Телефон ертемен шыр ете қалды. Ұйқылы-ояу көзіммен сығырайып, әдетімше соңғы төрт сипырға қарадым. «5050» деп тұр екен. Жүрегім зу ете түсті. Марқұм Рахаңның (Рахымжан Отарбаевтың) көп телефон нөмірлерінің ішінде маған шығатыны осылай аяқталушы еді. Ми астан-кестең. «Апыр-ай, басқа біреу ме?!» «Жоқ, әлде амалын тауып, арғы беттен хабарласып тұрған жаһаткер ағамның өзі ме?» Ол емес екен. Оныкі кейселл, ал мынау – билайн. Бірақ, міне, қызық, желінің келесі ұшындағы абонент – жақсы көретін қаламдас інім Рахаңның есімін атап, қолқа салып тұр. «Жуырда ағамыздың қайтыс болғанына жыл толады. Соның қарсаңында газетімізге өзіңізден… бір лебіз». «Көрейік…»Шалқамнан жатқан күйі, Рахаңмен кездескен, жүздескен, әңгімесін тыңдаған сәттерімді шым-шымдап еске түсіре бастадым.

***

Онымен алғаш қайда, қашан танысқаным анық есімде жоқ. Сірә, 1980-ші жылдардың соңы­на таман, Рахаң кетіп, мен келіп жатқан «Жалын» журналының редакциясында ұшырасқан болуымыз керек. Ал енді жақы­нырақ білісуіміз өре басын 1990-шы жылдардың басынан, Алма­тының тау бетіндегі Шығар­­ма­шылық үйінен алады. Ол бір етек-жеңі кең заман еді ғой, мәселенки, Жазушылар одағына мүше еместерге мүше жазушылардың билетін пай­да­ланып, жеңілдікпен бөлме алып, бір ай шығармашылықпен айна­лысуына мүмкіндік беріле­тін. Сол әдіспен Мереке ағамның (Құлкенов) арқасында мен де бір бөлмені басы бүтін иеленіп, кандидаттық диссертациямды бастап кеткенмін. Рахаң да сонда жатыр екен. Кешке қарай маңай­ды жол қылып серуендейміз. Ағам кейде «жүз қой айдап» келеді. Қазақ зиялылары ара­сында өз басым әңгіме­шілдігіне тәнті болатын бірнеше адам бар, мысалы, Намазалы Омашев, Қуандық Түменбаев, Несіпбек Дәутаев, Бауыржан Омарұлы және Берік Жүсіповтердің әңгімені майын тамызып айта­ты­нына ылғи қызығып та, қыз­ғанып та қарайтынмын. Талант­ты Рахаңның маңдайымен бірге таңдайына да берген екен. Нағыз ұрымтал сөздің ұстасы және бұ­рал­қы сөзге шаптырып әңгі­мені юмормен тұздықтап айтуы жо­сын. Жүріп келе жатқан бетіңде, не отырған орныңда күлкіге оратылып, күлкімен сүрініп құлай кетесің. Кейінірек Рахаң­ның прозасымен жақынырақ таныса бастағанымда Бюфонның «Стиль дегеніміз – адам» дейтін оқ тіліндей шолақ анықтама­сының ұлылығының, осы орайда Рахаңның юморды күлкінің көлемінен асырып, көркемдік тәсілге айналдыруының сырын түсінгендей болдым. Осынысы­мен де Рахаң Молдахмет Қаназов секілді қаламгерлермен бірге Ғабең – Ғабит Мүсірепов салып кеткен стильдік бір үлгіні ілгері апарушы дер едім. Мұның жайы­на тақырып ыңғайында оралар­мыз.

…

Мақсат ТӘЖ-МҰРАТ

(Толық нұсқасын газеттің №7 (3641) санынан оқи аласыздар)