Жұрт Байтұрсынды Байекең дейді.Бүгінде жетпіске келген Өмірбеков Байтұрсын Есжанұлы ұлттық көркемөнер саласында өзіндік орны бар маман, тәжірибелі педагог, өнер саласының білгір ұйымдастырушысы.

Байекеңнің мақсаткерлігі мен таланты сту­дент шағында айқын көрінді. Жетінші сыныптан кейін училищені, одан соң оқуын жа­л­ғастырып, 1969 жылы Абай атын­дағы Қа­зақ Мемлекеттік Педа­го­ги­калық Инс­ти­ту­тының көркем­өнер-графика фа­куль­те­тін бітіріп шық­ты. Осы оқу орнында жұ­мысқа орналасып, оқытушы, ұзақ жылдар факультет деканы болып қызмет ат­қарды. Бұл жыл­дар оның шынайы педагог, оқу ісін ұйымдастырушы ретінде әбден қа­лып­тасқан іскер де білікті маман екенін көр­сетті. Ұйымдастыру және шәкірттер тәр­­биелеу жұмысында ерекше қабілет та­ныт­­ты. 1978 жылы жаңа құрылған Алма­ты көркем-театр институтының оқу және ғы­лым жұмысы бойынша про­ректорлық қыз­метке тағайындалды. Ресейде қызмет етіп жүрген отандық білікті мамандарды ел­ге шақырттырып алған тұсы да осы уа­қыт. Бүгіндері өнер­тану саласының белді ма­маны, өнертану ғылымының кандидаты, профессор Қ.Қ.Мұратаевтарды елге сол кез­де алып келген еді.1987 жылы, мамыр айын­да 1986 жылдың желтоқсанында бол­ған оқиғаларға байланысты проректорлық қыз­метінен босатылып, Кеңес Одағы Ком­мунистік партия қатарынан шыға­ры­л­ды. 1990 жылы бұрынғы қызметіне қайта қа­был­данды. 1994-2007 жылдар ара­лы­ғында Ә.Қастеев атындағы Мем­лекеттік өнер мұ­ражайының директоры болып қызмет ат­қарды. 2007 жылдың шілдесінде Т.Жүр­генов атындағы Қазақ Ұлттық Өнер акаде­миясына мұғалімдік жұмысына ауысуына байланысты мұра­жай директоры қыз­ме­ті­нен өз еркімен босатылып, 2009 жылғы 23 сәуірінде Қазақстан Суретшілер одағы­ның XVI съезінде Суретшілер одағы Бас­қар­масының төрағасы болып сайланды.

Байтұрсын Есжанұлы ысылған басшы еке­нін Одаққа келгенде де анық көрсетіп, өнер үшін суретшілердің басын бі­рік­тіре білді.

Байекеңнің әр адам жөнінде өз пікірі, көз­қарасы бар. Қандай тапсырма беру керек, оның қандай істерді атқаруға қабілеті бар, осыларды әрдайым ескере білуі қа­сын­да жүрген біздерге үлкен мектеп болды.

Әріптестері, шәкірттері Байекеңді өзі­нің бай кәсіптік және өмірлік тәжі­ри­бе­сін айта отыратын жайдары, тіл та­быс­қы­ш адам деп біледі. Өнердің бірнеше буынын тәрбиелеген Байекең, құрметтен де кен­де қалған емес: Алматы облысы, Пан­фи­­лов ауданының Құрметті азама­ты, Өнер­тану про­фессоры, «Қазақ­стан Рес­пуб­ликасының еңбек сіңірген қайра­т­кері», Украина Суретшілер одағы мен Ресей Көр­кемсурет академиясының Құрметті мү­шесі, Ресей музейлер кеңе­сінің (ИКОМ) Құр­метті мүшесі, Қазақ­стан музейлерінің ЮНЕСКО жанындағы Ассоциациясының Президенті (2000-2009), ЮНЕСКО жа­нын­дағы өнер сыны мен зерттеушілері ас­социациясының мүшесі,1998 жылдан бері Қазақстанда қойылатын ескерткіш­тер­мен мону­мент­терді сараптау комиссия­сы­ның мүшесі, 2006 жылдан бері Алматы қа­ласы бойынша тарихи-мәдени ескерт­кіш­терді қорғау комиссиясының мүшесі.

Осыншама мәртебеге өзінің барлық бол­мыс бітімімен, табиғат берген ұнам­ды мі­незімен, қарым-қабілетімен жеткен Бай­тұрсын Есжанұлы бүгінде Т.Жүр­генов атын­дағы Қазақ Ұлттық Өнер академиясында шеберхана ашып, шәкірттерге дәріс оқып келеді.

Байекеңнің өмірі ізденіс, тынымсыз еңбектен құрылған.

Бірде жолым түсіп Семей қаласына бар­ғанда суретшілер, профессор Құмар Ма­каров пен профессор Әбдікәрім Қамақ «Байтұрсын біздің ұстазымыз» дегенде, «Зей­нет жасындағы бұларға Байекең қай кез­де сабақ берген екен» деп таң қалғам. Қан­шама шәкірт тәрбиелесе де, Байекең еш­қашан ешкімді менің шәкіртім деп ен­шілеген емес. Бірде Абай атындағы ҚазҰПУ профессоры, суретші  Тілеужанов Әбілхан да: «Төбелескенім үшін оқудан шығып қа­лар едім, Байекең мені қорғап қалды ғой», – деп айтқаны есімде.

Мұның бәрі Байекеңнің өнерге деген құрмет сезімде жатыр деп ойлаймын.

Жанарбек БЕРІСТЕН,
профессор, ф.ғ.к.,
ҚР Суретшілер одағының жауапты хатшысы.