Қажығали МҰХАНБЕТҚАЛИҰЛЫ

(Әңгіме)

«Өктемдік өштікті ғана тудырады».
Халық мәтелі

Шегебай өнеркәсібі дүркіреп тұрған бір ауданның орталығындағы «Промбаза» деп аталатын үлкен мекемеде біраз жылдан бері бастықтың шопыры еді. Бұл өзі – ешкіммен қақ-соғы жоқ, айдап жүрген машинасынан басқаға көп аса мойын бұра да қоймайтын, нәті біртоға, тұйықтау жігіт-тұғын. Өстіп жүріп, қырықтың қырқасынан енді аса бер­ген шағында, биыл аяқ астынан мекемеде улы­ған-шулыған бір өзгерістер болып, ала­сапыран басталды да кетті.
Бұрынғы бастық кететін болды.
Жаңа бастық жақында келеді екен… – десті.
Әрине, Шегебай секілді шопыр кісіге бас­тық кім болса да бәрібір ғой. Дегенмен, Санақбай Қойлыбайұлы дейтін бұрынғы бастықты жақсы көретін. Өйткені, ол бір… бастық екенмін деп шәниіп тұру дегенді білмейтін; мекеменің ішкі-сыртқы жұмыс­та­рына білекті сыбанып жіберіп, кейде жұмысшылармен бірге өзі де кірісіп кете бе­­ре­тін; майлық-сулығы бірдей, егделеу қа­­за­ғуар кісі еді. Көп жылғы адал еңбегі ба­ға­лан­­ғандығы шығар, кәсіпорын басшыла­ры оны жоғарылатып алып кетіп, орнына жаңа адам жібермек болыпты. Ал «жаңа адам» да, естуінше, көз көрместің кісісі емес көрінеді, мына іргелес аудандағы осындай бір промбаза бастығының орынбасары екен; жоғарыдағылар бұ жолы бастықтыққа сол кісіні қолай десіпті.
Сонымен… «халық айтса, қалт айтпай­ды» деген, келді бір күні жаңа бастық та. Келгенде, әлдебіреулерге ұқсап сүйретіліп жүріп алмай, үй-іші, мал-жанымен бір күнде көшіп келді. Көшіп келді де, Шегебай үйінің іргесіндегі бұрынғы бастықтың үйіне кіріп, көрші болды.
Бұлар тұратын көше – Шегебай секілді бірен-саран «кездейсоқ» кірмелер болмаса, не­гізінен, осы аудандағы белгілі-белгілі меке­мелердегі жауапты кеңсе қызметкерлері мен ұсақ-түйек бастықтарға арналып са­лынған, кілең бір «типовой» деп аталатын жаңа үйлерден құралған көше еді. Жаңа көшедегі жаңадан салынған бір типті үйлер де­геннің жайы белгілі ғой: әзірге бәрінің де жан-жағы жалаңаш; әрқайсысының тұрғын үйі, тиесілі он соттық жері, түкпір жағында қорасымағы бар демесең, айналасында аласа ағаш шарбағынан басқа түгі жоқ үйлер-тұғын. Керек десең, көрші үйлердің ара-арасы да кісінің кіндігінен аспайтын аласа ағаш шарбақтармен ғана бөлінген­діктен, іргелес көршілер көлденең көзден қам­сау қыларлық еш қорғанышсыз еді.
Осы бір жері… (әр отбасының өз құпия­сымағы болатындықтан), әрине, ыңғайсыз-ақ. Ыңғайсыз болғанмен, не шара?! Жағдай солай… Жағдай солай болғандықтан да, Шегебайдың жаңа бастығы көшіп келген күні-ақ, мұның үй-іші оның орта жасқа кеп қалған әдеміше әйелі, ержетіп қалған екі-үш баласы, екі бұзаулы сиыры, кекірейген қы­зыл қораз бастаған он шақты тауығы бар екенін бірден біліп алған.
Бірақ Шегебай өзі мұндайға көп аса мән бермейтін адам-тұғын. Ертесіне-ақ, міндетті жұмысына кірісіп, әрі көршісі, әрі бастығы боп келген кісіні әдеттегіше, машинасымен бі­­рін­ші рет қызмет орнына алды да жөнел­ді…
Кеңсеге алып келіп, мекеменің силикат кірпіштен салған үлкен ақ үйінің екінші қабатындағы бұрынғы бастықтың абажадай кабинетінің алдына дейін ертіп апарды; сонсоң ізетпен қайтып кеткен.
Содан… тоғызға он бес минут қалғанда кабинетіне кірген бастық (бұл да бір жұ­мыс­ты жанын сала істейтін кісі ме!?) түскі бір ноль-нольде кеңседен шығып, машинаға әр­ең кеп отырған. Түстен кейін, екі ноль-но­льде қызметке қайта әкелген соң, кешкі алты ноль-нольде әрең шықты-ау!
Машинасында күтіп отырған Шегебай, жұмыс аяғында да әлі сергек һәм жіті адым­дап келе жатқан осынау ұзын бойлы, қақиған бастығының түр-тұлғасына алғаш рет зер сала қараған: сықиған қара костюм, ақ көйлек, желбіреген қызылқоңыр гал­стук… Қыры пышақтай шалбар. Құдды, Елба­сының қабылдауында болып, Ақ Орда­дан енді шығып келе жатқан астанадағы министрлердің бірі ме дерсің. Мына түріне қарағанда, ешкім, сірә, оны осы аймақта мұ­най өндіріп жатқан шетелдік көп компа­ния­лардың бірінің май-май промзонасында бастық деп ойламас…

(Толық нұсқасын газеттің №16 (3650) санынан оқи аласыздар)