Қазақстан Жазушылар одағының тағы бір ауқымды жобасы – «әдеби өлкетану»
Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында ҚР Президенті Әкімшілігінің қолдауымен жүзеге асқан жоба негізінде еліміздің түкпір-түкпірін танып-білу, әдеби экспедициялар ұйымдастыру, тарихи орындарды, жер-су атауларын, танымал тұлғаларды зерттеу, көркем шығармалар жазу қолға алынды. Осы күнге дейін әр өңірде болып келген қаламгерлерден бір үзік пікірді назарларыңызға ұсынып отырмыз.
«Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында ҚР Президенті Әкімшілігі мен Қазақстан Жазушылар одағы бірлесіп, «Әдеби өлкетануды дамыту» жобасын қолға алды. Мақсат – еліміздің тарихи орындарын, құндылықтарды насихаттау.
Жоба аясында Астанада он күн болып, «Айнаның арғы беті» атты хикаят бастадым. Сапар барысында есімде қалған басты оқиға – Қараөткел зираты болды. Төрт ғасырлық тариxы бар қасиетті орында Сәмеке xан, Кенесарының 200 сарбазы, 50 сардары, Балуан Шолақтың Ғалиясы секілді асылдарымыз жерленген. Осы Қараөткел зиратының Кеңестік кезеңде қиратылып, тарихи тастардың құрылысқа пайдаланғаны шығармама өзек болды.
Қанат Әбілқайыр,
ҚР Жазушылар
одағының мүшесі
«Әдеби өлкетану» жобасына мен не беремін? Ақмола, Көкшетау өңірінен шыққан аруақты, өнері асқан мықты тұлғалар туралы эсселер сериясын жасаймын.
Ақан сері, Біржан сал, Шоқан Уәлиханов, Ілияс Есенберлин, Сәкен Жүнісовтен бастап, Еркеш Ибраһим, Төлеген Қажыбаев, Баянғали жырау, Қапаш Құлышева, Ләззат Сүйіндікова, Жақып Омаров, Алмас Темірбайға дейін болады. Жиын саны 20-30 адамға дейін шығармашылық портрет жасаймын. Олар туралы жазбамды ел мен жер тарихы шежіре арқылы байланыстырып отырамын. Эсселерді жазу кезінде сапар барысында өзім кезіктірген дүниелер көрініс табатынына сенімдімін. Себебі, бұл сапар маған ерекше әсер тарту етті.
Айгүл Кемелбаева,
жазушы, кинодраматург,
Мемлекеттік «Дарын» жастар сыйлығының лауреаты
Биыл қолға алынған Одақтың осы жобасы алдағы жылдарда да жалғасын табады деп сенемін.
Осы сапардан кейінгі мақсатым – қолда бар құжаттар мен кітаптарды оқып-тоқып, Каспий теңізі, Шерқала, Бозжыра, Торыш тастары туралы, Ерсайын, Ер Төлеп, Қожаназар бай секілді Адайдың әйгілі адамдары жайлы өлеңдер топтамасын тудыру, «Жел айтады», «Сүйінқара батыр» атты 2 поэма жазып шығу.
Алмас Темірбай,
ақын, Мемлекеттік «Дарын»
жастар сыйлығының иегері
Адай жұрты да тағдырдың айдауымен Иран асқан, Түрікпен көшкен. Түйе боздауымен жүрек қылын қозғаған елдің бір тарихын жазуға бел будық.
«Маңғыстау сенде жұмбақ көп, бейітің неге бесіктас, домбыраң неге кесікбас» деп толғатып қайттық. Иранға көшіп барған түйелердің Маңғыстау даласына қарап боздауы, атандар қашып кетпесін деп майтабанына мыс шеге қағып қоятын әдеттерінен әсерлендік.
Дәулеткерей Кәпұлы,
ақын, ҚР Еңбек сіңірген қайраткері,
Мемлекеттік «Дарын»
жастар сыйлығының иегері
Астанадағы Ұлттық академиялық кітапханада болдым. Тарихи жерлерді, жаңа ғимараттарды көруді негізгі мақсат тұттым.
Себебі, жазғым келген туынды Астананың әлем елдері астаналары ішіндегі ерекшелігін табу еді. Әлемдегі ең үлкен шатыр саналатын «Хан Шатыр» ойын-сауық орталығы, ең үлкен шарды мұншалықты биікке көтерген тұңғыш және жалғыз деп есептелетін «Бәйтерек» монументі, үздіктер қатарындағы үштікке енген Елбасымыздың резиденциясы – Ақорда, «Бейбітшілік және Келісім сарайы», «Қазақ елі» стелласының ерекшеліктерін зерттегім келді. Шығарма атауын «Астана мозаикалары» деп атадым.
Алмаз Мырзахмет,
Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі
Кеңестік кезеңде ел намысын, ұлт абыройын жоқтаймын деп тағдыры темір торға тәуелді болған Есенгелді Жұмановтың өмірі мен тәлейлі тағдыры туралы «ҚАПАСТАҒЫ ҚОЖАЙЫН» деген мини-роман жазуға бел будым. Кейіпкерім Павлодар облысының Железин ауданында туып, жастық шағы осы облыстың Баянауыл ауданында өтеді.
Сол ауданда оқуын бітіріп, енді үйленемін деп жүргенде ұлтын қорлап, намысына ши жүгірткен тосын оқиғаға тап болады. Қалғанын кітаптан оқисыздар деп уәде беремін.
Дархан БЕЙСЕНБЕКҰЛЫ,
Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі
Киелі аймақ, қасиетті Сыр өңірі – қазақ даласындағы ең көне мәдени ошақтың бірі. Қызылорда қаласы, Ақмешіт атауының алдында «Қамысқала» болғаны белгілі.
«Қамысқала» атауының қайдан шыққаны, сол кезеңдердегі өңірдің алмағайып тағдыры, жаугершілік, бергі отарлық кезеңдердегі тыныс-тіршілігін суреттейтін дастанымды бастап кеттім.
Динара Мәлік,
Мемлекеттік «Дарын» жастар сыйлығының иегері,
ҚР Жазушылар одағының мүшесі
Мен шежірелі Ертіс өңірінің қазаққа сыйлаған маңдайалды ұлдарын «Әдеби өлкетануды дамыту» жобасы аясында болашақта жазылар шығармама арқау етуді өзіме борыш санаймын. Осы өңірден шыққан тарихи тұлғалар – Бұқар жырау, Малайсары батыр, Қазанғап би және киелі өлкелер мен аңыз-әңгімелерге арқау болар циклді өлеңдердің жоба-жоспарын дайындап жатырмын.
Жарас Сәрсек,
Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі,
Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты
Жоба аясында іс-сапармен Қызылорда облысында болып келдім. Жоспарлап отырған қолжазбам негізінен мынадай тақырыптардан тұрады:
1. Сыр өңірінің арғы-бергі тарихына әуелі қысқаша шолу;
2. Арал теңізі: кеше және бүгін;
3. Арал теңізінің жағалауындағы жер-су аттарының шығу тарихы;
4. Осы өңірде өмір кешкен, сол аймаққа белгілі, бірақ, қалың елге әлі де беймәлімдеу сал-сері, жырау, күйші, ел қорғаған ерлер және басқа да тарихи тұлғалар туралы ел аузынан жиғандарымды жазу. Бұл жоба мен үшін осындай бір игі де, үлкен істің бастамасы болғалы тұрған сияқты.
Мырзан Кенжебай,
ақын
Павлодар өңірінің келбетті жерлерін жырға қосып, әсем табиғатын эссемен суреттеп, циклді өлеңдер топтамасын жазсам деген шығармашылық жоспарым бар. Қазақ даласының әсем табиғатын, шұрайлылығын, табиғи ерекшеліктерін жырлау – бұрынғы сал-серілерден қалған дәстүр. Мен де сол дәстүрді жалғастырып, қазақ табиғат лирикасына біршама жырлар қоссам деймін.
Мерей Қарт,
Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі,
Мемлекеттік «Дарын» жастар сыйлығының лауреаты
ПІКІРЛЕР1