ШОҚАН ЕҢБЕКТЕРІ
06.11.2015
2880
0
775079_2127930619_________«Ғылым ордасы» РМК Ғылыми кітапханасының сирек кітаптар бөлімі мазмұны жағынан өте құнды, сирек кездесетін құжаттар мен материалдарды қамтитын бірден-бір кітапхана. Шығыс тілдегі әдебиеттер қорына араб, парсы, көне түрік, шағатай тілдеріндегі әдебиеттер және араб графикасы мен латын әріптерінде жазылған қазақ тіліндегі әдебиеттер бар. Қорымызда «Қисса-и Сейфүлмәлік», Құранның 300-ге тарта жинағы, т.б. басылымдар сақтаулы. Қазақ халқының тарихын, археологиясын зерттеуші шығыс­тану­шы ғалымдар – В.Бартольдтың, В.Радловтың, А.Диваевтың, Л.Левшиннің, Ш.Уәлихановтың еңбектері де кітапханада сақтаулы.

Үш беттік «Шыңғыс Уәлиханов сұлтан­ның баласы Шоқан Уәлихановқа жазған ха­тының» фотокөшірмесі біздің сирек қор­да әлі де сақтаулы. Хат 1860 жылы 6 шіл­де­де жазылған. Сөз басында «Сүйікті ұғы­лым Мұхаммед-ханафия, һәм Әбіл-Ма­қы­жанға дұғай сәлемдерімізді жол­дадық. Біз­ден хал сұрасаңыз, алхамдилла сағ сә­леметмізлар, бұ дәмгеше, мұндай әрі әмір алланікі дүр. Сіздің сәуірдің 14-не жазмыш мүбәрак сәлем хатыңызды майдың 27-інде жолығып, баршаларымыз шат болдық. Ал­хамдилла, ахырының хайырын берсін де­лінген. Сонымен қоса қарындасы Рахия­ны май айында ұзатқандарын айтады. Өз­дерінің жақын күнде дуаннан елге қай­татынын білдіреді. Қайтарда Волковтың сә­лем айтқаны және де тойға полковник Май­дельдің келгенін айтқан, Мақының порт­ретін есендік болса тезірек жіберуін өтінеді. Омбыға барғанын, жанарал-гу­бер­на­тордың құрметтеп қонақ қылғанын, қо­нақ­та адъютант Фридрихспен таныс­қан­ды­ғын, ол кісінің қазір Алматы-Қапалда екен­дігін, шілденің аяғына қайтатынын жеткізеді. Қасым баласы Көшек сұлтанның пуданлық сұрап келгенін, губернаторға жолықтырғанын баяндап береді. Осы сынды біраз деректерді айтып өтеді. Соңында, «Дәю әрдайым хұдадан есендіктеріңді ті­леп жазғұшы атаң сұлтан Шыңғыс Уәлихан ұғлы» делінген.
Шоқанның хаттары, Шоқанға жазған хат­тар, Шоқанның туыстарының Потанинге жазған хаттары сияқты құжаттар да біз­дің қорда сақтаулы. Одан бөлек, ісса­пар­да жасаған карталары, өз қолымен салған суреттері, мақала сынды еңбекте­рінің де фотокөшірмелері сақтаулы. Атап кетер болсақ, «Аблай», «Следы шаманства у кир­ги­зов», «К  делу о ярмарках», «Дневник поездки на Иссык-куль» 1856 г., «Әр түрлі ме­кен-жайға жазылған хаттары», 1853 жыл­ғы Санкт-Петербург қаласынан жарық кө­ретін «Мода» журналына жарияланған кар­талары, «Народонаселение», «Шуна ба­тыр», «Едіге», «Манас», «Кайсацкой ор­ды», «Киргизское родословие», «Описание Алтышара или Кашгара», «Описание пути в Кашгар и обратно в Алтайский округ», «Взглядь на Ташкент сначала прошедшего сто­лития» және тағы бір құнды мұрағаты «Адам атадан, 1143 жылы таққа отырған түрік сұлтаны Махмұдқа дейінгі сұлтандар, хан­дар, патшалар, халифалар, пайғам­бар­лар шежіресі», Орыс географиялық қо­ға­мында жасаған жұмыстары, Омбы мұра­ға­тында жасаған еңбектері сынды тағы да ба­сқа көптеген еңбектері бар.
Н.И.Веселовскийдің 1896 жылы жарық көр­ген «Черновые записки Валиханова Чо­кана по востоковедению» атты еңбегі мик­­рофильм қалпында Ғылыми кітап­ха­на­ның сирек қорында тұр. Ұзақ жылдар бойы сақталып келе жатқан Шоқанның барлық еңбегін біздің сирек қорымыздан кез­дес­тіруге болады. Әлі де ашылмаған деректер де жетерлік, бұл жас ғалымдарға таптырмас мүмкіндік болары сөзсіз.

К.ДӘРКЕМБАЕВА,
Д.НҰРМҰХАМБЕТОВА,

«Ғылым ордасы» ғылыми кітапханасының Сирек кітаптар, қолжазбалар және ұлттық әдебиет бөлімінің қызметкерлері.
ПІКІР ҚОСУ

Ваш адрес email не будет опубликован.

Пікір