-дүниесі алай-түлей болып, ойына Назымбектің өмірге келуіне себепкер болған оқиғалар орала берді.
Осыдан бірнеше жыл бұрын Ыстықкөл жағалауында тұратын бір жақын туысының үйіне қыдырып барған-ды. Сонда әскери бір маңызды тапсырмаға аттанар алдында бір топ жолдастарымен бірге демалып жатқан жиырма бес жасар офицер жігітпен танысты. Ол да, бұл да бір-бірін бір көргеннен ұнатып қалғаны рас. Ыстықкөл жағалауында екеуі бірге бал-шырын бақытты күндерді бастан өткерді. Ол әскери іссапарынан аман-сау оралған соң, бұған үйленуге уәделескен еді. Бұл одан хат-хабар күтіп жүргенде, одан ішіне нәресте біткенін білді. Өмірінде тұңғыш рет жанын жаулап алған, махаббаттың не екенін ұқтырған адамынан көтерген бөбекті он сегіз жасында аман-сау өмірге әкелді. Оған Назымбек деп сол жігіттің атын қойды. Жалғызын ешкімге жәутеңдетпес үшін енді күйеуге шығу дегенді ойына да алмаған еді.
Тіпті, алғаш құлай сүйген адамы опасыздық жасап кеткен соң, еркек атаулының бәрінен қатты көңілі қалғаны да рас. Алайда, Назгүл ұлының қағазға жазған тілегін оқыған соң, ол ең болмаса, газет арқылы болса да біреумен тез арада танысу керек деп шешті. Сол екпінмен ертеңіне Назымбек деген алты жасар жалғыз ұлына жақсы әке бола алатын орнықты бір азаматпен танысқысы келетінін, өзінің қайда, не жұмыс істейтінін, жасын қысқа ғана хатқа жазып, поштаға салып жіберді.
Көп ұзамай ол бірнеше адамнан хат алды. Та-нысқысы келетінін айтып, тілек білдіргендердің ішінде тек еркектердің ғана емес, бір кемпірдің де хаты бар екен. Ол өз хатында: «Қарағым, сен жалғыз ұлыңа әке іздесең, мен жасы отыздан асқанша үйленбей жүріп қалған жалғыз ұлым өз қатарынан кем болмай, шаңырақ көтеріп, жар құшып, бала сүйсе екен деп тілеймін. Мен қартайдым, ертең көзім жұмылғанда, жанашыр жақын адамынсыз жалғыз өзі қалай қалады деп те уайымдаймын. Жас та болсаң, сен де мен секілді жалғыз ұлыңның бақытты болуын қалайтын ана екенбіз, қарағым. Ниетіміз де бір», – депті ол. Назгүл жауап хат жазып, сол хатпен бірге баласының жалғыз өзі түскен суретін салып жіберді. Көп ұзамай: «Сенің балаңның суретіне қарап отырып, өз баламның кішкене кезінде түскен суретіндегі түрінен сондай айнымайтынына қатты таңырқадым. Менің балам жоғары шенді офицер еді, бір жауапты тапсырма кезінде ауыр жарақат алып, бірнеше жыл госпитальде жатып, емделді. Енді оның балалы болуы неғайбыл. Сондықтан сенің ұлыңды өз баласындай көріп, әкелік мейірімін төгетін шығар деп ойлаймын», – деп жазыпты байғұс кейуана.
Бірнеше рет сол кісімен хат жазысқан соң, олар енді бір-бірімен бетпе-бет кездесудің қажеттігін ұғынды. Ақыры бұрынғы офицер бұлар тұратын қалаға келе жатқанын хабарлады. Назгүл қатты қобалжыды, толқыды, көңіліне түрлі қауіп ұялады. Бәлкім, осы тып-тыныш күнімізге зар болып қалмаймыз ба?Жаман адам болып шығып, баламның жанын жәбірлемей ме деп те уайымдады. Бәлкім, оған біз ұнамаспыз… деп те қобалжыды. Назгүлдің ендігі бар ойы – алыс жақтан танысқалы келе жатқан адам тек балама ұнаса, әрі өзі де баламды ұнатса екен дегенге келіп тірелді. Маған салса, ол кісінің жасы да, мамандығы да, кескін-келбеті де бәрібір… деп ойлады ол жігіттің келе жатқаны жайлы хабар құлағына тиген соң.
«Балам, біз бүгін пойыздан қонақ күтіп алуға барамыз», – дегенімен, кім келе жатқанын ашып айтқан жоқ. Сонда да бала емес пе, «Алақай! Біздің үйге де пойызбен қонақ келетін болды!», – деп қуанып, өзімен бірге оқитын балаларға жағалай айтып шықты. «Мама, ол кім? Мен танимын ба? Ол біздің туысымыз ба? Қандай туысымыз? Қай жақта тұрады? Балалары бар ма оның?», – деп вокзалға жеткенше сұрақтың астында қалдырды шешесін. «Барған соң білесің? Өзінен сұрарсың», – деп Назгүл толқығаннан аузына ештеңе түспей, жауап беруден қашқақтады.
Пойыздың келуіне әлі бір сағаттай уақыт бар. Екеуі вокзалдың ішін аралап, перронға шығып, әрлі-берлі жүрді. Көз алдына мүгедектер қоларбасымен шиқылдап кеп бұған қарсы келе жатқан, екі аяғы жоқ біреу елестеді. Ой сұмдық-ай, өз баласын баға алмай жүріп, басына сор қылып, енді мүгедек біреуді мойнына ілетін болғаны ма?! Назгүл өз ойынан өзі шошып кетті. Жо-жоқ, балама бар ісімен үлгі бола алатын ұстамды, жігерлі, ақылды, қайратты адам керек. Аяныш туғызатын мүсәпір біреудің не керегі бар?!
Ойбай, не деп кеттім? Құдай-ай, астамшылықтан сақтай гөр. Адам өзін алдында не күтіп тұрғанын қайдан біледі? Жаман айтпай жақсы жоқ, абайсызда зымырап келе жатқан бір машина қағып кетсе, өзімнің де мүгедек болуым табан астында емес пе?! Ол азамат та Құдайдан мүгедек болуды сұрап алмаған шығар, мүгедек болса да, есі түзу дұрыс адам болса, балама ақыл-кеңесін айтып, сырттай айбар боп, бас-көз болып отырса да ризамын. Әйтеуір балам есі кіре бастағанда некесіз тудым деп қорланбай, «Үйде менің де ақылшы әкем бар!» – деп ауыз толтырып айтып, мүгедек болса да сол азаматқа арқа сүйеп жүрсе болар, деп өзін тоқтамға шақырды.
«Мама, мама, біз ол қонақты қалай танимыз? Сіз бұрын көріп пе едіңіз?», – деп жеңінен тартқылады Назымбек. Иә, шынымен-ау, екеуі бір-бірін қалай таниды? Бұрын бір-бірін көрмеген адамдар… Ол жағын ойламапты, сосын не айтарға білмей, ұялғанынан күмілжіп, үнсіз тұрып қалды. Сөйткенше болмай, пойыз вагондары да жүрісін баяулатып барып, салдыр-гүлдір бұлардың тұсына келіп тоқтады. Ауыр-ауыр қол жүктерін арқалап түсіп жатқан адамдардың арасынан қолында қағазға ұқыппен оралған кішігірім велосипеді бар, жас шамасы отызды орталап қалған еңселі де тұлғалы жігіт жерге ырғып түскенін көріп, Назгүлдің көзі шарасынан шығып кете жаздады. Келе жатқан ер адам да бұларды көріп, тұрған орнында қазықтай қатып қалды. Назгүл көзінен жас парлап:
– Назымбек, жүгір, әне сенің әкең келе
жатыр! – деуге ғана шамасы келді.
– Папа-па! Па-па!.. Мен Қадір түні Құдайдан тілеп едім, сізді бізге жіберді ғой! Енді ешқайда кетпейсіз бізді тастап! – деді кіші Назымбек. Мен енді сізді ешқайда жібермеймін! Біздің сыныптағы балалардың бәрінде де папа бар, тек менде ғана жоқ. Олар енді маған тиіспейтін болады. Оларға енді тиіссеңдер, папама айтамын деймін! Менің папам бәрінен де күшті! – деп шырқырап келіп аяғын құшақтады.
– Балапаным, жаным, мен де енді сені мен мамаңды ешқашан тастап кетпеймін! Саған енді ешкім тиіспейтін болады. Мен сені тұмсықтыға шоқыттырмаймын, қанаттыға қақтырмаймын! – деп титімдей баланы жерден тік көтеріп алып, кең құшағына құшырлана қысты.
Назгүл өңі екенін, түсі екенін түсінбей, жанары жастан бұлдырап, буын-буыны босап, аяғы бір қадам басса құлаудың аз-ақ алдында тұр. Қорыққан мен қуанған бір деген осы-ау, сірә! Баласын тас қып құшақтаған жігіт қасына таянды. Бақыттан жүзі бал-бұл жанған бала өң мен түстің арасында сілейіп тұрған анасына құшағын жайды. Бір сәт кішкентай қолдарымен бір-біріне таянған әкесі мен анасының басын түйістірді. Өзі мәз.
– Мен сені баяғыда тұрмыс құрып кеткен шығар деп, күдерімді үзіп едім, жаным! – деді әке Назымбек.
– Мен сені күтемін деп Ыстықкөл жағалауындағы айлы түнде уәде бергенім қайда?! – деді Назгүл оның иығына еркелей басын сүйеп.
– Бізді Құдай қосты. Осыншама жыл жалғыздықтан шаршадым, жанымды түсінетін адал жар, аяулы перзент сүю мен үшін бұйырмаған бақыт қой деп Құдайдан үмітімді үзіп едім, – деді үлкен Назымбек. Ал бала Назымбек жерде елеусіздеу жатқан велосипедті көзі шалып қалды да:
– Алақай, менде мама да, папа да, тіпті, велик те бар! – деп шаттана айқай салды. Әкесі мен шешесі оның сөзіне қосыла күлді.
– Сенде енді әже де бар! – деді Назгүл.
– Ол сені көруге асығып, күтіп отыр! – деді әке Назымбек. – Басында мамам хабарландырумен маған әйел іздегенде көңілім қаламаса да төрінен көрі жуық қарт шешемді ренжітпейін деп, оның дегеніне көне берген едім. Кейін баламның суретін көрген соң, жас шамасына қарап, жүрегім бірдеңені сезгендей өзім де танысуға ықылас білдірдім, – деді әке Назымбек құлдыраңдап қасында айналсоқтап жүрген ұлына сүйсіне көз салып…
– Өмірден ұрпақсыз өтетін шығармын деп қорқып едім, – деді ол содан соң Назгүлге кінәсін мойындай қарап қойып.
– Бас аман болса, бұның артынан іні-қарындастар еретін шығар, Құдайдан тілейік соны, – деді Назгүл ертеңіне үміт арта…