Жанат АХМАДИ,
жазушы

---

Жақында ғана Жазушылар одағында жыл сайынғы дәстүрлі әдеби жыл қорытындысы өтті. Жаңа төраға сайланғалы Одақтың хатшы мү­шелері толық бас қосқан жиынға қатыстық. Поэ­зия жанрынан баяндама жасаған ақын Жарас Сәрсектің, прозаны талқыдан өткізген Нұр­лан Қами және аударма жөнінен Дәулетбек Бай­тұрсынұлы секілді баяндамашылар барын­ша қапысыз дайындалып, сақадай сай болып келгені анық кө­рінді. Бір таңырқағанымыз, жайшылықта сөзуарлығы жоқ, момақан Жарас ініміз небір ой­ға келе қоймайтын әшекейлі штрих­тар қол­данып, сөз өнерінің көркемдік жағын жайнатып жі­берді.
Құдайшылық сөзімізді айтар бол­сақ «терең өзен бұлқынбай ағады, терең адам алабұртпай жағады» демекші, мінезге бай Ұлекең – Ұлықбек Есдәулет кейбір ағаттау сөй­леушілерді де, қабақ шытпай байыпты пайым­мен қабылдады. Және сахнада бой көр­сет­кен барлық сөзгерлердің, ешбірінің тізгінін қағып тосқауылдамай, ойларын бөлмей, адами көрегенділік сақтап отырғанына ақын-жазушы қауым іштей ризашылық байқатқаны белгілі болды (айтар сөзін бөлгенді кім жақсы көреді дегендей ғой). Осы орайда, қыстыра кетер бір сөз, осындай беделді жиын болатынын газетке ғана хабарлап қоймай, ғимараттағы бөлмелер сайын отырған қыздарымызға телефондатып, айтқызып отырса құба-құп болар еді. Өйткені, газетті ақын-жазушының бәрі бірдей ала бер­мейді ғой. Жиын өткеннен кейін әңгіме бол­ғанда «естіген жоқпыз» деген бірнеше жазушыға ұшырас­тық. Залда адам аздау болғаны да содан. Кінәні «Қазақ әдебиетін» уақытында алып тұр­маған өзінен көрмей, өзгені жазғырушылар кез­десті.
Тақырыбымыздың аты «Құдайшылық бір – көмбе» болған­дық­тан, осы орай пайдаланып, қалам­герлік па­рызым ретінде жалпы халық үшін тағы бір ой қо­са кетсек, әйелден жолдары болмай жүретін біреулер өзінен көрмей, оларды төмендеткісі келіп «әйелден пайғамбар шыққан ба еді?!» деп бү­кіл әйел қауымын бір шыбықпен айдағысы ке­леді! Бір жақтан Күнді батырып, бір жақтан Ай­ды тудырып, ұйықтап қайта тұрғаныңша, Күн­ді орнынан шығарған және жұмыр Жерді ұр­шық­тай айналдырғанның өзінде күн­шығысың – күн­шығыс, күнбатысың – күнбатыс етіп, мил­лиардтаған жылдардан бергі қалпында Жа­рат­қан құдірет Иесі Алла ер мен әйелді жара­ту­да «жаңылысып» кеткендей сөйлейді. Шари­ға­тымызда әйел-аналардың бір жолғы толға­ғы­ның жапасынан бала өмір бойы құтыла алмайды дей­тін тұжырым бар. Олар өмір бойы сағат, уа­қытпен есептеспейді. Және онысын ешкімге міндет етпейді. Әсіресе, өзін былай қоя тұрып «ұзын­ды ұл кисін, қызылды қыз кисін» деп өзі со­лардан артылған тамақты жегеніне қанағат етіп, бар ықылас-мейірімін перзентке төгеді. Сол жолда өзі біреудің қызы екенін ұмытып та ке­теді. Оны да бір ата-ана «аяғыңа кірген тікен маң­дайыма кірсін» деп әлпештеп өсірді ғой. Ол ға­на емес, бірде – кең, бірде – тар, бірде – көл, бірде – шөл еркегінің қабағына қарап, отбасы­ның та­разысын сақтайтын да көбінше әйел жазғандар. Құ­дай оны сөйтіп жаратқан, таусы­лып бер­мей­тін бейнетқор ғып қойған (ол онысына да ри­за).
Қазақ «ұл туасың – ұлағатын бірге тумай­сың, қыз туасың – қирағатын бірге тумайсың» дей­ді. Іштегі перзентін тоғыз ай белі үзіле кө­те­ріп, оны иегінің жігі ажырағандай болып бо­са­нып дүниеге әкеледі (Адамнан адам шықпақ оңай емес). Алла Тағала оған соны жүктеді. Егер пай­ғамбар қоям десе, еркектен ақыл, мінез жа­ғы­нан он орап кететін әйелдер жоқ па?! Бірақ оның басынан асып жататын ажырғы міндеті бар етіп жаратқан. Бірақ соның өзінде рахметі жоқ, көзге көрінбейтін жапа-машақаттың иесі де болар, сол жұмақтың төрінде болғырлар. Ал ен­ді осының бәрін жинап қойғанда, әлгі 124 мың пайғамбар жарықтықтардың біреуіне көп емес, бір айдай күнара кір жуғызып, күйелі қа­зан­ның бес баттам майын жуғызып қойсаңыз, екі қолын төбесіне қойып қашар еді. Қысқасы, әйел-ана көп жасағырлар ақыры дүниеден өт­кенде де, арт жағында ең болмаса бір жуатын кі­рі артылып қалады. Алла оны солай жарат­қан­дықтан пайғамбар қойып қайтеді.
Ұлы жазушы Мұхтар Әуезов «Адамдық не­гізі – әйел» деген зерттеу мақаласында адам­зат­тың алғашқы отбасылық қоғамдасу кезеңінде ер­кектері тау-таста жүріп, таспен ұрып алған аңын алдымен тойғандарынша өздері жеп, содан артылса ғана қатын-баласына әкелетін бол­ғанын, ал әйелдер тапқанын балаларына әкеп, бөліп жейтінін айтқан. Сол пиғыл кейде күні бүгін жоқ емес десек, ешкім ренжімейтін шы­ғар. Әйелдер базардан 5 теңге арзан жерін із­деп, жүріп алады. Ал еркек «шонжарлар» әйел­дің әлгі жылдар бойы үнемдеген 5 теңгесін жол­дастарымен бір жолғы бас қосқанында жы­лан жалағандай етеді. Қолындағы тиынының шып-шырғасын шығармай үйіне әкелетін тас­тай қатты пысықтар жақсы ма, дос-жол­дастан ба­рын аямайтын қолы ашықтар жақсы ма, біл­меймін…
Хош делік. Осындайда айтпаса болмайтын та­ғы бір сөз, ақын Алмас Ахметбек «Көк тудың желбірегені» деген патриоттық-жанпида өлең жазды. Асылды асыл танитыны білініп, оған марқұм Ермұрат Зейіпхан ән шығарды. Бірақ мәселе онда емес… Айт­пағым, жеңіл ауыз бір таныстарымыз:
Таласқа түссе жан мен Ту,
Жан емес, маған керегі,
Көк Тудың желбірегені, –
деген жерін ұстап алып «жан мен Ту өлімге шынымен таласса, Ал­мастың қылышқа мойнын төсейтіні рас па?» деп жүр. Оу, айналайын-ау! Осы әнмен қаншама ұр­пақ тәрбиеленіп жатқан жоқ па?! Әскердегі жауынгерлер гимн ретінде жорық әні – марш әні етіп айтады. Құдайшылы­ғын айтыңдар, қыз-жігіттер хормен жаңғырт­қан­да адамның де­лебесін қоздырып, өзіміздің заманымызға де­ген ынтызарлығымызды зәру­лікке ұштасты­ратын ән туған жоқ па. Оның үстіне бұл табыс оралмандардан Отанға деген зор үлес болып қо­сылып отыр. Көп көрмейік. Соның өзін еге­менді еліміздің рухани мүддесіне қосылған олжа деп білейік. «Мақтамасаң мақтама, аузыңның са­сығын тарт» деген бар. Көк Ту үшін жүрегі жа­рыла қуанған Ермұрат пен Алмастың анық шы­найы азаматтық әуенін өскелең жас ұрпаққа үлгі-өнеге етейік.