ӨТПЕЛІ ҚОҒАМНЫҢ СИПАТЫ
Біздің өмірімізді өткен ғасырларда, математика тілімен айтсақ, екі өлшеммен бағалауға болатын, яғни «ұзындық пен ені» сызылған өмір бірқалыпты квадрат тәрізді болды. ХХІ ғасырда үшінші өлшем пайда болды, ол – «биіктік». Заттар кеңістікте қарастырылатын болды, өміріміз де «3D» форматқа көшті. Өмір бірқалыпты емес, құбылыс, оқиға негізгі ұғымға айналды. Енді бұл форматқа үшінші өлшем уақыт, жылдамдық деген ұғымдар қосылып, заттар, яғни өмір қозғалыста суреттелетін болды.
Айсұлу МОЛДАБЕКОВА,
әлеуметтанушы
Қазір, шапшаңдық, мобильділік маңызды. Бұл, бір жағы – өркениеттің жетістігі. Ақпараттар тасқыны заманында Сіз айтқандай, қарапайым адамдар түрлі хабарлардың байыбына да жетіп үлгере алмайды. Сондықтан қазір сараптамалық-талдау салаларында «ауқымды мәліметтермен» («Big Data» — ағылшыншадан аударғанда «үлкен мәліметтер базасы») жұмыс істеу саласы дамып келеді. Бұл саладағы бағдарламалар жүйесі де қанат жайып, сарапшылар арасында таралуда. Осылайша, бүгінгі өміріміздің белгілі бір «мәніне» ғылыми-сараптамалық тұрғыда үңілуге, қорытындылар жасауға болады. Жеке субъекті тұрғысынан қарайтын болсақ, әрбір индивид ақпаратты қабылдау, қорытуда өзіндік «бағдарламасы» болуы тиіс. Ондай индивидтер қазір көп, мысалы, жаңалық қарамайды, нені болса, соны интернеттен оқи бермейді, яғни өзіне ақпараттық тұрғыда шектеу қояды, тек өзін қызықтыратын салаға, тақырыпқа бейімделеді. Жалпы, бұқаралық тұрғыдан қарайтын болсақ, қазір жаппай сананы басқару үдерісін бақылаудамыз. Бірыңғай хабар біртекті адамдар типін белгілі бір ақпараттық біртекті саяси-әлеуметтік сананы өрістетуде. Ал жарнамалар трансұлттық компаниялардың саудасын жүргізіп, бір жағы сол құндылықтағы «бургер», «кока-кола» ұрпақты қалыптастыруда. Мамандар бұл ұрпақты 90 жылдардан кейінгі «сэндвич-буын» деп те атайтындығы сондықтан. Олардың талғамы, құндылығы бір… «Өмірдің мәні» деген философиялық категорияға келетін болсақ, бүгінгі заман ұғымында өмірдің мәні толғау, термелердегі жалпыадамзаттық құндылықтар емес, «жарқын жақта өмір сүр», «әр сәтіңнен ләззат ал» деген сияқты жарнамадағы лозунгілермен дәл сипаттауға болады. Өмірдің мәнінен гөрі, қазір өмірдің сапасы маңыздырақ: адамды қандай адам екендігімен емес, қалай өмір сүретіндігімен бағалайды. «Өмір сапасы» деген ұғым әлеуметтік-тәжірибелік мәні бар термин, құндылыққа айналып келеді. Мүмкін, бұның бәрі уақытша құбылыс…Бірақ дәл біздің өтпелі қоғамның сипаты осылай болып отыр.