Әр ұлттың өзіне ғана тән поэтикасы оның поэзиясында, әнінде, музыкасында, тіпті дауыс ырғағында берік сақталғанда ғана сол ұлт өзге қауіпке  дес бермесі анық. Қазақ поэзиясы ХХІ ғасырда жаңаша түрленіп, замана көшіне ілесуде қандай талпынысқа барса да, бабалар тілінің әуезділігін сақтау ақындардың алдында тұрған ең басты міндет еді. Әсіресе,
ХХ ғасырдың соңына таман дүниеге келіп, ХХІ ғасырдың басында «томағасы сыпырылған» буын осы міндетпен бетпе-бет келді десек, артық айтпаған болармыз. Сол буынның бір өкілі, ақын, «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының иегері Дәулеткерей Кәпұлы.

Ақын «Тамыр» атты өлеңінде:

«Мен Алтайдан аққан Қобдамын,

Арнама асып толғамын.

Дастан да қылған тарихын,

Тастан табылған олжамын», –

десе, «Біз Алтайға барғанда» өлеңінде:

«Біз Алтайға барғанда шілде басы – шіліңгір,

Басын иіп қарсы алды бұраң белді шырын гүл.

Күннің астын билеген Күлтегіннің күмбірін

Естігендей тулады жүрегімде құлын жыр», –

деп төгіледі. Бұл – Атырау-Алтай арасын жай­лаған қазақтың әр баласына бағзыдан таныс поэтика, жыраулар поэзиясына тән үн мен ырғақ. Жуырда Жамбыл атындағы мем­лекеттік жасөспірімдер кітап­ха­на­сын­да өңірлердегі қаламгерлердің шы­ғар­ма­шы­лығын насихаттау мақсатындағы «Аты­рау-Алтай арасы»  атты жоба аясында Дәулеткерей Кәпұлының «Жалғыз түп аршаны аңсадым» атты кездесуі өтті. Кешке Жүрсін Ерман, Ұлықбек Есдәулет, Нұр­төре Жүсіп сынды аға буын қаламгерлер мен айтыскер ақындар Ринат Зайытов, Бо­­латбек Оразбаев, Аспанбек Шұғатаевтар қа­тысты. Халыққа айтыс арқылы кең та­нылып «Жасымнан уыз өлең ұртқа жақ­қам», – деп додаға түскен Дәулеткерейдің ай­тыстағы орны туралы  Жүрсін Ерман «Дәу­леткерейдің айтысында ұлттық бояу, көр­кем нақыш, даланың иісі, серінің сер­тіндей өткір сөздер, қазақ екеніңді се­зі­не­тін толғаулар болды. Сол үшін де оның ­жы­­рына сүйсінген, тілінің  шұрай­лы­лығына тамсанған тұрақты көрермені болды. Сол тілдің құнары енді жазба поэзиясында да өз  оқырманын  табатынына кәміл сене­мін», – деді. Ал Ұлықбек Есдәулет «Дәу­лет­ке­рей­дің өлеңдерін оқығанда қазақтың «уы­зына жарыған…» деген сөзі есіме түседі. Дәу­леткерей шындығында, ана тілдің, қа­зақтың құнарлы тілінің уызына жарып өс­кен бала. Қазтуған, Шалкиіз, Ақтам­бер­ді,  Доспамбет жыраулардың көзі сияқты. Одан бергі замандағы Абайдың, прозадағы М.Әуезовтің, сондай-ақ, Ж.Жақып­баев, К.Мырзабеков, Е.Рау­шанов, Н.Мәукенұлы сынды ақындарымыздың тіліндегі көркем­дік бүгінгі жас ақындардың ішінде Дәулет­ке­рейде бар», – деді. Аға буын ақын­дардан соң сөз алған публицист Нұртөре Жүсіп Дәу­лет­керейдің жырынан далаға, азат­тыққа, еркіндікке  құмарлықты сезіндік дей келе, жасыған мінезді, жоғалған қай­ратты, мүжіле бастаған намысты қайта қал­пына келтіру жолында осындай дауылпаз жырлардың маңызы зор екенін баса айт­ты.

Дәулеткерей Кәпұлының «Бөрісырғақ» кітабына алғы сөз жазған Әбіл-Серік Әбілқасымұлы «Ақын-жыраулармен бірге келмеске кеткен қазаққа от беретін «Дүр рух» Дәулеткерей сынды жас ақындар ар­қылы ұлтына қайтып оралды», – деп жаз­ған екен. «Жалғыз түп аршаны аңсадым атты»  кешке жиналған қауым осы сөздің растығына иланғандай. Кеш соңын­да Дәу­леткерей Кәпұлы «Айналсоқ» атты өлеңін оқыды:

«Балалығымнан, балғын ғұрпым­нан,

Баян таптырар жоқ бейне.

Айналсоқ тауып алдым жұртымнан,

Айналып қайта соқ дей ме?!

 

Бабамның бағзы күлтөкпесіне,

Айналып қайта соғайын.

Жүрегім сонда бүлк етпесіне,

Сезік келтірме, ағайын?!».

Қазақтың қара өлеңіне айналып соқ­қан жұрт ондағы тілдің құнары мен ойдың тереңдігіне селт етпей қоймасы анық.

Назым ДҮТБАЕВА.