Семейліктер Мұхтар Омарханұлы Әуезовпен мақтанса, жамбылдықтардың Мұрат Мұхтарұлы Әуезовпен мақтануына толық құқы бар. Мұхтар Әуезов Абай елінің топырағында дүние есігін ашса, Мұрат Әуезов Жамбыл жерінде өмірге келген. Әркімнің туған жері – оның Отаны. Біз ұлы Мұхтар Әуезовтің туғанына 120 жыл толғанын күзден бері тойлап жатқанымызда оның перзенті Мұрат Мұхтарұлы Әуезов жаңа 2018 жылдың басында 75 жасқа толды.

Өткен ғасырдың 60-жылдары Алматыдағы С.Киров атын­да­ғы Қазақ Мем­ле­кеттік универ­си­те­ті­нің (қазіргі әл-Фараби атын­да­ғы Қазақ Ұлттық уни­вер­си­теті) филология факуль­те­тінде оқы­ған жандардың зор ба­­қыты, ба­ға жетпес байлығы – ұлы Мұх­тардың өзін көріп, дә­ріс­терін тыңдағандығы.
Мұхтар Омарханұлы жоғарғы курстағыларға дәріс оқитын. Ал журналистика бөлімінің төменгі кур­сында оқып жүрген екі-үш сту­­­дент өзіміздің лекцияларымыздан ебін тауып сытылып шы­ғып кетіп, Мұхаң дәріс оқи­тын дәрісхананың артқы жағына барып түрегеліп тұрып тыңдай­тын­быз. Өйткені, бос орын бол­май­тын. Мұхаң әлем әдебие­тінен дәріс оқитын.
Алыстағы ауылдардан Алма­тыға оқу іздеп, білім қуып келген біз сияқты қарадомалақтар шет­елдік даңқты классиктер Шекс­пир мен Хемингуэйдің, Бальзак пен Бомаршенің, Дю­ма мен Гю­го­ның, Лондон мен Мо­пассан­ның, Твен мен Тек­керей­дің, Майн Рид пен ò Генридің, Сер­вантес пен Сименон­ның, Ко­нан Дойл мен Агата Кристидің және әлем әдебие­ті­нің басқа да классик жазу­шы­ларының есімдерін Мұхаңның аузынан ал­ғаш рет естігенбіз сонда. (Кейін олардың біразы­ның шы­ғармаларының орыс ті­ліне және қазақ тіліне ауда­рыл­ғандарын оқып, университетте алған білі­мімізді байыта түстік). Сондағы Мұхаңның қоңыр даусы әлі күн­ге құлағым­нан кетпейді жә­не де ол кісінің лекцияны қа­ғаз­ға қарамай оқып, әлем әдебиеті жайында не­бір қызықты әңгі­ме­лерді майын тамызып келіс­ті­ре айтатынына таң-тамаша қа­лып ұйып тыңдайтынбыз. Ен­­ді мұның бәрін неліктен тәп­тіштеп айтып отырғаным­ның себебі бар.

***
Университеттегі оқуымызды тә­мамдаған соң біразымыз сол кездегі астанамыз әсем қала Ал­матыда қалып қойғанбыз. Бір жо­лы қала көшелерінде ерсілі-қар­сылы жүйткіп жүретін трол­лей­бустардың бірінде келе жатып артқы жақтағы орындықтан бір таныс дауысты құлағым шалып қалды. Бұл кім екен деп жай­лап бұрылып қарап едім – ту сыртымдағы орындықтардың бі­рінде жас Мұхтар отыр. Қа­сын­дағы жолдасына «Жо-жо, ол былай болды» деген сөздерін анық естідім. Тура ұлы Мұхаң­ның даусы. Ұлы Мұхаң тамағын сәл кенеп осылай сөйлеуші еді.Тесіліп қарай бергенім ыңғайсыз бо­лар деп тіктеліп отырдым. Жа­нымдағылардан сыбырлап сұрас­тырып көріп едім, оны бі­ле­тіндердің бірінің айтуы бойынша әлгі жігіт Мұрат Мұхтар­ұлы болып шықты. Мұратты ал­ғаш осылай көрдім.
Кейін таныстық. Алдымен Ораз Қиқымұлы Жандосовтың зайыбы Фатима анамыздың жы­­лын бергенде. Есіктің ал­дын­­да Ораз Жандосовтың кіші ұлы Әли, Болат Жансүгіров және Мұрат үшеуі тұр екен. Аман­дасқан соң бұрыннан та­ныстығымыз бар Әли: «Ғазизбек, сен қой соя аласың ба?», – деп сұра­ды. Мен: «Ауылда өстік қой, қол­дан келеді», – дедім. Ол: «Ендеше үйге кір, қой балконда тұр», – деп қуанып кетті. Сөйт­сем, Алматы­ның іргесіндегі «Жан­досов» сов­хозында тұратын туыстары бір қойды тірідей әкелген екен.
Қойды ас үй мен балконның ара­сындағы ашық жерде союға ту­ра келді. Сол кезде Әлидің зайы­бы Клавдия Пищулина кі­ріп келмесі бар ма. Қойды бауыз­­дап, қанын сорғытып жат­қа­нымызды көрді де «Мама!» деп тұра қашты. Біраздан соң етін мүшелеп жатқанымызда ақы­рын есікті ашып кірді де: «Те­перь я не боюсь, это уже мя­со», – де­гені бар. Менің «кеңес­шім» Болат болды, ал Әли мен Мұрат сырттай бақылап тұрды.
Мұратпен бұдан кейін Пре­зи­дент Аппаратынан Ұлт­тық банк­ке ауысып, Төраға қыз­меті бас­қармасында Аударма бөлі­мінің бастығы болып жүр­ген кез­де, 1997 жылы ұлы Мұ­хаң­­ның 100 жылдығын ұйым­дас­­ты­рудың сәті түскенде екін­ші рет кездес­тік. Өйткені, банк былайша айт­қан­да әде­биетке ешқан­дай қа­ты­сы жоқ мекеме ғой, сондықтан Төраға бұған келісе қояр ма екен деген дүдәмал да болғаны рас. Де­генмен, тәуекелге бел буып Ұлт­­тық банктің сол кездегі тө­ра­ғасы Ораз Әлиұлы Жандосовқа (Ораз Қиқымұлы Жандосовтың немересі) кіріп, іс-шараның ма­ңыз­дылығын түсіндіріп едім, ол кісі қарсы болмай, келісімін бер­ді де, едәуір қаражат бөлдір­ді.
Ұлттық банкте ол кезде 700-дей адам жұмыс істейтін. Жиын­ға олардың жартысы келді. Біз бұл кездесуге ұлы Мұхаңның шә­кірті, сүйікті ұстазымыз, академик Зейнолла Қабдоловты, жазу­шы Герольд Бельгерді және Мұрат Әуезовті шақырдық. Өзім Мұхаңның өмір жолы мен шы­ғармалары жайында баяндама жасадым. Банктің мұра­жайын­­да қызмет істейтін жазушы Дүкенбай Досжанов қо­­­сым­ша деректер айтты. Не­гізінен орыс тілді қаржыгерлер жұмыс істейтін мекемеде мұндай шара алғаш рет өткізіліп отыр­ғандықтан құрметті қонақтардан орыс тілінде сөйлеуін өтіндік. Зей­нолла Қабдолов ағамыз: «У вас оказывается смешанный и смеш­ной язык», – деп жұртты бір күлдіріп алды.
Біз қолда бар мүмкіндіктің бә­рін пайдаланып, Мұхаңның шы­ғармалары бойынша, ондағы кейіпкерлердің есімдері хақын­да сұрақ-жауап кешін өткі­зіп, жеңімпаздарға Мұхаңның шы­ғар­маларын, оның ішінде жаңа ғана баспадан шыққан «Мухтар Ауэзов в воспоминаниях современников» жинағының бірнеше данасын сыйға тарттық. Банк қыз­­меткерлерінің күшімен Абай әндерінен және халық ән­дерінен ша­ғын концерт қойдық. Іс-ша­ра­ның соңында келген қонақтардың иығына «Түскиіз» фабрикасынан арнайы алынған шапандар жап­тық. Мұратқа жұ­мыс кабинетінде киетін шапан ұнады.

***
Мұрат Мұхтарұлы Әуезовтің қазір филология ғылымының кандидаты, белгілі қоғам қай­раткері, дипломат, мә­де­ниет­тану­шы, қытайтанушы, сыншы екенін көпшілікке таныстырып жатудың қажеті шамалы болар. Оның сонау алпысыншы жылдары Совет Одағының астанасы Мәс­­кеуде оқып жүргенде «Жас тұл­пар» ұйымын ұйымдас­тыру­шылардың бірі болғаны жұрт­шылыққа жақсы таныс. Ол жа­йын­да баспасөзде көп жазыл­ған.
Жақында Ұлттық кітапха­на­да Мұхтар Әуезовтің 120 жыл­ды­ғына орай Мұраттың «Времен связующая нить» және «Ділім» де­ген кітаптарының тұсаукесері өтті. Бұл кітаптарда оның бүгінгі күннің көкейкесті мәселелері жай­лы ой-толғамдары, пікірле­рі, сұхбаттары топтастырылған. Осы кітаптардың мазмұны мен маңыздылығы жайында дөңге­лек үстелге келген мемлекеттік сый­лықтың лауреаты, есімі әлем­ге танылып отырған белгілі қаламгер Дулат Исабеков, танымал жазушы Смағұл Елубай, ұлы Мұхаңның қарындасы Гүл­нар Омарханова, Дінмұхаммед Ах­метұлы Қонаевтың туысы Дияр Қонаев, Мұхтар Әуезов атын­дағы Әдебиет және өнер инс­ти­ту­тының ғылыми қызмет­кері Светлана Ананьева және бас­қа кісілер ойларын ортаға сал­ды.
Ұлы Мұхаңның перзенті, тұл­­пардың тұяғы, сұңқардың қия­­ғы Мұрат Мұхтарұлын 75 жасқа толуымен құттық­тай оты­рып, зор денсаулық, то­ла­ғай табыс, баянды бақыт, ұзақ ғұмыр тілеймін.

Ғазизбек ТӘШІМБАЙ,
Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі,
Қазақстанның құрметті журналисі.