---

1937 жылы 25 мамыр мен 25 қараша аралығында Парижде «Заманауи өмір­дегі өнер мен техника» деген атпен ке­зек­ті Халықаралық көрме өткізіледі. Бұл көрмедегі Испан павильонына Пабло Пикассоның «Герника» атты картинасы қойылады. Иә, Пикассо­ның кейбір замандастары көрмеге келушілер бастап­қыда бұл суретке көз тоқтатпағанын айт­са, енді бірі, көрме қатысушыларының назарын бірден аударған картина осы «Гер­ника» болғанын дәлелдеп жүр. Мә­селе онда ма екен? Мәселе испан сурет­шісі, мүсінші, график, дизайнер, кубизм­нің негізін салушылардың бірі – Пабло Пикассоның осы суретті осы көрмеге арнап, арнайы салғандығында емес пе еді?

1937 жылы азаматтық соғыс өртіне тұншығып жатқан Испанияның Герника қалашығын немістер бомбаның ас­тына алады. Барлығы 22 тонна бомба қаланы оққа орап, нәтижесінде Герни­ка­ның орталығы жермен жексен болады, ғимараттардың 70 пайызы түгелімен немесе жартылай қирайды, 1600-ден аса адам көз жұмады. Испандық республикашылдар табан тіреген бұл кішкене ға­на қалашық әскери және саяси тұр­ғы­дан маңызды нысандардың қатарында емес те сияқты болып көрініп кететін жайы бар. Тұрғын халқы 5000 адамға жетпейтін бұл кіп-кішкене қалашық  – еркіндіксүйгіш басктардың мәдени және саяси орталығы еді, басктер үшін киелі мекен болатын. Герниканың басты мақтанышы – аты аңызға айналған еме­ні бар-тын. Дәл осы еменнің көлең­ке­сін­де басктердің автономиясы жария­лан­ған. Осы еменнің саясында баск үкі­метіне баск халқының тәуелсіздігін құрметтеу мен қорғау туралы патшалар ант беретін. Бірнеше ғасырлар бойы түрлі патшалар басктерге ант беру үшін мыңдаған шақырым жүріп келіп, Герни­каға, еменнің түбіне жететін. Иә, былай қарасаң, бес мыңның айналасында ғана халқы бар кішкене қалашықты бом­ба­лау­дың түк те қажеті жоқ сияқты, алайда фашистер қарсы тарапқа «пси­холо­гия­лық соққы» бергісі келген еді.

Күллі испан халқы аза тұтқан Герника қайғысын бейнелеу үшін испан үкі­меті Пабло Пискассоға тапсырыс береді. Испан ақыны және көрнекті қоғам қайраткері Рафаэль Альберти  кейінірек былай депті: «Пикассо ешқа­шан да Герникада болмаған еді, алайда қа­ла­ның жермен-жексен болған хабары оған төбеден жай түскендей әсер етті…».

Ұзындығы 3,5 м, ені 7,8 метрлік ақ-қара түспен салынған картинаны Пикассо бір айдың ішінде салып бітірді.

Жаны ауыру мен жаны ашымаудың байланысы «Герниканың» басты идеясы десе де болады. Сурет туралы суретшіден асырып кім айта алар?

«Жандалбасаға ұшыраған адам ба­ласының хаос кезiндегi жан дүниесiн тап «Герникадай» жеткiзе алған картина кемде-кем. Брюлловтың «Помпейi» адам­зат баласының үрей алдындағы сыртқы бейнесiн көрсетсе, «Герника», сөз жоқ, пенде шiркiннiң қорқыныш сәтiндегi iшкi жан дүние­сiнiң айнасы. Деформацияға ұшырап, қисық айна­да­ғы­дай созылып, бүлiнiп кеткен кейiп­керлер – тiтiркену, шошу, агонияның көрiнiсiндей. Бiздiң сақтар жартас сурет­терiнде жануар­лардың агониясын белiнен сындырып, екi бұрау символикасы арқылы жеткiз­се, көп ғасырдан кейiн Пикассо да сондай тәсiлдi жаңғыр­тып, аң емес, адамзат баласының ұлы агониясын, жаннан безуiн көрсеттi», – дейді суретші Жеңіс Кәкенұлы «Ақзер» кітабында.

Осылайша, күллі Еуропаға, адам­зат­қа алапат қырғынның келе жатқа­нын ескерткен, адамға адамның жаны ашы­маудың ауырлығын көр­сет­кен «Герника» ең алғаш рет

1937 жылдың маусым айында Халықаралық көрмеде, Испания павильонында жұртшылық назарына ұсынылады.

Ендеше, ЭКСПО туралы әңгіме айт­қанда, адамзаттық үлкен мәселелерді көтерген осындай туындылар туралы да сөз қозғап қойған артықтық етпейді-ау, осы…