Біздің ауылымыздың табиғаты ерекше сұлу ғой, шіркін! Бір шетін бархан құм­дар көркейтсе, екінші қиырында бойына талай тарихты бүгіп, құ­пия­сын ағынымен әкетіп жатқан қарт Та­лас өзені бүлкіл қа­ғады. Қыр­ғыз­дың тауларынан бастау алатын Та­лас­тың ерекшелігі сол, өткел жерлері жа­зықтау болып келе­ді де, бір отар қой айдап өтсеңіз де лайланбайды. Та­баны тастақ, қолың­нан теңге тү­сіріп алсаң да тауып аласың, мөл­ді­реп көрініп жатады. Ал құм жақтың та­биғатын сөзбен су­реттеу қиын. Әсі­ресе көк­темде құм табиғаты адам айт­қысыз сұлу­ланып кетеді. Құм жақ­тан ескен самал жел, гүлдеп тұр­ған сансыз өсім­діктердің хош иісімен қыт­тықтағанда, кеңсірігің кеңейіп, жан сарайың ашылып, жұпар ауаның самалын құшырлана жұтасыз.
Құм жиегіне, Талас өзеніне жа­қын орналасқандықтан ба, халық­тың тұрмысы кей өңірлерден жо­ға­ры­лау, шат-шадыман күй кешіп жа­­татын. Әр аптаның соңында ауыл маңында көкпар тартылып, жағ­дайы кел­ген кісілер ата-бабасына бәй­ге бе­ріп дегендей, қазақи салт-дәс­түр­дің алтын тіні үзілмейді. Кеңес дәуі­рін­де Чапаев жеміс жүзім сов­хозы деп аталған ауылым қазір Жамбыл облысы, Байзақ ауданы, Ша­хан ауы­­лы болып, өз аталары­мыз­дың атын иемденді.
Алты-жеті жастағы кезім әлі есім­­де. Әкем Мұстафа – ұста, анам Тұрған – тігінші болатын. Әкем ер тұрман, жүген, ноқта жасаса, апам жүн түтіп, сабаулап, сырмақ тоқу, құрақ көрпелер тігу, текемет басу дейсіз бе, арқан, қыл шылбыр­дың да түр-түрін есетін. Не керек, қол­дарынан бәрі келеді. Шағындау шо­шақ қораның ішінде әкемнің түр­лі аспаптары жиналады, бір бұры­шында қақпандар, жәшікте бірыңғай етік тігетін қалып, келесі жә­шікте балта шоттың түр-түрі, бал­ғаның да жәйі, шың балғасы, төстің екі-үшеуі, түрлі егеулер, ше­генің де ақ, сары ұзын, қысқасы, ағаш­тан жа­салғандары неше түрі жи­налады. Өзі ер шабады; «Жәй ер, құран­ды ер» деп екіге бөледі. Түйе­нің қатқан көнін әкеп, бір ай ағын суға тастап, жібітіп, илеп, құранды ер­ге тартып, са­ры шегемен түрлі ою­лар жасап қап­тайтын. Ерге, был­ғарыдан өр­нек­теп тоқым, жұқа ақ киіз­ден тер­лік, сары жез жалатқан үзең­гі, күміс үзең­гі тағалдырығымен, жел­дік, тарт­па, қанжыға, құйысқан, өміл­ді­рік жасайды. Жүген ауыз­дық­ты кү­міспен аптап, сәндеп жасап, көңілі түс­кен сыйлы азаматтарға тартады. Қо­қан түйіспен алты өрім, сегіз өрім,он екі өрім, жиырма төрт өрім бұ­заутіс қамшыларды да жа­сап, ер тұрманға қосатын. Бірде май­дангер Сұраншыұлы Өсер (1917–81) інісіне осындай сыйлық жа­сады. Өсер тә­темнің мінезі ша­тақ, айтқанынан қайт­пайтын, өмірі екі сөйлемейтін, ши­ратылған қара мұртты, ақындығы да бар, сұсты кісі еді. 1941 жылы Со­ғыс­қа әкеммен қа­тар аттанады.
Біз жүрміз Украина майданында,
Сәлем бердік Шаханның шалдарына.
Бір Алла бәріңізге қамқор болсын,
Көніп жүрміз тағдырдың салғанына, –
деп өлең жазады екен елге арнап. Ауыл­д­ың ауыртпалығындағы кем­пір-шал, бала-шаға оны оқып, көз жас­тарына ерік беріп, мөлдір там­шы­­мен тостағандарын шаяды екен. Ол кісі де жиі-жиі әкеме келіп сә­лем­­десіп тұрады.
Жұма, сенбі, жексенбі біздің үй­де толған кісі, абыр-сабыр. Үш бө­лім­­шенің ақсақалдары әкеме ша­шын алғызады. Апамда маза жоқ, құдды хан сарайының ханзадалары келетіндей күй кешеді. «Бүгін үйге үлкен кісілер келеді», – деп ерте тұ­рып, сиырларды сауып, өріске ай­дап, шара-шара бөктірген бидай, я тары, я жүгеріге, ашытқысы сақ қо­сып, ақ ормалды Садан ағам екеу­міз­ге төрт бұрышынан ұстатып, ата­­лап, боза жасайды. Үйдің айна­ла­­сына су сепкізіп, бірінші шеңгел сы­­пыртқымен, сосын жұпар иісі шы­­­ғып тұруы үшін, жусан сыпыр­ғыш­­пен сыпыртады. Жер ошақ­­қа нан пісіріп алып, одан қал­ған көңнің шоғына шай құманды бұрқыратып қайнатып қойғаны. Оның жанында қол жуатын бұхар құманы тұрады. Әкпем Гүлбахира құмандардың суын еселеп, тол­тырып, шоғын өшір­мей көң салып реттейді. Менің міндетім қол жуа­тын құманға шым-шым етіп ыссы су дайындап, ақ­са­қал­дардың ша­шын жібітуіне су құйып беру. Бірін­ші бөлімшеден, Сыдық, Нартай, Сар­манқұл, екін­шіден Әліпше, Тұр­бек, Тойбек, өз ауылымыздан Оспанқұл, Әміртай, Тоғанас, Рәпіл, Әмізе, Әшір­бек, т.б. кәриялар жи­на­лып, шаш алдырады. Кейбірі ноқ­­та, жүгенін жөндетіп, шалғысын шың­латып, әңгіме-дүкен құрады.
Шіркін, көненің көздерінің әң­гімелері-ай, бір-біріне айтатын қал­жыңдары қандай десеңізші! Көп жылдар министрлікте, сосын М.Әуе­зов театрын басқарған, ғалым Еркін Тілеубайұлының атасы Жуасбек ақсақал, менің әкем Мұстафа екеуі 1941 жылы соғысқа аттанып, 1944 жы­лы біреуі сол аяғын, біреуі оң ая­ғын тізеден жоғары қалдырып, елге оралады. Екеуі үш бөлмелі қор­жын тамда бірге тұрыпты. Базардан етік, кебіс, мәсі алса, екеуі екі аяғы­на бөліп киіп алады екен. Қатар­лары: «Екеуіңе қандай жақсы бол­ды, шығын аз, не алсаңдар да бөліп киіп аласыңдар», – деп күлетін кө­рінеді. Бір қызығы, Жуасбек ақ­сақал­дың кемпірі Пияш апамыз бен менің шешем Тұрған 1945 жылы 21 мамыр­да бір күнде босанып, екі ұл­дың атын Тілеубай, Тілеуқұл деп қойып­ты.
Үйге жиналған ақсақалдардың айтатындары арғы-бергі тарих,одан қисса-дастандардан үзінділер, би шешендердің сөздері, тыңдасаңыз, дария дархан мол байлыққа кенелесіз де қаласыз. Зерде, жадыңыз мықты бол­са, тоқып отырсаңыз болғаны. Әң­гіменің түйіні әкеме тіреледі. Он екі, он үш жасынан жылқы баққаны, ұсталығы, бапкерлігі, ит жүгірткені, қақпан салғыштығы айтылады. Ол кі­сінің өзі қолдан шауып жасап ал­ған қалақ домбырасы да бар, құй­қылжытып шертпе күйлерді тар­тып отыратын. Әкем мінезі ауыр­л­ау, көп сөйлей бермейтін.
Кейде шешіліп: «Бұл 1920 жыл­дар еді», – деп әңгімесін бастайтын. Ол уақыттарда ауыл құм жиегінде Астауқобыға таяу отырыпты. Атақты адамдарға ас бергенде, келін түскен­де, бала сүндетке отырғанда той жа­сап, арты бәйге, көкпарға ұласа­тын қазақтың салт-дәстүрінің қай­ма­ғы бұзылмай, дәуірлеген кезеңдері ғой. Сұраншы, Тіленші, Махам­бет­кә­рім деген әкемнің дәулетті ағайын­дары Көк ойдың шығысынан орап, қызыл құмды жайлап, үйірлеп жыл­қы ұстапты. Қыста Мыңқұдық ата­латын қызылдың ортасына жай­ғасып, еркін жайлайды екен. Тілен­шінің қуса жетіп, қашса құтылып, алдынан жылқы жібермейтін, ана шеті Мойынқұм, Шу өңірі, былайы Ұлан­бел, Арқа аймағына белгілі атақ­ты «Қарақасқа» атын әкем ау­зы­нан тастамай айтып отырар еді. «Жыл­қының төбелі, ай төбелі, қасқа­сы, ай қасқасы, шал қасқасы болады. Шал қасқа екі құлақтан тұмсыққа дейін жалпақ болып келеді. Тіленшінің сәйгүлігі есік пен төрдей шал қасқа еді, бір көзі шегір, төрт аяғы тізеден тө­мен шашасына дейін аппақ, артқы екі тұяғы да ақ болатын. Артқы са­нын­да аздаған тыртығы бар, құлы­нын­да қасқыр тартса керек, ит-құс та жауын ерте сезеді ғой», – деп оты­ра­тын. Көктем күздің сілебе жауын­дарында Тіленші қарақасқаның құйрығын ширатып, қылын шашырат­пай, сұлудың бұрымындай етіп түйіп, ауылдың жанынан әсем жүрісімен ал­шаңдатып өте шығар еді. «Жануар кие­лі, қасиетті, бәйге-сәйгені айтпа­ған­да, оның алдынан бірде-бір қасқыр құ­тылып көрген емес, қасқырдың қара­сын көргеннен екіленіп, аршындап қы­зылқұмның екі белінен асырмай же­тетін еді», – деп әңгімесін жалғай берді. Атам Зарлының Сырттан деген қарасұр төбеті болыпты. Тіленші бірі жарғақ құлақ көк қаншық, екіншісі сұр жебе аталатын шашақ құлақ та­зыны жүгіртіп жүріпті. Сырттан ауыл­ға көп сұғанақтамай, оқшаулау тө­бешікте жатады екен. Алғашқы қар жауа Тіленші қарақасқаға мініп, қансонарға шыққанда қарсақ, түлкіні бы­лай қойғанда, қарақұйрық, киік­тер­ді де аулап, қанжығасы майланып, жанындағы біздер жиып-теріп жүру­ші едік дейді. Ал қасқырға арнайы дайын­­дықпен шығатынбыз. Құмның ар­­ландары қызылқоңыр, кейбірі қоңыр­­қошқыл болып келеді. Оларға біздің үйдің сырттаны болмаса, аны-мұны ит шаба бермейтін. Тіленші де Зарлы атамнан сырттанның бабын сұрап, қарақасқамен ары-бері ойқас­та­тып, байқайды екен. Егер Сырттан өзі ермесе ол күні аңға шығу жоқ. Бір­де Арқадан «Ауғанаяқ» деген ерекше, жоны қан қызыл арланның Ұланбел, Шу өңірлерін шулатып, небір кәдігі аңшыларға алдырмай, Мыңқұдыққа қарай беттегенін естіп, Тіленшінің мазасы кетіпті. Онда жастаумыз. Тілен­ші Зарлы атама келіп: «Сырт­тан­ды баптасаңыз», – деп жүріпті. Тоқ­сұлу апамыз сырттанның тама­ғын жеке қайнатып, даярлайтын кө­­рінеді. Ауыз жиып үлгергенше, «Аба­­дан қызыл бөрідей», – деп Бұхар ба­ба­мыз айтатынындай, Арқаның «Ауғанаяғы» тобымен келіп, қызыл құмның жылқыларын жара бастайды. Не бір кексе айғырлардың үйірінен ту биелердің қарынын қауындай қақ айы­рып, қазысына тояттап, шығын­дай бастапты. Қаңтардың қара шұнақ аязында Сырттан да қарға аунап, жү­нін тазартып, айбаттана түнде қайта-қайта үріп, ауыл маңындағы жылқыларға барғыштап жүріпті. Атам, бір қауіпің келе жатқанын ағайын­дарға айтады. Қаңтардың ал­тын күрек, бораны соға бастағанда екі тазысын ертіп, ауылға Тіленші же­теді ғой. Оншақты атты адам, қан сонарға дайындалып, сойыл, шоқ­пар әзірлеп,ауылдан шыға бергенде қыр басында отырған Сырттан да, бір керіліп алып, маңқ етіп, алдымызға түсті дейді. Бәрімізде аршындаған жа­рау аттар, кейбірінде дүрек та­зылар, қиқуға-қиқу қосып, қызыл құм­ды жиектеп келеміз. Мен топтан оқ­шаулаумын, өйткені Сырттан көп­ті аса ұната бермейтін, оның үстіне көп иттер одан қаймығып алшақтау жүреді. Кездескен қарсақ, түлкі-то­рым­дарды тазылар жібермей қағып ке­леді. Тіленші топты екіге бөліп, бі­­разын қызылға кірігуге, бізді құм са­ғасымен жүруге бағыттады. Өзі қара­қасқаның екпінін әрең тежеп, көк қаншық пен сұр жебенің ығына қа­райлап келе жатқан. Бір кезде екі та­зы алға ұмтылсын. «Мұстафа, та­тырға айда, қасқырды сонда қайырамын», – деп Тіленші қарақас­қа­ның басын жіберді. Еті қызып, ой­нақтап келе жатқан жануардың, тө­рт тұяғынан атқан қар оқша бо­рап, ә, дегенде ақ, қызылға кіріп, екі та­зыны өкшелеп кетті. «Сырт­тан­ның» да қарасұр түсі өзгеріп, қысқа бейім­деліп, көкшіл тартқан еді. Бір­деңені сезгендей арқа жүндері ті­кі­рейіп, екі көзі от шашып, еркін жү­гіріс­пен келеді. Мен, ағам Бопыр, Өсер інім үшеуміз қапталдасып келеміз. Бір кезде Өсер: «Әне, кетті-кетті», – деуі сол-ақ екен Сырттан оқша атыл­­ды да, белден бел асып, кете бар­ды. Алыстан Қарақасқа аттың шабысын танып, біз де солай шаптық. Сүт пі­сі­рім уақыт өтті ме, жоқ па – көз ұшын­да ақ қардың үстінде арпалысқан, иттің сырттаны мен қасқырдың ар­ланының майданына жеттік. Қара­қас­қа аттың таян­ғанын, тұяғының дүбірін сезді ме Сырттан да аянып қал­мады. Біздер де қиқулап жеттік-ау! Жоны қан-қызыл арлан мен көк тө­бет жан алысып, жан берісіп жа­тыр. Ақ қар, қызыл қанға боялған. Ті­ленші қам­шысын көтеріп, бізге: «Тоқ­таңдар», – деп белгі берді. Анша-мұн­ша қасқырларды кеудемен қағып құ­латып, азуды алқымға салып жі­беріп, буындырып тастайтын сыр­т­тан­ға ананың алдыратын түрі бай­қал­майды. Мойны бітеу қанқызылды сырттан алқымнан алуын-алады, бірақ тісі бата қоймады. Арлан бізді елер емес, жұлқынып шығып, бірін-бі­рі қан жоса етуде. Сырттан бір кезде ар­ланды құлақ шекесімен қоса алған­да, екеуінің жақтары айқасты да қал­ды. Тіленші «мертікпесін» деді ме, ат­тан түсіп, таяп барып, қысқа кел­текпен арланды тұмсықтан бір періп, аунатып, қамшының сабымен сырт­тан­ның арланмен айқасқан тістерін әрең ажыратты. Сырттанға жаным ашыған мен де аттан түсіп, итімді құшақтай алдым. Кереқарыс ауызы­нан тілі салақтап, қан-қан денесін ке­ріп, бір сілкініп алды да, ары қарай ен­телеп, жүгіре жөнелді. Біз де атқа қо­нып, солай ұмтылдық. Көк қаншық пен сұржебе ә дегенде қан қызыл ар­ланға батпай, екінші қасқырдың соңы­нан түссе керек, қасқырды қуып же­тіп, екі жақтап, әр жерінен тарт­қылап, қайтармалап жүр екен. Ызалы Сырттан оны кеудемен қақ­қан­да бір-ақ аунатты да, кере қарыз азуды алқымға бір-ақ салды, екі тазы үшеуі керіп тастады. Не керек, сол бір екі күнде ауылға Арқадан ауған бес қасқырдың терісін әкелдік. Қан қызыл қасқырдың ірілігіне, терісіне таң қал­ған ақсақалдар, мұның түбі қорқау қас­қыр екенін айтты. Айта берсек «сырт­танның» мұндай қасқыр алуы жылда бірнеше рет қайталанатын. Анша-мұнша аттарға Сырттан ілесе бермейтін. Шіркін, Қарақасқа атпен бір-біріне нағыз серік еді. Шаршағанда жүр­мей жатып алатын, атқа өңге­ріп, әкелетінмін», – деп әкем қолын­дағы қамшысын өріп отыра беретін. Кейіннен Сырттан қартайып өлгенде «Майкөт», – деп әкемдер аузына қой­дың құйрығынан тіліп салып көм­ген екен. «Қасқыр алатын төбет­тің соңғылары болса керек, содан кейін бізге ондай ит кездесе қойма­ды», – деп әкем бір күрсінді.
Сол уақыттарда ел аң етіне, қас­қыр, түлкінің терісіне қарық болып, қас­қыр ішік, түлкі, қарсақ ішіктер киіп, жадырап, жарқырап жүрер еді дейді. Қарақасқаны көбіне бәйгеге, ая­ғын шаптырып алмайын деп, ан­да-санда көкпарға да қосып жүріпті. «Қалың ел салма көкпарды тартып болып, ал енді алып қашуға рұқсат дей бергенде, құмның биік шоқысы­ның үстінде Қарақасқа атты Тіленші қайдан екені белгісіз, табан астында пайда болып, қасқайып тұрады екен. Көкпаршылардың да, аттардың да еңсесі түсіп, көңілдері су сепкендей ба­сылып, көкпарды Тіленші еш жақ­қа жібермей алып қалатын еді», – дейді. Осындай қызу өмір қайнап жат­қан кезеңі болса керек, Шымыр­дың Сырлы атасына үлкен ас беріп, Ұланбел, Шу, Мойынқұмды мекен­дейтін ағайындар жиналып, бәйге, көк­пар болыпты. Тіленші сырқатта­нып, Қарақасқа атты бәйгеге қоспай, бәйге басқаларға кетіп, кезек көк­пар­ға келгенде ел шулап: «Көкпардан да айырылатын болдық», – деп абыр-сабыр күй кешеді. Көкпарға төрт жасар серке тасталып, азаматтар қиналып, ауырсынып тартысады. Десе де небір қасқыр жігіттер бар, көк­парды ауылдан ұзатып әкетіп бара жатады. Сол уақытта Тіленші орнынан тұрып, Қарақасқа атты ерт­теп, көкпар алаңына келіпті. Ел аң-таң! Тіленші: «Мұстафаны шақы­рыңдар, Қарақасқа атпен сол ғана шаба алады», – депті. Көкпар ауыл­дан ұзап кетсе керек. Тіленші әкеме: «Мұстафа, көкпар ұзай берсін, асық­па, Қарақасқа аман болса жібермейді, ана шоқыға қарай қиғаштап шап», – деп қиыс жатқан жақты нұсқайды. Әкем аң-таң, «Неге», – десе Тіленші: «Көк­паршылар қазір анау биік құм­нан аса алмай оң жақтағы татырға бұрылады, сол уақытта Қарақасқа төтеннен киіп жетеді, бірақ мықты болсаң жарадың, көкпар қолыңа тигесін Қарақасқаны арғы биік қы­зылға сал, ешбір ат қызылдан аса ал­м­айды, сен асасың да келесі қы­зыл­ды айналып ауылға қайта тар­та­сың», – деп кеңес беріпті. Неткен ұзақ жол, не де болса әкем астына Қарақасқа тигесін аянсын ба, аттың басын айтқан жаққа бұрыпты. Ел аң-таң. Айтқанындай-ақ, Қарақасқа биік шоқыға жете бергенде тезек тастап, еті қызып, сосын барып ер­кін көсіліпті. Тіленші айтқандай биік қызылдардан аса көкпарға же­тіп, ауыр серкеге әкемнің де қолы же­теді. Қарақасқаның қайдан келіп қал­ғанына таңқалған көкпаршы да 16 жасар әкемнің тегеурініне шыдай алмай көкпарды өзі-ақ бере салады. Әкем сол жолғы қарақасқаның ша­бы­сын, аузынан суы құрып айтып, таң­қалып отырар еді. Жануардың тұяқ­тары түйенің табанындай жал­пақ, құмға бейімделген еді дейтін. Кейіннен Тіленші науқастанып, Қа­рақасқаны нағашылары сұрап әкетеді. Арқа, Шу, Ұланбел жақтан Қа­рақасқаның бәйгені алғаны жө­нінде әңгімелер естіп жаттық…
Жігіттің сұлтаны Тіленшіден артында ұрпақ та қалмапты.
1950 жылдары Кеңес өкіметі ха­лықты дүбәраландыру саясатымен қазақ жеріне басқа ұлт өкілдерін қо­ныстандыра бастайды. Қаншама шал­ғай десек те, біздің ауылға да сол уа­қыттарда орыстардың отбасы­ла­рын, кавказ ұлтының өкілдерінен карашай, балғар, әзірбайжан, неміс, қытайдан келген ұйғыры бар – ауы­лымыздың жиырма пайызына жуы­ғы басқа ұлттарға толығып тұрды. Со­нымен қатар жетім балаларды асы­рап алу да халыққа жүктеледі. Сәр­сенқұл кәрия Сейтқан деген, Әби­лім ақсақал Шарафаддин атты әзер­байжан баласын үйлеріне кір­гізіп алады. Ол уақытта халықтың сая­сатпен шатағы жоқ, әркім шама-шар­қы жеткенше жан бағыста бо­ла­тын. Мал ұстау жөнінде өкіметтің елге бекітіп берген тұрақты есебі де болды. Бес қой, бес ешкі, бір сиыр, бір жылқы – одан асуға болмайды. Әкей отызшақты қой, екі бұзаулы сиы­ры, тана, торпақтары, екі құлын­ды бие – осы шамада мал ұстады. Ауыл­советтің хатшысы Кенбаев Ас­қар деген ағамыз санақ жүргізгенде әке­ме келіп сәлем беріп, хал жағ­дайын сұрап, «ардагер ақсақалға бә­рі жарасады», – деп кететін еді.
Бірде әкемді ауданға шақырып, жоқ аяғына арнап (протез) жасамалы аяқ беріп жіберіпті. Тізесі бүгілетін қондырғысы бар кәдімгі аяқ. Әкем оны шөп шабарда киіп алып, шал­ғыны еркін тарта беретін болды. Не ке­рек, әкемнің көп жағдайына жа­рап бақты. Атқа мінсе де, кейде ауыл ақсақалдарының шашын аларда да киіп алатын болды. Ескі әдеті бойын­ша жұма күні ауыл ақсақалда­ры­ның шашын алып отырған, астында Қарақасқа аты бар Кәдірхан деген жылқышы інісі келіп шашын алдырды. Баяғы Тіленшінің Қара­қас­қа аты есіне түсті ме, әкем атқа қа­рап қойды. Бұл Қарақасқа да бәй­геге салынып, атағы шыға бастаған бір керемет, сүмбүл сұлу, керім жыл­қы болатын. Қариялар көкпар ту­ралы әңгіме қозғап: «Әбилім ақсақал асы­рап алған Шарафаддиннің керемет көкпаршы, өзі тауда жылқы баққанын таңдана айтып», – отыр­ды. Ауылда апта сайын көкпар өтіп, Шарафаддиннің аты асқақтай берді. Бір күні әкем ауылда мал дәрігері бо­лып істейтін інісі Тастанов Жай­нақ ақсақалды шақырып алып: «Сенбі күні маған Кәдірханның Қа­ра­қасқасын әкеп бер», – деп тапсыр­ды. Апта да аяқтала Жайнақ көкем әкеме Қарақасқаны әкеп берді. Жол жор­ғасы бар, ірі жылқы еді. Әкем құ­ранды ерін салып, қос тартпа тар­тып, жасанды аяғын киіп, ауылдың ар жағындағы Қожа баздың жанында болып жатқан көкпарға барады ғой. Ақсақалдар, орта жастағылар, жас­тар, не керек сенбі күні бүкіл ел сон­да. Кәриялар: «Мұстафа ақсақал ке­ле жатыр», – деп шу ете қалады. Әкем болса: «Кәне, мақтап жүрген Ша­рафаддиндерің қайда, менімен көк­парға түссін», – деп алаңға тұра­ды. Шарафаддин әкемнің бір аяғы­ның жоғын біледі. Көкпар қызу қан­дылардың ойыны, елге қызық ке­рек, шулағасын, амалсыз ол да ат­қа қонады. Көкпар ортаға таста­лады, әкем: «Әй, Шарафаддин ана көк­парды маған әпер, тақымға ба­са­мын, тақымымнан ала алсаң, мық­тылығыңды мойындаймын», – деп өтініш жасайды. Жиырма үш жас­тағы жігітке не тұрады тәйірі, көк­парды жерден іліп алып әкеме бе­реді. Әкем Қарақасқаның мық­тылығын біледі, сау, сол аяғының та­қымына көкпарды басады да: «Ал шы­рағым, енді ала ғой», – деп Қа­ра­қасқаға қамшыны бір тартып, желе-жортып жүріп кетеді. Ел шулап айқай басталады. Шарафаддин көк­парға жабысады. Алғашында ақсақ адам ғой аттан ауып қалар деген ой­мен, аяушылық білдіріп көрсе, ақ­сақалдың тақымы тас, көкпарды қоз­ғалта да алмайды. «Қой болмас», – деп шындап бастайды, бірақ көк­пар еш қозғалар емес Шарафаддин шаршай бастайды. Ары жұлқиды, бері жұлқиды, бір сағаттай арпалы­сады, қолының қары талып, әлі кетеді, ел болса шулап: «Жас арыс­тан», – деп атағы шыққан көкпаршы­ны мақтап-мадақтап ал-алға көшеді. Қарақасқа атты айналдырып, әкем, қалың топ­тың ортасына келеді де: «Мақтап жүр­ген көкпаршыларың осы ма еді, – деп сау аяғының тақы­мын көтеріп жіберіп көкпарды жер­г­е тастап, – ал сау болыңдар», – дей­ді де ауылға қа­рай аяңдап кете береді. Әкемнің қатарлары: «Бәсе, біздің де намысы­мызды қорғайтын адам бар екен ау», – деп мәз-майрам болыпты. Кейіннен Шарафаддин үйге келіп, шаш алды­рып отырған ақсақалдар­дың алдында әкемнің аяғына жығы­лып, қарт май­дангермен көкпар­ға түскеніне өкі­нішін білдіріп, кешірім сұрапты.
Бұл 1966 жылдар еді…