---

Себепті жалпы әдеби үдеріс ауқы­мынан іздегеніміз жөн. Әдеби сын өзінің ең басты эстетикалық, шығармашылық міндетінен ауытқығанда ол көркем шы­ғарма әдеби үдеріс жөнінде емес, әдебиеттен тыс басқа бағытқа бұры­лады. Оны дәл қазіргі жағдай аңғартып отыр. Әдеби шығарманы талдауға емес, жатып келіп оның авторын асыра мақ­тауға, кеміте даттауға құрылған мақала­лардың көбеюі біздегі әдеби сынның мәдени деңгейін, көркем ойлаудың өресін көрсетеді. Тіпті, бұларды сын деу­дің өзі қиын, дұрысы бұларды «мін» деу керек шығар. «Ақылмен жеңе алмаған ашудың таяғына ұмтылады» демекші, кейбір ағайындар біреуді қаттырақ мінесем, намысына тисем, жұрт алдында беделін түсірсем мәртебем артады, мен одан күштірек екенімді көрсетемін деп ойлайтын болулары керек. Бүгін жұрт жаппай әдеби шығарма оқымаса да сауатты, білімді. Мынау ақпарат заманында халықтың әр нәрсеге баға беру, өзінше бағамдау бейімі артқан. Сондық­тан қаламды қабілеттің емес, өш алудың қаруына айналдыратын әлде­кімдердің «әдеби» қоқан-лоқысына жұрт тіптен ынтызар емес. Әрбірден соң оларды оқи­тындар ат төбеліндей әде­биетші қауым немесе желсөзге үйір  кейбір аға­йын. Әдебиеттің өзі  оқылып қарық болмай жатқанда мұндай сынсымақтар қайдан оқылсын?!

Біреуді біреу қаралаған, жағадан алған әлгіндей мақалаларды әдеби сын деудің өзі артық. Дұрысы, олар публицис­ти­калық  дүниелер. Бұл жанр бәрін де көтереді, оған бәрі де сияды. Дұрыс, шы­найы сынның «көркем» деп аталатын сыңары бар, сондықтан оны «әдеби-көркем» сын дейміз. Біз әңгіме етіп отыр­ған мақалалар ондай көркемдіктен жұрдай. Ашуда  ажар, кекшілдікте келбет болатын ба еді?! Әсіресе, әдебиет то­қы­ра­ған осынау жылдарда  беделді қалам­гер­лерімізге шабуыл үдеді. Базбір ағайын­дар тіпті ұлтымыздың ұяты, ойы­мыздың асқары Абайға тиісуге шақ қалды. Миллиондардың жүрегіне ізгілік шуағын төккен, қазақтың қара өлеңінің хас шебері Мұқағалиға соқтығуға барды. Қамшыға Мұхтар Мағауин сынды классиктер де ілікті. Сол жазармандар  Мұқағалидың, Мұх­тар­дың ұлттық көр­кем ойы­мызға қосқан үлесінің шире­гіндей, тіпті оннан біріндей бір нәрсе жасап па екен?!

Әдебиет – адамзат саналы қоғамға аяқ басқаннан бері адамды адамдық кейіпте сақтайтын мәдениеттің асыл тарауы болып келген, бола да береді. Яғни сол әдебиетпен бірге жүретін әде­би-көркем сын да сол мәдениеттің бөлі­гі. Мәдениеттен мәдениетсіздік тумайды. Сондықтан әлгіндей сойыл сөз, со­рақы пікірге құрылған дүниелердің әде­би-көркем сыннан ауылы аулақ. Өйт­кені, олар біздің әдеби ойымызға, эстети­ка­лық танымымызға ештеңе қоса алмайды. Оларда тек сол жазарманның өрекпіген образы тұрады. Ол оның өзіне, өзі сияқтыларға  сүйкімді болар, басқалар үшін  жағымсыз-ақ.

Қазақ әдебиеті бүгінгі тоқырау ша­ғы­нан шығар, қазақ баласы сүйсіне оқи­­тын талай туындылар туар, сол кезде әдеби көркем сынның да қайырылған қанаты жазылар. Сол кезде әлгіндей сын­сымақтарға да лайықты бағасы бе­рілер. Алтынды – алтын, жезді – жез дей­тін шақтың әйтеуір келері күмәнсіз.