Өткен аптада Қазақстан Республикасының Президенті Билік тармақтары арасында өкілеттіктерді қайта бөлу мәселелері жөнінде Үндеу жариялап, «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР заңының жобасын бүкілхалықтық талқылау туралы Президент Жарлығы шықты. Осыған орай Қазақстан Жазушылар одағында қаламгерлер қауымы бас қосып, еліміздегі тарихи маңызы зор құжатты талқылады…

Нұрлан Оразалин,
Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы

– Қадірлі әріптестер, өздеріңіз­ге бел­гілі, Қазақстан жұртшылығы үшін аса маңызды тарихи құжат жал­пыхалықтық талқылауға түсіп отыр.
Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев ел дамуының ширек ғасырлық ке­зеңіне қысқаша қорытынды жасай отырып, Қазақстан халқына өз Үн­деуін жариялады. Онда Елбасы Ұлы Дала жұртының өзгерген ғалам кеңіс­тігі аясында ел басқарудың жаңа үрдіс-үлгісіне өту қажеттілігі пісіп-жетілгеніне тоқталды. Иә, жиырма бес жыл ішінде Тәуелсіздік дейтін киелі де қасиетті ұғымның та­мыр жайып, іргесі бекуін толық қам­тамасыз еткен Президенттік бас­қару жүйесі осынау Еуразиялық ұлы кеңістікте жаңа тұрпатты мем­лекеттің пайда болуына, өмір сүруі­не, саяси, экономикалық реформа­лар­­дың кең қанат жаюына толық мүм­кіндік берді. Арқау болды. Ұлт абы­ройын көтеріп, ұлт көшбас­шы­сы­ның тұлғасын әлемге танытты.
Бұл – тарихи шындық.
Бұл – жеңістеріміз бен жетістік­тері­міздің айқын көрінісі.
Елбасы өз Үндеуінде «өзгерген әлем реңіне» жан-жақты баға бере оты­­рып, ғаламның бір бөлшегі ре­тін­­де Тәуелсіз Қазақстанның да өз­геруі тиіс деген жаңа концепция ұсын­­ды. Өзгерген әлем қатарлы «біз де өзгеруіміз керек» дегенді ашып айт­­ты.
Елбасы өз Үндеуінде билік тар­мақтарының міндетін нақтылай оты­рып, ел басқару жүйесіне үлкен өз­герістер енгізу қажеттігіне тоқ­талды. Жалпыхалықтық тал­қылау­ға түсіп отырған осынау ел бас­қару­дағы өкілеттіктер бөлісі біраз әлеу­­меттік, экономикалық мәсе­лелерді тікелей Үкімет пен ат­қарушы биліктің құ­зі­ретіне беріп, Еліміздегі Парламент билігінің күшеюін қамтамасыз етпек. Бұл, біріншіден, Үкіметтің жауап­кер­шілігі мен іс жүргізу қа­бі­летін кү­шейтсе, екіншіден, Пар­ла­менттің қа­дағалау функциясын жол­ға қойып, ел басқарудағы ролін арт­тыра түсерін айғақтайды.
Сайып келгенде, ел өміріне, ел бас­қару үрдісімізге үлкен жаңа­лық­тар алып келетін бұл «өкілеттік өз­герістер» Конституциялық реформаны керек етеді. Ол мәселенің егжей-тегжейін жан-жақты тарата отырып, Елбасы мұндай тағдыр­кеш­ті жаңа бетбұрыс шешімге келуі­нің салдары мен себебін де аса ұғы­нықты етіп, таратып айтты. Әрі-беріден соң бұл шешімді қо­ғамды халықтық сипатта өрістету мен демократиялық құнды­лық­тар­ды ұлт топырағында дамытудың өз­геше қазақстандық үлгісі деп ба­ғалауымыз керек.
Бұл, сөз жоқ, өрісті қадам, өр­кен­ді өзгеріс.
Қазақ Президентінің мұндай қа­дамға баруын еліміздің ішкі, сырт­қы жағдайын ескеруімен қа­тар, Ұлы Дала мемлекетінің ғалам атты алып кеңістіктегі орнын сақ­тау мен абыройын қорғау үшін жа­сал­ған тарихи шешім деп тануға тиіс­піз.
Ата Заң – мемлекетіміздің алтын қазығы, өмір сүруді қамтамасыз ететін негізгі құжатымыз.
Ендеше…
Елбасының Қазақстан халқына жариялаған Үндеуін жаңа дәуірге жаңаша қадам басқан қоғамды демо­кратияландыру үлгісі деп айтуға толық болады.
Осы бағыттағы он жеті мил­лион­дық Қазақстан жұртшы­лы­ғы­ның пікірін білу – парыз.
Пікірге құлақ асу, пікірді қоры­ту – Елбасы Жарлығымен құрылған арнаулы комиссияның міндеті.
Пікірді қорытуға үстіміздегі жыл­дың 26 қаңтары мен 26 ақпаны ара­лығындағы бір айлық мерзім бе­ріліп отыр. Бір ай ішінде ақпарат құ­ралдары арқылы әрбір қазақ­стан­дық өзінің Конституциялық құқын пайдаланып, пікір айтуға, ұсыныс білдіруге хақылы. Айтыл­ған ұсыныс-пікірлер құжат түрінде қатталып, үстіміздегі жылдың ал­ғашқы төрт-бес айы көлемінде рес­публика Парламентінің талқы­сы­на түспек.
Сонымен…
Пәрменді саяси билік Президент қолында болатын жаңа Қа­зақ­с­­­­тан Үкіметінің іскерлік қабілетін арт­тырып, жауапкершілігін кү­шейту үшін, Парламент билігінің ролін нығайтып, тиісті дәрежеде Үкімет пен атқару орындарына талап қойып, жұмыстарын қадағалау үшін құжат жүзінде, Конституция­лық нормалармен реттеліп отыратын кезең келді.
Міне…
Уақыт пен замана талабынан, ғаламдық өзгерістер үдерісінен туын­даған өмір, қоғам ақиқаты осы!
Президент Үндеуі мен шешімі төр­кінінде жатқан қоғамды демократияландыру принципі ыж­даһат­­ты талқылауды, салиқалы ха­лық­тық пікір білдіруді керек етеді.
Біз – бүгінгі қаламгерлер қауы­мы­­ның, кеңейтілген секретариа­тына жиналған алқалы топ Президент Үн­­деуіне пікір білдіру үшін бас қо­сып отырмыз!
Жиынды ашық деп жариялауға рұқсат етіңіздер!

---

Шериаздан Елеукенов:
– Ардақты ағайын, Елбасы Үн­деуі­нің мән-мазмұнын төраға айтып өтті. Осы ширек ғасырда Қа­зақ­стан әлем таныған елге айналды. Бір ғана Астананың өзі неге тұра­ды?! Баяғы заманда шетелге шы­ғып, «Қазақпын» десең ешкім біл­мей­тін. «Жамбыл елі ме?», – деп сұ­рай­­тын. Біріккен Ұлттар Ұйымына тұрақ­ты мүше болдық. Елбасының мемлекеттің басқару жүйесін жаңа тұр­патта өзгерту керек дегені дұрыс. Мем­лекеттік басқару жүйесін өз­гер­ту кезінде біз өз орнымызды нақ­тылауымыз керек. Үндеуді қол­даймыз, қолдай отырып, рухани кеңістігіміздің де жоқ-жітігін тү­ген­деуіміз керек. Мәселен, бұ­рын­ғы бас­па ісін ат­қара­тын жауапты ор­ган­ның қайта құрылғаны абзал бо­лар еді. Менің­ше, баспа ісінің бір жүйеге келуі үшін қоғамдық пікір ту­ғызып, оны парламенттің, үкімет­тің құлағына жеткізу қажет. Сенатта Жазушылар одағының төрағасы отырған кезде бұл мәселе оңайырақ шешілетін еді…
Қалай да баспа ісімен айналысатын арнайы орган болуы керек. Оны айтудағы себеп – жазу­шы­лар­дың мұң-мұқтажы, қаламақы мә­се­лесі. Мен 15 жыл баспа комитетінде қыз­мет еттім. Біраз мәселені білем, қа­зіргі Қазақстанның жағдайында көп тиражды, арзан бағалы кітап шы­­ғаруға болады. Соны дәлелдеп, үл­­кен мақала дайындап қойдым. Егер ол мақала шықса, сіздер де пі­кір­леріңізді айтыңыздар. Не істеу керек? Қалай істеу керек? Мәселені шешу үшін ең алдымен арнайы құ­ры­лым құрып, оған баспа ісін жетік меңгерген адамдарды жұмысқа алу ке­рек.

Марал Ысқақбай:
– Кеңес заманын көрген жіг­іт­тер­дің көпшілігі сол кезеңде қалам­­­а­­қының көп болғанын жиі айтады. Ол заманда қаламгерлердің ақ­­шалы болғаны рас, алайда оны үкі­мет берген жоқ. Қаламақыны жазу­шыға баспа беретін, баспагерлер қаламақы беру үшін тиражды кө­бейтудің жолын іздейтін. Шығар­ма­лар пайда әкелу үшін жүйелі түр­де жүзеге асатын жоба жасалуы керек.
Елбасы айтқан өзгерісті қолдау де­­геніміз – үкіметке берілетін құ­ры­­­лым­дардың жүйесін дұрыстап құру де­ген сөз. Үкіметтің құрамында осы ай­­тылған мәселелерді шешетін ор­ган болуы керек. Тендерді бетке алып 2000 данамен кітап шығара беру тиімсіз. Әр тендерге бөлінген ақ­­шаның барлығын бір жерге жи­на­­п, ең таңдаулы 10 кітапты 100 000 да­надан шығарса, өзін-өзі ақтайды.Пре­зиденттің билік тармақтары ара­­сындағы өкілеттіктерді бөлу ту­ра­лы Үндеуін құптаймыз. Елбасы ай­­тып жүр­ген ұсыныстар дұрыс, ен­ді оның жү­зеге асуын қамтамасыз ету керек.

Сұлтанәлі Балғабаев:
– «Ақша жоқ, қаламақы жоқ» деп жылай беретінімізге өзімізден бас­қа ешкімкінәлі емес. Пре­зи­дент­тің Үндеуі жазушылардың қан­дай мәселесін шешеді дегенге басты на­зар аударайық.
Менің ұсынысым: билік тар­мақ­­­тары арасында өкілеттіліктің кей бөлігі үкіметке берілгенінің, ме­­ніңше бізге тиімді екі тұсы бар. Үкі­мет енді өзі бағдарламалар жасап, оның жүзеге асуына өзі тікелей ара­ласа бастайды. Біз бұдан бұрын әдебиетті дамытудың бағдарла­ма­сын жасап, үкіметке жолдағанбыз, бі­рақ өтпей қалған. Ал қазіргі жағ­дай­­да біз осындайбағдарламаны қай­та жасап ұсынуымызға болады. Мә­дениет министрлігіне спорт пен ту­ризмді қосты. Мен Мәдениет ми­нистр­лігін жеке құруды ұсынамын. Қа­зіргі Мәдениет министрлігі тек ки­но саласымен айналысады. Ки­ноның өз заңы бар. Мәдениет ми­нистр­лігіне әдебиеттің дамуына ық­пал ету міндетін жүктеп берсек, осын­да айтылған көп мәселе ­ше­­ші­ле­ді.
Енді бір өкілеттік Парламентке бе­ріледі дейді. Өздеріңіз білесіздер, Кеңес үкіметі тұсында Жазушылар ода­ғының бірінші хатшысы Мәс­кеу­де депутат, екінші хатшысы рес­пуб­лика көлемінде депутат болатын. Ал бүгінгі таңда Сенатта да, Мә­жілісте де әдебиеттің сөзін сөй­лей­тін адамымыз жоқ. Сондықтан өз ұсынысымызды дұрыстап жұп­тап, бар­лық жағдайды ескеріп, Пар­ла­ментке жеткізейік.

Аманхан Әлім:
– Үндеу жарияланған күні оқып шықтым. Президенттік басқарудың бел­гілі бір бөлігін үкімет пен парла­ментке бөліп беру заңдылық. Үкі­мет­ке биліктің белгілі бір бөлігі бе­рілер болса, енді сөзімізді, бағ­дар­ла­­малар мен ұсыныстарымызды үкі­метке тіке айтамыз. Енді біз пар­ла­ментке, үкіметке сауатты бағ­дар­ла­ма, нақты ұсыныс жасауымыз керек. Бұл қадам таза демократиялық қа­дам. О бастан классикалық екі сұ­рақ бар: «Кім кінәлі?» және «Қайт­­пек керек?». Біз қазір «кім кінәлі?» деп бір-бірімізді түрткілей бер­сек еш­теңе өнбейді, қазір «не істеу керек?» деген сұраққа бірігіп жауап іздеуіміз қа­жет. Ауызбір­шілік­ті болып, өзі­міз­ді сыйлата білсек қана нәтижеге қол жеткізетін боламыз.

Шөмішбай Сариев:
– Билік тармақтарын үкімет пен пар­ламентке бөліп беру, демократияландыру процесін жеделдету өте ауқымды процесс. Кеңес өкіметіне 60 жыл толғанда Сібір орманынан бір қауым ел табылған екен, ол ел пат­­­шалық Ресейдің құлап, социа­лис­тік мемлекеттің орнағанын біл­ме­ген көрінеді. Біз қазір капитализм формациясында өмір сүріп жатырмыз, өкінішке қарай оны түсінгісі келмейтін адамдар арамызда бар. Ка­питализм деген – жекеменшік. Де­генмен, билік тармақтарының бө­лінуін пайдалана отырып, біз жазу­шылардың ролін арттыруды қол­ға алуымыз керек.

Сәбит Досанов:
– Мен Үндеуді толық оқыдым. Он­­дағы екі нәрсеге назар аудару ке­­рек. Белгілі бір өкілеттіктер үкі­мет пен парламентке берілді. Ал, сол үкіметтің, парламенттің сапасы қандай? Парламент пен үкіметтің құра­мында бірыңғай жастар немесе бі­рың­ғай кәрілер емес, екі арасын тең­шеп, білімді адамдарды таңдап, ха­лық таразысына салған жөн. Үкі­мет пен парламенттің құрамына қа­ламгерлердің өкілін өткізуіміз ке­рек деген өте дұрыс.

Сейфолла Оспан:
– 25 жыл ішінде Қазақстанды әлем­ге таныту процесі ойдағыдай өтті. Оң-солымызды таныдық, жы­ла­дық та, күлдік те бірақ осының бә­рі бір қалыпқа келе жатқан кезде ты­нысымызды тарылтпас үшін ақы­рындап үкіметке, парламентке өкі­леттікті бөлу шарасына ойыстық. Пре­­зиденттік жүйенің басқаруымен елі­­міз осы күнге жетті және ол үлгі өзін-өзі толық ақтады. Жетістік аз емес. Қоғам бірте-бірте дамиды. Ал қа­зіргі қолға алынған өзгеріс, ме­нің­ше, болашақты нықтаудың басы.

Светлана Ананьева:
– Біз көптеген пікірлер мен ұсы­ныс­тарды тыңдап отырмыз. Бүгінгі жиында кітап тарату ісі мен қалам­а­қы мәселесі туралы өткір пікірлер ай­тылды. Бұл мәселе Қазақстанда ға­на емес, бүкіл әлемде қордаланып тұр. Мен М.Әуезов атындағы Әде­биет және өнер институтының өкілі ре­тінде, Қазақстан Жазушылар ода­ғының орыс әдебиеті кеңесінің мү­шесі ретінде Елбасының Үндеуіне қол­дау білдіремін. Қазақстанның да­­­мыған 30 елдің қатарына кіруі үшін­ көптеген игі істер атқарылды. Ас­танада өткен Сирия дағдарысын бей­біт реттеу жөніндегі келіссөзді ал­сақ, оны Қазақстан әлемдік сая­сат­та өз орнын қалыптастыра бас­тағанының дәлелі деуге болады. Ел­басы Үндеуі – еліміздің демо­кратия­лық жолмен дамуына жасал­ған қадамның ең ірісі.

Ахметжан Ашири:
– Үндеуді бастан-аяқ мұқият оқы­дым. Бағытдұрыс. Президенттің бас­қаруында Қауіпсіздік Комитеті, қор­ғаныс, Конституцияны қорғау, сырт­қы саясат бойынша өкілеттілік қа­ла­ды екен. Қалғаны парламент пен үкіметке беріледі. Конституция біз­дің негізгі құжатымыз, сол құжат­тың әр бабы, әр тармағы халыққа қыз­мет ететіндей жағдай жасауымыз керек.

Смағұл Елубай:
– 25 жыл бойы президенттік бас­қару жүйесінде өмір сүрдік. Ме­нің ойымша, бұл жүйені ішімізде де, сыртымызда да әр түрлі қа­был­да­ған­дар болды. Соған қарамастан, ты­ныштығымыз шайқалмай, аман-есен осы күнге жетсек, жәй емес, әлем­ге танылған ел болып жетсек Құ­дайға шүкіршілік етейік. Осы бе­реке-бірлігіміз президенттік бас­қару жүйесі кезінде қалыптасты. Ал халық билігі әлемдік тәжірибеде бар. Бұл реформа әбден пісіп жетіл­ген уағында қолға алынды деп санаймын. Бұл өзгерісті қолдаймыз.
Осы жерде бір мәселе туындайды. Ендігі тағдырымызды халық сай­лаған депутаттар шешеді. Сол Пар­ламентке біздің көңіліміз тола ма? Меніңше, соңғы 25 жыл ішінде Қа­зақстанның мемлекеттік тілінде бір ғана заң қабылдаған парламентке халқымыздың негізгі бөлігі­нің, яғни қазақтың көңілі толған емес. Бұл – шындық! Бұл сонда қай елдің пар­ламенті? Парламенттің сапасы өзгер­мей, халқымыздың, елдің ­­­­ 70 пайызын құрап отырған қазақ хал­қының мұң-қайғысын шеше алмайыз. Мемлекеттік тіл туралы пробле­ма­ны баспасөз күн сайын жазып, ха­лық аузы талмай айтып келеді. Осы­ны 25 жыл бойы тыңдамаған Пар­ламент қалай халықтық парламент бола алады? Егер естіген болса, неге заңдарды қазақ тілінде қа­был­дамайды? Егер шамасы келмесе, шамасы келетін адамдарға беру ке­рек. Парламент пен үкіметте әдебиет пен мәдениеттің сөзін сөйлейтін, ха­лықтың көңіл-күйін жеткізе бі­ле­тін өнер адамдары қалмады. Жазушылар одағының төрағасын неге кетірдік? Қаламгерлер мен өнер адам­дары мандатсыз депутаттар емес пе? Бұл – ойланатын мәселе.Ен­ді міне реформа басталған екен, мем­лекетті құрушы халық қазақ хал­қының мұң-мұқтажын одан әрі жәй ғана естіп отыру ыңғайсыз деп ойлай­мын. Мемлекеттік негізгі құ­ры­лымдар халықтың ой-пікірімен санасуды бастау керек.

Любовь Шашкова:
– Президенттің Үндеуін қолдау мен талқылау мәселесі мемле­кет­тікті нығайту мен қоғамдық қаты­нас­тар­ды реттеуге бағытталуы тиіс. Ең бас­тысы, ашық, азаматтық қо­ғам құру­ға барар жолды айқындап бе­реді. Демократиялық қоғам, ашық қоғам, азаматтық қоғам мұ­ның бар­лығы біз үшін – оқырмандар қо­ға­мы. Ол қоғамда кітаптың оқыл­ғаны біз­дің жетіс­ті­гі­міз болар еді. Ел тәуел­сіздігі жазу­ға бұрын бол­ма­ған ер­кін мүмкіндікті берді. Алайда, біз қан­дай жақсы кі­тап жазсақ та, қан­­дай жақсы тақырып қозғасақ та, ол оқырманға жетпей жатыр. Сон­дық­­тан біз қандай күйде болсақ та, біз оқыр­манға қарай жүріп, ол оқыр­ман­ды өзімізге жақындатуы­мыз ке­рек.

Исраил Сапарбай:
– Кейінгі жылдары көп жазу­шы­­нының «кім үшін жазып жүр­мін?» деген ой жетегінде жүргені рас. Бірақ, халықтың оқитынын ой­­­лағанда, көңілің орнына түседі.
Біз Үндеуді оқыдық, таныстық бі­рақ әлі қорытқан жоқпыз. Ең алдымен парламентті қайта жасақтау ту­ралы ұсыныс айтқанымыз жөн бо­лар. Қазақ тілін, қазақтың руханиятын, тарихын жақсы білетін парламент жасақтаған абзал. Жазушылар одағының беделі тек халық­тың алдында ғана емес, биліктің ал­дында да көтерілуі тиіс. Егер шы­ны­мен осы талқылауға үн қосамыз де­сек, өзіміздің «Қазақ әдебиеті» га­зетінің бетінде ұсыныс-тілек­те­рімізді айтайық. Үн қосайық.

Жақау Дәуренбеков:
– Үндеуді барлығыңыз оқы­дыңыз­дар. Заманның дидары жаң­ғыру керек. Жаңғыру деген не? Ол де­геніңіз – кадрдың сапасын жақ­сар­ту. Кадр жаңармай, өзгеріс болмайды. Қаламгерлер ең алдымен өз мә­селемізді, яғни қаламақы мәсе­ле­сін айтамыз. Қаламақыны үкі­мет­тен бөлу туралы мәселесінде төра­ға­мыз бар күшін салып жүріп, ше­шілу қарсаңына алып келді. Оған тәубе деуіміз керек. Кезінде бас­па арқылы миллион түсіп тұрған себебі кеңес заманында мыңдаған­кі­тап дүкені болды. Содан тапсырыс үздіксіз келетін. Оны қадағалап, жүзеге асырып отыратын мемлекет­тік құрылым болды. Бұл жүйе қай­тып оралуы үшін оны жүзеге асыра­тын министрлік болуы керек. Пар­ламент мәселесін айтқанда жазу­шылардың өкілі ол мінберде отыру керек дейсіздер. Өкіліміз бол­ды ғой, оны өзіміз арыз жазып жү­ріп түсірдік. Сол адамдарға бі­реуі­міз, «сен осы не істеп жүрсің?» деп айта алмадық, адалдығымыз жет­кен жоқ. Ал енді келіп «парламентте жазушылардың бір өкілі оты­руы керек» дегенді айтамыз. Қа­ламақы мәселесінде де, кітап шығару мәселесінде де біз біржақты кете береміз. Ал мына Үндеуді қол­даймыз десек, өзіміз таза болуымыз керек. Қоғам мүшелерінің қалам­гер­ді құрметтеуі үшін қаламгерлер жайлы неше түрлі сөз айтылмауы­тиіс. Өзара қырқысқан даусымыз ел құлағына жетпеуі керек. Ел бәрін көріп-біліп отыр. Сондықтан өз ара­мызда рухани тазару, адами тазару болсын. Ең бірінші – бір-бі­рі­мізді күс­тәналамай, өзімізді сыйлата білуі­міз қажет. Үндеуді қол­дай­мыз. Бұл сәтімен уақыт туындатып отыр­­ған қажеттілік. Президент жаңа кезеңге аяқ басқалы отыр. Осыдан кейін біздің министрлікке кітап шығару саласына таза адамдар келеді ғой деп ойлаймын.

Нұрдәулет Ақыш:
– Бұдан бұрын Президент өз сө­зінде «әзірше Президенттік бас­қару жүйесі болады, уақыт өте келе өкілеттіктер құқықтық жолмен рет­теледі» деп айтқан болатын. Ақы­рын­дап сол сөзі орындалып келеді. Ен­ді министрлер мен әкімдерді Премьер-Министр өзі бекітеді. Кадр сапасының моральдық жағын ескеру керек, сол себепті, мен кадр мәсе­ле­сін екшеу Президенттің өз құзы­рын­да қалса деген ұсыныс айтамын. Халыққа қызмет көрсету орталық­та­рының қызметімен осын­да отыр­ған барлығыңыз бетпе-бет келіп көрдіңіздер. Қазір үкімет электронды жұмыс істеу жүйесіне көшті. Алай­­да, соңғы кезедері ха­лыққа қыз­­мет көрсету орталық­та­рын­дағы, банктер мен пошта қыз­мет­керлері мемлекеттік тілде сөй­лемейтін бол­ды. Осы мәселені біз қалай да үкі­мет­ке жеткізуіміз керек.

Қасымхан Бегманов:
– 1995 жылы Ата заң қабылдан­ған­да барлық заң бірден қабыл­дан­ған жоқ, бірте-бірте қабылданды. Сол кезеңдерде Президент жалғыз өзі бір жылдың ішінде 136 Жар­лық­­қа қол қоған екен. Бұл – бүкіл жауап­кер­­ші­лікті өз мойнына алды деген сөз. Сондықтан реформаны халық тал­қысына ұсыну – ұтымды шешім. Мем­лекетшіл ұрпақ тәр­бие­леу мә­се­лесіне біз – жазушылар қауы­мы аса жауаптымыз. Біздің қоғамда қа­зақ баспасөзінің ролін көтеру (қа­зір қазақ баспасөзі жабылып жа­тыр, тираж азайып кетті) мә­селесі әлі де шешілмей келеді. Қа­зақ тілді бас­пасөз ауылдық жерлерге жетпей жат­ыр.Осы түйінді шешсек, мемле­кет­шіл ұрпақ өсіру проблемасы да ше­шіледі деп ойлаймын.

---

Нұрлан Оразалин

ҚОРЫТЫНДЫ СӨЗ
«Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйі­нін» айтар болсақ, кеңейтілген сек­ретариатқа жиналған жетпіске тар­та қаламгер-әріптестеріміздің пікірі Елбасы шешімін қолдауға сайып отыр.
Жиын барысында берілген б­а­ға­мен қатар, бірер тілек-пікірлер де айтылды.
Атап айтқанда…
Біріншіден, Конституциялық өз­герістердің тұсында мемлекеттік тіл­дің мәртебесін бекіте түсер нор­ма­лар күшейтілсе;
Екінші, биліктің жоғарғы тар­ма­ғына (Үкімет пен Парламентке) мем­лекеттік тілде сөйлеу, жиындар жүр­гізу мәселесі заң жүзінде жүк­тел­се;
Үшінші, Мәдениет министрлігін жеке министрлік ету мәселесі қа­рас­тырылса;
Төртінші, Парламент пен Үкімет құрамы жасақталар кезде құрамына рухани кеңістігіміздің бары мен жо­ғын айта білер әдебиет, өнер, ғы­лым­ның көрнекті тұлғалары ен­гізіл­се;
Бесінші, кітап саудасы мен оқыр­ман ынтасын күшейтер құры­лым­дар құрылып, халыққа кеңінен таратылар, ұлт пен ұрпақ са­насына ықпал етер деген ұсыныстар айтылды.
Осы орайда, Президентіміз та­ра­пынан берілген бір айлық мер­зімді пайдалана отырып, осы ай­тыл­ған тілектер негізінде жүйелі ұсы­ныс (қолдау) хатын әзірлеп, Ко­миссия назарына ұсынғанымыз жөн болар деп ойлаймыз!
Жиын барысында қаламақы мә­селесі көп қозғалды. Рас, жазу­шы­­­ның еңбегі өтеулі болу керек. Мен бұл бағыттағы құжаттарды әзір­­­леу барысындағы жанкешті кү­рес­ті бұл арада сіздерге таратып жат­­пайын. Қаламақы мәселесі тиіс­­ті орындардың барлық тал­қы­лау­ла­ры­нан өтіп, өзінің шешілу қар­­саңын­да, бұл дұрыс шешілу керек. Бәрі­міз де сол үміттеміз.

Әзірлеген Н.ДҮТБАЕВА.