Дәрігер дәл қарсы алдында отырған түйенің жарты етіндей науқасқа, содан соң алдында жайылып, шашылып жатқан қағазға қарады.
– Иә, сонымен қай жеріңіз ауырады?
– Ауырмайтын жерім жоқ, қарағым, – деді науқас ыңқылдап, – сөйте тұрып, тым семіріп барамын. Соған қарсы бір емің бар ма, айналайын?
– Тамаққа деген тәбетіңіз қалай? – деді дәрігер орнынан тұрып.
– Құдайға шүкір, ол жағынан шағым айтқаным күпірлік болар. Жарты қойдың етін жеп, бір шара қымыз ішуге шамам жетеді, айналайын.
– Е, онда ауруыңыздың түрі белгілі болды, – деді дәрігер, – тамақты аздап ішіңіз. Сонда бәрі жақсы болады. Біріншіден, арықтап, денсаулығыңыз жақсарады. Екіншіден, тамақтың есебінен біраз қаржы үнемдейсіз мына тойтарыс кезінде.
– Шырағым, алдыңа күнде келіп жатқаным жоқ, – деді науқас орнында аударылып-төңкеріліп, – соңғы кезде көздерім өзінен-өзі желімденіп, тілім қышитын болып жүр. Біртүрлі екен, жүйкем жұқарып, қалтырауық болып барамын. Кеше көршім судай жаңа машина сатып алған екен, соны ойлап, ішім тұз жалағандай күйіп, түні бойы дөңбекшіп ұйықтай алмадым. Мен жүрмін қалт-қалт етіп, күнімді әрең көріп, ал көршім болса «Мерседес» мініп, кердең-кердең етеді.
– Ішімдік жағына қалай қарайсыз?
– Ой, інішек, мына заманда тегін арақ болса, кім тартынады? Бір кісідей ішеміз ғой, әкесін танытып.
– Мүмкін болса, ішімдікпен көп әуестенбеңіз, – деді дәрігер науқасқа кеңес беріп, – ол бүкіл тұла бойыңызды жайлап алған дерт­терді қоздырады, сондай-ақ оның күндестік, көреалмаушылық деген жаман қылықты асқындатып жіберетіні бар. Көзіңіздің өзінен-өзі желімденіп жабысып, тіліңіздің жыбыр-жыбыр етіп қышып тұратыны да осыдан.
– Ойпырмай, ә! – деді науқас желкесін қасып, – адам бұзылды ма, әлде заман бұзылды ма, аурудың түр-түрі көбейіп барады. Айтпақшы, інішек, көзім ілініп кетсе болды, ылғи түрлі-түсті түс көремін. Бірде тышқандар, енді бірде мысықтар футбол ойнап жатады. Осыған бір емің бар ма?
– Ананы-мынаны көп ойлағандықтан ғой. Мен сізге бір дәрі жазып беремін, ұйықтардың алдында ішіңіз, – деп дәрігер қолына қаламын алды.
– Інішек, – деді науқас дәрігер ұсынған тілдей қағазды алып жатып, – сен жазып берген дәріні бүгін емес, ертеңнен бастап ішейінші, ә?
– Неге? – деді дәрігер таңғалып.
– Жаңа айт­тым емес пе, түрлі-түсті түс көремін деп, – деді науқас орнынан тұрып, – бүгін тышқандардың футболдан финалы еді. Қызық қой, соны көрсем деп едім…

«НОВЫЙ ҚАЗАҚ»

Менің бір көршім бар. Өзі сауысқаннан да сақ, бір шоқып, екі қарайды. Біз көрші болғалы бес-алты жылдың ішінде үйіне ешкім бас сұққан емес, өзі де ешкімнің шаңырағына кірмейді. Бірдеңе сұрап қалсаң, құдайдың тегін ағып жатқан қара суын бермейтін нағыз шық бермес Шығайбай.
Бәріміз үшін оның қандай қызмет атқаратыны, немен шұғылданатыны – бір жатқан үлкен жұмбақ. Баяғы бала кезімізде киноларда көретін шпионның нақ өзі.
Айтпақшы, бұл көршімнің қақтаған балық сияқты қатып қалған әйелі және сабалақ-сабалақ жүнді иті бар екенін білеміз. Олар да иесі сияқты ешкіммен араласпайды, сирек бой көрсетеді. Көршімнің шиқ-шиқ етіп жүретін ескі жеңіл машинасы болатын. Оны сатып жіберген болуы керек, бір күні жап-жаңа «Мерседес» мініп жүргенін көріп қалдық. Ол көп ұзамай-ақ өзінің ескі үйін сатып, Алманияға көшіп кеткен неміс көршісінің үлкен жаңа үйін сатып алды. Оның ағаш қақпасын алып тастап, оның орнына жаңа темір қақпа орнат­ты. Бір айдан соң әлгі қақтаған балық сияқты әйелі жердің астына түсіп кеткендей зым-зия жоқ болып, енді сабалақ-сабалақ жүнді ит­ті қақшаңдап қалған бір жас әйел серуендетіп жүретін болды.
Сөйтіп, көршім өзінен және итінен басқасының бәрін жаңалап шықты. Арада бір апта өткен соң, біреулер көршінің жаңа үйдегі жаңа қақпасына:
Көліктің алдың жаңасын,
Үйдің алдың жаңасын,
Қатынның алдың жаңасын,
Қайтесің бәрін жаңалап,
Бәрібір өзің жамансың, –
деп майлы бояумен бат­тайтып тұрып, өлеңдетіп жазып кетіпті. Кім болса да, дәл біліп жазған. Бірақ оған ұялып, намыстанып жүрген көршім жоқ. Сол баяғы тұрысы, сол баяғы жүрісі. Оған аспан түсіп, жер ойылып кетсе де бәрібір. Өйткені ол «новый» қазақ қой…

БОЛАТ­ТЫҢ «ТІРКЕМЕСІ»

Сүрінбейтін тұяқ жоқ, жаңылыспайтын жақ болмайды. Болат деген серілеу бауырым бір әдеміше келген көзілдірікті келіншекпен байланысып, сау басына сақина тілеп алғанын бәріміз де жақсы білеміз. «Ел құлағы елу» демекші, бұл сөз үйдегі келіншегіне де жетіп, ол күйеуінің шаңын қағып-қағып алады. «Саяси» сенімсіздікке ұшыраған Болат осы оқиғадан соң баратын жеріне еркін бара алмай, соңынан үнемі «тіркемесін» ертіп жүруге мәжбүр болады.
Ал «тіркемесі» – әлі мектепке бара қоймаған кішкентай ұлы. Бірде күн ұясына көтеріле кеткен Болат пен баласы ымырт жамыла бір-ақ оралды. Күйеуі мәшинесін гаражға қоймақ болып тысқа шығып кеткенде, жас келіншек баласын сөзге айналдырып, әкесі екеуі қайда болғандарын сұрастыра бастады.
– Ботақаным, бүгін папаң екеуің қайда болдыңдар? Соны айтып берші мамаңа. Екеуің көзіне көзілдірік киген әпкейдің үйіне бардыңдар ма? Ол, сірә, саған кәмпит берген болар.
– Жоқ, – деді ұлы, – «папам екеуміз Бораш көкемнің үйіне бардық. Ол маған кәмпит емес, қауын-қарбыз берді. Сондай тәт­ті екен.
– Содан соң қайда бардыңдар, көзілдірікті әпкейдің үйіне соқтыңдар ма? Папаң оны құшақтап, бетінен сүйді ме? – деді мамасы ұлының басынан сипап, – менің құлыншағым нағыз жігіт, қазір бәрін айтып береді ақ мамасына.
– Көкемнің үйінен шыққан соң, атамның үйіне бардық, – деді ұлы мұрнын бір тартып қалып, – әжем маған қымыз берді, мен атқа міндім. Ой, сондай қызық болды, мама.
– Ал папаң не істеді? – деді шешесі елеңдеп, – сені алдап тастап, көзілдірікті ғашығына тайып тұрған болар? Соны айта қойшы, балам.
– Жоқ, папам ешқайда барған жоқ, ол қой қырқып, атама көмектесті. Менің папам күшті. Жалғыз өзі бір қойды көтеріп алып, лақтырып кеп жіберді, – деді Болат­тың «тіркемесі».
– Содан соң қайда бардыңдар?
– Тағы бір ағаның үйіне бардық. Папам екі-үш көкемен карта соқты, ал мен балалармен асық ойнадым. Білесің бе, мама, мен бақандай он асық ұтып алдым, көрсетейін бе?
– Өзің де құры, асығың да құрысын! Үсті-басыңды әбден ластапсың, бар, қолыңды жу, – деді көзілдірікті келіншек туралы «донос» ала алмаған шешесі ыза болып, – бармақтай болып алып, өліп бара жатса да, әкесі туралы тіс жармайды-ау, тіс жармайды, айнымаған Болат­тың өзі…

 

 

Доқтырхан ТҰРЛЫБЕК