Ғ.Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық Балалар мен жасөспірімдер театрында Қазақстанның халық жазушысы Әбдіжәміл Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» роман-дилогиясының желісі бойынша сахналанған «Сең» спектаклінің премьерасы өтті.

Саханалық нұсқасын жасаған жә­не қоюшы-режиссері Сырым Ас­қаров. «Сең» спектаклі – Арал тағ­дыры мен адам тағдыры ара­сын­дағы арпалыс. Ғасырлар бойы жа­ғасын мекен еткен адамзат ба­ласын асырап келген теңіз та­рыл­ғанда жағалаудағы жұрт қан­­­дай қарекетке барарын білмей сеңдей соғылысқан еді. Таби­ғат­тың жүдең сұрқы адам тағдырына да әсер етіп, жүрісінен жаңыл­дыр­­­ғандай… Бір кездері суы ар­қы­рап жатқан дарияның орнында шапалақ шаң мен нәрі қайтқан тұз түйірлерінің ғана қалғаны адам­ның көңіліне мұң ұялатып, мұз­дай қариды. Боз үйі жығылып, бо­тадай боздаған жұрт ауа көшіп, бор­дай тозуға айналды. Та­биғат ана мен тырбаң тірліктің тар­тысындағы теңсіздік талай боз­дақтың басына бозамық бұлт үйірді. Ақыл мен ғылым кейде бә­ріне дауа бола бермейді. Олар­дың күші жетпеген дүниені тия­нақ­тайтын бір құдірет бар, ол – ма­хаббат. Қойылым соңы Жә­­­­дігер мен Бәкизаттың махаб­бат ба­ғасын ұғынуымен аяқталады. Ен­телеген көрермен дәл осы ше­шім­нен жылт еткен үмітті сезінді. Табиғаттың тымырсық сәті бұ­лар­дың махаббатымен параллель өрі­ліп, жарқыраған тұста гүл атып, жабырқау кезде солып қал­ды. Режиссер бұл шешімі арқылы табиғат тағдырына да ақыл мен ғылымнан гөрі сүйіспеншілік пен жауапкершілік әсер етеді де­ген байламға келгендей… Қойы­лымды көрген жұрт спектаклден шық­қанда Жәдігер мен Бәкизат арасындағы қарым-қатынас жай­лы ғана емес, адам мен Арал, адам­зат пен табиғат арасындағы үй­лесім жайлы терең ой түйері анық. Қойылым соңында Арал тағ­дырын қаламына арқау еткен жазу­шы, «Қан мен тер», «Соңғы па­рыз» романдарының авторы Әб­діжәміл Нұрпейісов дарынды ре­жиссер Сырым Асқаровқа ба­та­сын беріп, қойылым жайлы пікір айтты:
«Инсценировка жасауға болатын шығармалар болады, ал кей шығармалар инсценировакаға келе бермейді. «Соңғы парыз» инс­ценировкаға келмейтін шы­ғар­ма, мұндай туындыны сахнаға шығарған Сырым балама бір жа­ғынан таңғалып, екінші жағынан риза болып отырмын. «Соңғы па­рыз» «Қан мен тер» сияқты емес, жасыратын несі бар, Еу­ро­па­ның үздік әдебиеттеріне елік­теп отырып жазылған шығарма. Екі­нің бірі қабылдай бермейтін шы­ғармамды жаныңмен түсініп, сах­налағаныңа ырзамын. Әде­биет­ті терең, нәзік түсінеді екен­сің. Өзің түсінген дүниені көрер­мен­­ге түсінікті етіп көрсету оңай емес. Дегенмен нобайын мен нұс­қа­сын келтіріпсің. Сахнада қара жер­ді көрсету оңай. Сенің сах­наң­­дағы қырбаң соққан қара дауыл, ықтырып алып кеткен мұз­дың үстіндегі үш адамның тағ­дыры, аласапыран түн, өкірген теңіз, арпылдап соққан толқын, төбеден жауған нөсер, жерден бо­раған дауыл, теңізде ығып бара жат­қан сең барлығы жиналып сол уақытты, Аралдың жағасын­дағы жұрт көрген қиын-қыстау күндерді жеткізді. Мен сендерге сын­шы емес, көруші есебінде ға­на келіп отырмын. Мен – теңіздің төлімін. Теңіздің жағдайын жерден гөрі жақсырақ білемін. Сең де­ген – жарылып-жарылып быт-шы­­ты шыққан, теңіз бетінде ақ­­қан тоқымдай-тоқымдай мұз­дар. Кітап бірінші «Сең» деген атау­мен шығып еді, оны қазақ­тар­дың өздері «Сел» деп оқыды. Сонан кейін мен оны өзгертіп «Парыз» деп жаздым. Адамның мойнында не көп, парыз көп, біз тек сол – мойнымыздағы парызды өтеу үшін осы дүниеде қал­ба­лақтап тірлік етіп жүрміз. Адам баласының мойнындағы парызын, қоштасудың алдындағы бір па­рызы деп санап «Соңғы парыз» деп атадым.
Өнердің оңайы жоқ, көрермен тұр­ғысынан айтсам: әсіресе сахна өнері – жоқтан бар жасайтын өр­­лей беретін ерекше өнер. Өзде­рің де көріп тұрсыңдар, телегей теңізді сахнаға шығару үшін қан­ша­ма күш-қайрат салдыңдар. Сен­дерге алғысым шексіз! Өнер­лерің биік­тей берсін!».

Әділет Ықылас,
Абай атындағы ҚазҰПУ-дың студенті.