Осы жылдың 12–17 тамыз күндері «ТМД елдерінің архивтеріндегі қазақ­стандық жазушылардың зерт­теу жұмыстары» жобасы бойынша Армения астанасы Ереван қаласында, Ширак облысында іссапарда болып қайт­тым. Жобаны жүзеге асырудың белгіленген талаптарында Армения Республикасының Ұлт­тық кітапханасындағы, Ұлт­тық архивіндегі, Матенадаран көне қолжазбалар институтындағы, Ереван мемлекет­тік университетінің шығыстану факультеті түркітану кафедрасының Абай орталығындағы дерекнамалық, танымдық материалдар қаралды.
Ереван қаласынан жүз шақырымдай жердегі бір замандарда тағдыр айдап барған қыпшақ бабаларымыздың ізі суымағандай ыстық көрінген, 1946 жылға ше­йін Қыпшақ деп атанған Арич елді мекенінде болдым. Осындағы V ғасырда салынды делінетін монастырь жанында сақталған, жергілікті тұрғындардың айтуынша, қыпшақтар құлшылық жасаған шағын үй-жайдың қирандылары қалған орында дұға оқыдық.
Жылдам өте шыққан жылы шырайлы Армениядағы күндерде 1500 жылдан бері қолданыста келе жатқан, уақыт ағыны бұзбаған бекемдігінде жасап отырған армян жазуымен армян тілінде сақталған деректерді іздеп табуда, қысқаша мазмұндық ақпарат алуда кітапхана, архив мамандары барынша көмектесті. Қазақ­стан Республикасының Армения Республикасындағы елшілігі жоба бойынша жұмысқа бастан-аяқ қолдау көрсет­ті.
Армениядан елге көп жайға қанығып, көп мәселенің зерт­теу міндет­терінде бірталай ой түйіп, нақтылы тақырыптық бағыт­та айналымға түсетін маңызды деректер алып қайт­тым. Еревандықтардың жанталаспай, жайбарақат жүріп-ақ жалпыадамзат­тық, ұлт­тық құндылықтарды қорғау, сақтау, дәріптеу бағытында зор еңбек жасап келе жатқаны қуант­ты. Қай мәселеде де тыңғылықты, баянды, кәсіби білікті мамандардың қарасы қалың.
Іссапар барысында армян алфавитінде жазылған қыпшақтілді қолжазбалар бойынша әлі де арнайы зерт­теуді күтетін жекелеген мәселелер айқындала түсті.
Қазақ-армян әдеби-мәдени байланыстары бойынша тұлға тағдырына тиесілі іс көшірмелерін, библиографиялық көрсеткіштерді, баспасөз материалдарын, кинодокумент­терді, Армения ғалымдарының қазақ әдебиеті мен өнері бойынша зерт­теу еңбектерін жоба тақырыбы бойынша жазылатын ғылыми-танымдық эссе, очерктер, архив құжат­тамасы жинағы арқылы айналымға қосуды көздеп отырмын.
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Қазақ­стан Жазушылар одағының бірлескен жобасы ел мен елді, жер мен жерді ашық жүрек, жылы шыраймен жақындастыру бағытында ғұмыр кешкен бабалар дәстүрінде еңбектену мүмкіндігін туғызып отырғанын ризашылықпен айтып өткім келеді.

Қанипаш МӘДІБАЕВА,
М.О.Әуезов атындағы ӘӨИ
бас ғылыми қызметкері,
ф.ғ.д., профессор
Алматы – Ереван – Алматы