Көмей бүлкілдемес еді-ау…
Мағрипа Шөжеғұлқызы,
физика-математика
ғылымдарының кандидаты, доцент
Көз бен құлақ, қол мен аяқ, тіл бесеуі жаралғалы бірлесіп денеге ақ адал қызмет ететін. Көз көргенін, құлақ естігенін жүйелі жеріне тіл арқылы жөнелтіп отырса, оң қол бергенімен, сол қол алғанын да дәл сол тілге жан жетпестей бөстіретін.
Желдей ескен аяқтар мұрын деген қыраттың ылдиына қоныс тепкен отау ауызға қара табанның арқасында тілді үйіре отырып қай жердің дәмін татырмады дерсің. Қайнамаған қара судан бастап, пісуі қанған бал қымыз бен көк жайлаудағы сары қазыға дейін сол ауызға түсетін…
Балықтың уылдырығын оң қол ауызға уыстап салып, ал сол қол оның майлы бауырын қасықтап жатқанда кекірігі азған ауыздың еріндері шүйіріліп, кері қайқайып еді, тыржиған танаудың түшкіріп жібергені. Терең түкпірде тығылып әрең тұрған бір топ сөз сол сәтті пайдаланып ауыздан сусып шығып, сыртқа қарай тұра қашты. Тіс арасына қыстырылып, жол-жөнекей тілді түртіп кетіп, іріткі салған мынадай бір сөйлемдер бар еді арасында:
– Осы басқа бәле түбінде тілден келер. Орынсыз безілдеп жүріп майға бөктіріп, мазамызды кетірді ғой…
Мүше біткен шұлғи қоштап бұл сөзді растағанда, ашуланған тіл:
– Сондағы менің бар кінәм сүйексіз қызылдығым ба? Қай жерге жұмсаса да бұрын жетіп араласатын, пікір айтып таласатын, жөн-жоба, ақыл беріп кеңесетін ішіндегі бар елгезегің мен едім. Ал енді менсіз өткен күндеріңді көрейін, бәлем! – деп, серейіп жатып қалды.
Төмен қарап мөлиіп тұрған қос танау сол кезде:
– Пішту, сенсіз-ақ тындырармыз бар істі. Сонша неге өрге шапшисың, ей?! – деп, ерегіспен қорс еткен.
Сыртқа айналып түрілген еріндерін сылп дегізіп сәтінде жинап алған ауыз да жабылып, ызыңсыз тылсым тыныштық орнай қалды. Тілден өзгесі меншікті орындарында тиісті қызметінде-тін. Естігендері ішіне сыймай зорланған құлақ алдымен сыздап, мазасы кетті. Бұған ілесе тілсіз өткен тіршіліктің көңілсіз күйінен көргендерін жетер жеріне жеткізе алмай жабырқаған көздер дымданып, кірпіктер дірілдеп, мұңданған мұрын да жиі-жиі жіби берді.
Оң қол бергенімен, сол қол оның қарымын тілсіз қайдан қайтарсын, кесірі қара табанға түсіп, ол да үнсіз тозды. Жағы семген бастың өкпелеген тілінің көңілін жазып, қозғау салар ие шықпай, дененің күйі кетті. Көріп, біліп, естігенмен, тілсіз істің мәнсіз екенін сенделген аяқтар алдымен сезген. Сыртқа шығар жол таппай, ауызға қамалған сөздерден ой да ауырлайтын кез туды. Тілді сөзге тарту үшін мидың меңзеуімен елшілікке жұмсалған талай мүше беделін өткізбекке белсене кіріссе де танаудан ары аса алмай, ебін тапқан қайсыбірі ең жақын барғанда иектің етегін жағалап қайтқаны болмаса, тындырған іс шамалы. Тілге етене жақын еріннің өзі де үнсіз жыбырлағаннан аспайды. Күшті деген қол болса, ол да ауызды сыртынан ғана сипаған.
Тілді қозғар күш таппай, тұйыққа тірелген дене мұңға батып мүлгіп тұрғанда, ойда жоқ жерде құлқын мысықаяңмен келіп, кеңірдекке ши жүгіртіп байқап еді. Ішек-сілесі қатқан көмей бүлкілдеп ала жөнелді. Қыбыр-жыбыр тілге жеткенде міз бақпай сіресіп тұрған ол лезде иіліп икемге келіп:
– Әкелші бері мұнда! – деп, еріксіз ауызды ашқызды. Тілді сөзге келтірген абыройды көмей алып беделі өсті. Түкпірде жатып көрінбейтін құлқын болмаса, көмейдің қозғалмасын өзгелер қайдан білген. Беделін асыра алмай жолда қалған өзге мүшелер бұл іске аң-таң. Білінбейтін құлқынның қылығының әккісі-ай, ә!